28
növündən, xarakterindən asılı olmayaraq mütaliə insanın
həyatında mədəniyyətə yiyələnməyin ən mühüm vasitəsi kimi
çıxış edir. Mütaliə bilik əldə etməyin, elmə yiyələnməyin,
elmin zirvəsinə yüksəlməyin ən mühüm vasitəsi olduğu kimi,
həm də tərbiyə prosesinin tərkib hissəsidir. Sosial əhəmiyyət
daşıyan mütaliə insanların sosiallaşdırılmasının əsas vasitəsi
hesab edilir. Bədii ədəbiyyat gənc nəslin təlim-tərbiyəsində
xüsusilə mühüm yer tutur. Bu yaş dövründə olan oxucular −
yeniyetmələr və gənclər bədii ədəbiyyatı daha çox mütaliə
edirlər. Bədii əsərlər uşaqların hisslərinə, şüuruna və
davranışına müsbət təsir göstərir, onların şəxsiyyət kimi
formalaşmasına kömək edir. Yeniyetmələr bədii ədəbiyyatın
köməyi ilə bir sıra həyat hadisələrini daha yaxşı mənimsəyir,
düzgün anlayırlar. S.Vurğunun, C.Cabbarlının, H.Cavidin, M.
Müşfiqin, M.F.Axundovun, N.Gəncəvinin, M.Füzulinin,
İ.Nəsiminin, M.P.Vaqifin, Ə. Haqverdiyevin, N. Nərimanovun,
Y.V.Çəmənzəminlinin, B.Vahabzadənin, M.Arazın, Anarın,
Elçinin, R.Rövşənin, İ.Əfəndiyevin və b. şair və yazıçıların
əsərləri məktəbli oxucuların tərbiyəsində xüsusi əhəmiyyət
kəsb edir. Qabaqcıl təcrübəyə istinadən deyə bilərik ki,
şagirdlərin özünüdərk tərbiyəsi baxımından oxu materiallarını
aşağıdakı mövzular əsasında müəyyənləşdirmək faydalıdır.
a) Elmi
b) Sənədli-publisistik
c) Azərbaycan tarixi
ç) Dünya tarixi
Adlarını çəkdiyimiz prinsiplər arasında kəskin sədd
yoxdur. Onlar bu və ya digər dərəcədə bir-biri ilə sıx
əlaqədədir. Gətirilən nümunələr isə mütləq deyil, istiqamət-
verici xarakter daşıyır.
29
◊
Böyük yaşlı məktəblilər üçün sinifdənxaric
oxu materialları
a) Elmi-tarixi əsərlər
o
Əlisa Nicat .“Yüz böyük azərbaycanlı”
o
Sadıq Hüseynov. “Seyid Əzim Şirvaninin yaradıcılıq yolu”
o
“Qarabağnamələr”
o
“Qabusnamə”
o
Əziz Mirəhmədov. “Məhəmməd Hadi”, “Sabir”
o
Kamran Məmmədov. “Qasım bəy Zakir”
o
Bəylər Məmmədov . “Xurşid banu Natəvan”
o
Xeyrulla Məmmədov . “Sultan Məcid Qənizadə”
o
Bəkir Nəbiyev . “Firudin bəy Köçərli”
o
Vəli Osmanlı. “Azərbaycan romantikləri”,
o
Sara Aşurbəyli “Şirvanşahlar tarixi”
b) Sənədli- publisistik əsərlər
o
Dilbər Axundzadə. “Müşfiqli günlərim”
o
Anar. “Anlamaq dərdi”,
o
Ümmül Banu. “Qafqaz günləri”,
o
Bodenşdet F. “Mirzə Şəfi haqqında xatirələrim”
o
Sona Cabbarlı. “Onu kim unudar”
o
Rafael Hüseynov. “Cavidlər”
o
Həmidə Məmmədquluzadə. “Mirzə Cəlil haqqında
xatirələrim”
o
Nəriman Nərimanov. “Oğluma bitməmiş məktub”
30
o
Manaf Süleymanov. “Eşitdiklərim, oxuduqlarım,
gördüklərim”,
o
Qəzənfər Paşayev. “Altı il Dəclə- Fərat sahillərində”
o
Mehdixan Vəkilov. “Ömür dedikləri bir karvan yolu”
c) Azərbaycan tarixi romanları
o
Aqil Abbas. “Batmanqılınc”
o
Cəlal Bərgüşad. “Sıyrılmış qılınc”
o
Çingiz Hüseynov. “Fətəli fəthi”
o
Dilsuz Mustafayev. “Əlincə qalası”
o
Elçin Əfəndiyev. “Fikrin karvanı”
o
Əlisa Nicat. “Qızılbaşlar”, “Gəncəli müdrik”, “Rza xan”
o
Əziz Şərif. “Keçmiş günlərdən”
o
Əzizə Cəfərzadə. “Bakı 1501” “Aləmdə səsim var mənim”,
“Vətənə qayıt”, “Cəlaliyyə”
o
Fərman Kərimzadə. “Xudafərin körpüsü”,“Çaldıran döyüşü”
o
Fərman Eyvazlı. “Qaçaq Kərəm”.
o
İsa Hüseynov. “Məhşər”
o
Mahmud İsmayıl.”İki od arasında”, “Ağ yapıncı”
o
Məmməd Səid Ordubadi. “Qılınc və qələm”
o
Osman Mirzəyev. “Ağ ləkələr silinir”.
o
Tahir Navahi. “Bəzz qalası”
o
Seyfəddin Dağlı. “Bahar oğlu”
o
Yusif Vəzir Çəmənzəminli “Qızlar bulağı”, “Od içində”
ç) Dünya tarixi romanları.
o
Sergey Borodin. “Səmərqəndin ulduzları”
o
Rafaello Covanyoli.”Spartak”
31
o
Con Men. “Çingiz xan”
o
Laslo Beladi, Tamas Kraus. “Stalin”
o
Məhəmməd Tahir. “Şeyx Şamil”
o
Hüseynbala Mirələmov. “ Sonuncu fateh”
o
Əlisa Nicat. “Dünya sərkərdələri”
o
Yevgeniy Tarle “Napaleon”
o
Orxan Pamuk. “Mənim adım qırmızı”
o
Milorad Paviçin. “Xəzər sözlüyü”
o
Yunus Oğuz. “Əmir Teymur zirvəyə doğru”
Tövsiyə siyahısı
◊
Kiçik yaşlı məktəblilər üçün
(əxlaq və davranış qaydaları)
◊
Boğça:Sinifdənxaric bilgi almanaxı.- B.: Uşaq.Gənc nəşr,
2007.- 56 s.
◊
Gasemnia Ş., Sönməz N.A. Puf-puf:Nağıl şarı.–B.: Qələm,
2013. -160 s.
◊
Həşəratlar.–B.: Əli və Nino nəşriyyatı, 2013. - 32 s.
◊
İnsan bədəni. – B.: Əli və Nino nəşriyyatı, 2013. - 32 s.
◊
Nəqliyyat və maşınlar. – B.:Əli və Nino nəşriyyatı, 2013. -
32 s.
◊
Nurdan damla. 365 gündə sevimli peyğəmbərim.- B.: 2009.
◊
Oxu! - yaşamaq üçün. – B.: Kövsər, 2007. - 128 s.
◊
Sadıqov S.T. Alın yazısı. Hər kəs üçün genetika.-B.: Altun
Kitab, 2006.-160 s.
◊
Şeyhi M. Bip-bip : Nağıl arabası .– B.: Qələm , 2013. -64 s.
◊
Şeyhi M. Düt-düt : Nağıl qatarı . – B.: Qələm , 2013. - 64 s.