Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ

 
8 
Göründüyü  kimi,  məğlubiyyətlərimizin  başlıca  səbəblərindən 
ikisinin kökləri birbaşa ümumtəhsil məktəblərimizdə təlim prosesi-
nə gedib çıxır. Birinci səbəb, orta məktəbi bitirib hərbi xidmətə gə-
lən əsgərlərin səriştəsizliyi, sadə hərbi anlayışları bilməməsi ilə bağ-
lıdır ki, bu da orta məktəbin sonuncu iki sinfində keçilən gənclərin 
çağırışaqədərki hazırlığı (əvvəlki ibtidai hərbi hazırlıq) fənninin təd-
risi səviyyəsi ilə bağlıdır. İkinci səbəb isə, yeniyetmələrin vətənpər-
vərlik  və  bununla  yanaşı,  hərbi-vətənpərvərlik  tərbiyəsinin  key-
fiyyəti  ilə  əlaqədardır.  Yəni  vətəni  sadəcə  sözdə  sevmək  yox,  eyni 
zamanda onu silahla, qanı bahasına da olsa qorumağı bacarmaqdır. 
Göründüyü  kimi  hər  iki  səbəb  digər  amillərlə  bərabər  ümumtəhsil 
məktəblərinin  X-XI  siniflərində  tədris  olunan  gənclərin  çağırışaqə-
dərki  hazırlığı  (ibtidai  hərbi  hazırlıq)  fənninin  aşağı  səviyyədə 
tədrisindən,  bu  sahədə  respublikada  fundamental  tədqiqatların  apa-
rılmamasından,  tədrislə  bağlı  elmi  problemlərin  müəyyənləşdiril-
məməsindən və onların həll olunmamasından da irəli gəlmişdir. 
“İndi hamı başa düşür ki, Azərbaycan çox gərgin vəziyyətdədir. 
... Biz müdafiə qüvvələrimizi hər cəhətdən gücləndirməliyik” 
– deyən Ümummilli liderimiz prezidentliyi dövründə bu gücləndir-
mənin  istiqamətlərini  də  göstərmişdir:  “Müdafiə  qüvvələrini  möh-
kəmləndirmək üçün Azərbaycanda bütün mənəvi-psixoloji vəziyyət 
dəyişməlidir.  İndiki  əhval-ruhiyyə  ilə  Azərbaycanın  bütövlüyünü 
təmin  etmək  mümkün  olmayacaqdır...  Əgər  insanların  mənəviyya-
tında  dəyişiklik  olmasa,  pozulmuş  mənəviyyat  bərpa  edilməsə,  in-
sanlarda  vətənpərvərlik,  namus,  şərəf,  qeyrət  hissi  baş  qaldırmasa 
biz heç nə edə bilmərik” (2, s.542-544). “Burada oturub ah-vay et-
məkdənsə, yaxud qeybətlə məşğul olmaqdansa, ayrı-ayrı məsələlərə 
cürbəcür qiymət verməkdənsə, gedib hərə bir cəbhə bölgəsində, or-
du  hissəsində  adamların  əhval-ruhiyyəsini,  vətənpərvərlik  hissini 
qaldırsa,  müdafiə  qüvvələrinin  möhkəmlənməsində  iştirak  etdiklə-
rini göstərə bilərlər” (2, s.553). 
1994-cü il yanvarın 13-də Azərbaycan Prezidenti, Azərbaycan 
Silahlı  Qüvvələrinin  Ali  Baş  Komandanı  Heydər  Əliyev  cəbhəyə 
yola  düşən  zabitlərin  bir  qrupu  ilə  respublika  şəhər  və  rayonların 

---

 
9 
hərbi  komissarlıqlarında,  habelə  döyüş  əməliyyatı  getməyən  zona-
lardakı  müxtəlif  hərbi  bölmələrdə  xidmət  edən  peşəkar  zabitlərlə 
görüşündəki  nitqində  söyləmişdir:  “Görüşümüzün  məqsədi  bundan 
ibarətdir: son aylarda respublikamızda Azərbaycan ordusunun quru-
culuğu prosesi  gedir. Sizin hamınız bunun şahidisiz ki,  həmin  pro-
ses indi artıq düzgün istiqamətdə aparılır, müsbət nəticələrini verir. 
Bu  isə  Azərbaycan  Respublikasının  müdafiəsinin,  Silahlı  Quvvələ-
rimizin möhkəmlənməsinə kömək edir. 
İndi respublikanın müdafiə imkanlarının artmasına çox böyük 
ehtiyac  var”  (2,  s.580).  “İndi  bizim  hərbi  çağırış  məntəqələrimizdə 
gənclərin sayı çoxdur və onlar hərbi xidmətə başlamalıdırlar. Onla-
rın hərbi təlimi ilə məşğul olmaq üçün zabit kadrlarına çox ehtiyacı-
mız var” (2, s.583). 
Göründüyü  kimi  Ümummilli  liderimiz  Heydər  Əliyev  ikinci 
dəfə respublika rəhbərliyinə başladığı ilk gündən güclü Milli Ordu-
muzun  yaranmasına  xüsusi  diqqət  və  qayğı  göstərmiş,  prezident 
işlədiyi dövrdə ordu quruculuğu ilə bağlı da xeyli qlobal işlər gör-
müşdür. Bu işlər Ulu öndərin layiqli varisi və davamçısı, Azərbay-
can Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Koman-
danı  İlham  Əliyev  tərəfindən  uğurla  davam  etdirilmiş,  indi  də  da-
vam etdirilir. Bu prosesi Prezidentimiz özü belə bəyan edir: “Hər bir 
ölkə  üçün  onun  ordusu  çox  vacib  bir  atributdur,  çox  önəmli  bir 
rəmzdir.  O  cümlədən  Azərbaycan  üçün.  Xüsusilə  nəzərə  alsaq  ki, 
Azərbaycan  hələ  də  müharibə  şəraitində  yaşayır,  orduya  diqqət 
daim yüksək səviyyədə olmalıdır. Bu gün Azərbaycanın ordusu Cə-
nubi Qafqazda ən güclü ordudur. Biz bu hərbi üstünlüyü əldə etmi-
şik  və  gərək  bunu  möhkəmləndirək.  Bu  üstünlük  daha  da  böyük 
olmalıdır və biz buna nail olacağıq. Bu münaqişəni həll etmək üçün, 
işğala son qoymaq üçün həm siyasi-diplomatik səylər göstərilməli-
dir,  həm  də  düşmən  bilməlidir  ki,  Azərbaycan  Ordusu  istənilən 
vaxtda  öz  doğma  torpaqlarını  azad  edə  bilər  və  lazım  olan  vaxtda 
bütün gücümüzü səfərbər edərək biz buna nail olacağıq” (“Azərbay-
can” qəzeti, 11 noyabr 2011-ci il, № 248). 

---

 
10 
Deməli,  gənc  nəslin  Vətənin  layiqli  övladları  kimi  böyümə-
sində,  onlarda  yurdsevərlik,  doğma  torpaq,  el-oba  sevgisi  tərbiyə 
etməkdə, vətəndaşı olduğu ölkəni, dövləti qorumaqda, hərbi biliklə-
rə yiyələnməkdə orta məktəblərimizdəki hərbi məşğələlərin rolu son 
dərəcə böyükdür. Təcrübə göstərir ki, bu kursun öyrənilməsi prose-
sində şagirdlərin digər ümumtəhsil fənləri üzrə biliklərinə müraciət 
etmək tədrisin səmərəliliyini nəinki  artırır, hətta gənclərin çağırışa-
qədərki hərbi hazırlığı fənninin qarşısında qoyulan vəzifələrin uğur-
la həyata keçirilməsini reallaşdıra bilir. 
Gənclərin  çağırışaqədərki  hazırlığı  kursunun  məzmunundan 
görünür ki, bu fənnin digər tədris fənləri ilə, o cümlədən, fizika, ri-
yaziyyat,  kimya, tarix, coğrafiya,  ədəbiyyat,  əmək təlimi və s.  fən-
lərlə  çox  sıx  əlaqə  imkanları  var.  Biz  bu  əlaqənin,  yəni  gənclərin 
çağırışaqədərki hazırlığı fənninin digər ümumtəhsil fənləri (xüsusən 
fizika və riyaziyyat) ilə qarşılıqlı əlaqəli tədrisi problemləri üzərində 
xüsusi  dayanacağıq.  Çünki,  mütəxəssislərin  hələ  yarım  əsr  bundan 
əvvəl “Döyüşdə riyaziyyat” (rus dilində) adlı əsərdə qeyd etdikləri 
kimi, xüsusilə müasir dövrdə hərbi işi və onun inkişafını fizika və 
riyaziyyatsız  təsəvvürə  gətirmək  mümkün  deyil.  Hazırda  yeni  növ 
silahların  yaradılması  bilavasitə  bu  fənlərin  fəal  iştirakı  ilə  həyata 
keçirilir.  Bu  elmlər  özünün  çox  böyük  əhəmiyyətini  hərbi  əməliy-
yatların gedişində də qazanmışdır (37, s.3). 
Müasir  dövrdə  kompyuter  idarəetmə  sistemlərinin,  elektron 
hesablama  maşınlarının  coşğun  inkişafı  ilə  bağlı  hərbi  işlərdə 
riyaziyyata müraciət olunmasına üstünlük verilir. Kompyuter idarə-
etmə  sistemləri,  elektron  hesablama  maşınları  konstruksiya  və  dö-
yüş  məsələlərinin  həllində  də  yeni  yollar  açmışdır.  Bu  texnikadan 
istifadə etmək üçün hərbi məsələni əvvəlcə riyazi dilə – rəqəmlər və 
düsturlar dilinə çevirmək lazımdır. İnamla demək olar ki, kim riya-
ziyyat  elminin  çoxcəhətli  imkanlarından  bacarıqla  və  geniş  şəkildə 
bəhrələnəcəksə, o da döyüşlərdə daha səmərəli fəaliyyət göstərəcək. 
Təsadüfi deyilməmişdir:  “Biz hamımız başa düşməliyik ki, hazırda 
bütün şəxsi heyətin yüksək texniki hazırlığı olmadan, fizika və riya-
ziyyatdan əsas bilikləri bilmədən onlardan müasir hərbi texnikadan 

---