Azərbaycan respubllkasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan əM Ək və sosial münasiBƏTLƏr akadem iyasi g.İ.İsmayilov

nin  sayı  və əmək  bazarı;  sənaye və kənd təsərrüfatı  isteh- 
salı  indeksləri;  kömür,  qaz,  neft  və  müxtəlif növdə  əlvan 
və qara metal  filizi hasilatı haqqında; ölkələrə bölünmək- 
lə,  müxtəlif metal,  parça,  buğda,  kağız,  texniki  rezin  mə- 
mulatı,  inşaat,  nəqliyyat  vasitələri  növlərinin,  elektrik 
enerjisinin  dünya  istehsal  həcmiəri  haqqında;  müxtəlif 
nəqliyyat  növlərinin  işi,  müxtəlif ölkələrdə  istehlak  və  sə- 
naye  mallarınm  qiymət  indeksləri;  mühüm  malların  dün-  " 
ya ticarəti üzrə məlumatlar, eləcə də ixrac və idxahn fiziki 
ölçü  və  orta  qiymət  indekslər  daxü  olmaqla,  ölkələr  və 
regionlar  üzrə  beynəlxalq  ticarət  haqqmda  informasiya 
var.  Bülletenin  aynca  bölməsi  maliyyə  bazarlannın  və- 
ziyyətİnə  həsr  edilmiş  və  özündə valyuta  mübadiləsi  kur- 
su,  valyuta ehtİyatları,  mərkəzi bankların uçot  normaları 
və s.  haqqında məlumatları ehtiva edir.
Bülletendə səkkiz il üçün məlumatlar nəşr edilir, özü də, 
son iki ihn informasİyası rübə və aya ayrılmaqla verilir.
“Dünya  sosial-iqtisadi göstərieiləri”  nəşri ölkələr qru- 
pu  üzrə  əsas  sosial-iqtisadi  məlumatlan  özündə  ehtiva 
edən rüblük soraqçadır, O cümlədən, ona əhalİ, əsas mak- 
roiqtisadı  göstəricilər  haqqında  məlumatlar,  sənaye  və 
kənd  təsərrüfatı  məhsulları  istehsalı,  milli  ehtiyatlar  və 
kapital qoyuluşları, qiymətlər və onların dinamikası haq- 
qında məlumatlar daxildir.
Ümumdünya  bankımn  Atlası  -   bütün  dünya  ölkələri 
üzrə aşağıdakı:  əhalinin sayı və həyat səviyyəsi;  əsas mak- 
roiqtisadi  göstəricilər;  su  və  elektrik  enerjisi  istehlakı  ilə

---

alaqədar  göstəricilər;  təbiəti  mühafızə  göstəriciləri  haq- 
qında məlumatlart özündə ehtiva edən yığcam nəşrdir.
8.2. B M T sisteminin sahə 
nəşrfori
Sənaye  və  kənd  təsərrüfatı,  demoqrafiya  və  xarici 
ticarət -b u  və bir çox digər məsələlər göstərilən qrupa da- 
xil  olan  statistik  nəşrlərdə  müfəssəl  işıqlandınlır.  Misal 
qismində  Beynəlxalq  valyuta fondunun  “Beynəlxalq  ma- 
liyyə  statistikası”  (“İntemational  Financial  Statistics”) 
aylıq  nəşrini  göstərmək  olar.  Bu nəşr  BVF-nin üzvü olan 
ölkələrin səkkiz il ərzində  daxİli və xarici maliyyəsinin və- 
ziyyəti:  mübadilə  kursları  və  dövlət  maliyyəsi,  ölkələrin 
beynəlxalq maliyyə tələbləri və təəhhüdləri, bank əmanət- 
ləri və pul tədavülləri,  Ölkələrin qızıl-valyuta ehtiyatları və 
faiz  normaları  haqqmda  müfəssəl  informasiyam  özündə 
ehtiva  edir.  Eyni  informasiya  ümumiləşdirilmiş  şəkildə 
Beynəlxalq  maliyyə  statistikası  illik  məcmuəsində  (İnter- 
national Fonancial Statistics  Yearbook)  ehtiva edilir.
Ümumdünya  ticarət  təşkilatı  (ÜTT)  iki  cilddə  İHik 
məruzələr  (WTO,  Annual  Report)  nəşr  edir.  Birinci  cild 
dünya  ticarətinin  vəziyyətinin  və  İnkişaf  təmayüllərinin 
müfəssəl  təhlilindən  ibarətdir.  O  cümlədən,  orada,  dünya 
mal  bazarlarmda  rəqabət  siyasəti  məsələləri,  dünya  və 
regional  ticarətin  Iiberallaşdırılma  problemləri;  ÜTT-nin 
beynəlxalq  iqtisadi  münasibətlərin  inkişafına  yardunla 
əlaqədar  fəaliyyəti  nəzərdən keçirilir.  İkİnci  cilddə  dünya

---

tİcarətinin  inkişafı  haqqında  müfəssəl  informasiya  to- 
planmışdır.  Təqdim  olunmuş  statistik  məlumatlar  ticarət 
münasibətlərinin həm  bütövlükdə  dünya üzrə,  həm  də  re- 
gionlara və əsas  mal  qruplarına  görə  bölünməklə,  inkişa- 
fını xarakterİzə edir;  aynca olaraq,  ən iri məhsul ixracçılan 
və idxalçılan olan ölkələr haqqında məlumatlar verilir.
8.3, BM T sisteminin regional nəşrhri
Həmin nəşrlər  BMT-nin müvafıq regional komissiya- 
lan   tərəfındən  buraxılır  və  ümumdünya  soraqçılan  ilə 
müqayisədə,  dünya  üzrə  daha  müfəssəl  və  təfərrüath  in-
formasiya İlə xarakterizə olunur.
Regional nəşrlər özündə məsələlərin geniş spektri üzrə 
informasiyam  ehtiva edir,  yaxud hər hansı  aynca  sahəyə 
həsr  olunmuşdur.  Nəşr  regionun  ümumi  inkişaf proble- 
minə həsr  olunduğu halda,  o,  bir qayda olaraq,  regionun 
əhalisİ və işçi qüwəsi, müxtəhf sahələrinin ınkişafı və əsas 
m allannın  istehsalı,  maliyyəsı,  həyat  səviyyəsi  haqqında 
geniş  informasiyanı  əhatə  edir;  Özü  də,  xnəlumatlar  həm 
bütövlükdə  region üzrə, həm  də ölkələrə bölünməklə veri- 
lir.  Belə nəşrlərə misal Asiya ölkələri və Sakit  okean regi- 
onunun  statistik  illik  məcmuəsi  (Statistics  Yearbook  for 
Asia and tre Pacifıc) ola bilər.
Universal  statistik soraqçalarla birlikdə,  regional ko- 
missiyalar  xüsusi  məsələlərə  həsr  edilmiş  bir  çox  nəşrlər 
buraxırlar.  Belə  soraqçalar  xüsusilə  çox  sayda  Avropada

---

nəşr  edilir.  Misal  qismində  Avropanın  nəqliyyat  statistİ- 
kası  illik bülleteninin  (Annual  Bulletin  of Transport  Sta- 
tistics  for  Europe)  adım  çəkmək  olar.  Bu bülletendə  nəq- 
liyyatm  dəmiryol,  dənİz,  çay,  avtomobiİ  növləri,  dəmir 
yollarmm  uzunluğu;  həm  müxtəlİf ölkələrin  ərazılərİndə, 
həm  də  beynəlxalq  miqyasda  istifadə  olunan  avtomobil, 
lokomotiv və  digər nəqliyyat növlərinin miqdarı,  yukgöt- 
ürmə qabıliyyəti, gücü haqqında məlumatlar nəşr edilir.
8.4. Digər beynəlxalq təşkilatların nəşrləri
Bu qrupda İqtisadİ  əməkdaşlıq və  inkişaf təşkilatmın 
(İƏİT) nəşr etdiyi statistik nəşrlər daha  çox m araq doğu- 
rur.  Təşkilat  inkişaf  etmiş  statistika  xidmətinə  malikdir 
və həm  illik,  həm  də rüblük  və  aylıq əsasda bir  çox  stati- 
stik  nəşrlər  buraxır.  İnformasiya  İƏİT-nin üzvü  olan bü- 
tün  ölkələr  üzrə  məlumatlan  əhatə  edir  və  operativliklə 
xarakterizə  olurnır.  İƏİT-nın  soraqçaları  statistik  İnfor- 
masiyanm  qavranılmasım xeyli  asanlaşdıran çoxlu  qrafik 
və diaqramlara yer ayınr.
İƏİT-mn  statistik  nəşrlərİ  arasında  xüsusi  yeri  əsas 
iqtisadi  göstəricilər  (Main  economic  indİcators)  aylıq 
məcmuəsi  tutur.  Bu  nəşr  inkİşaf etmiş  dünya  Ölkələrinin 
vəziyyətİni və dinamikasmı xarakterizə edən qısamüddətli 
statistik informasiya mənbəyidir.  O cümlədən,  soraqçada 
milli  hesablar;  sənaye  istehsal  və  tikİnti;  işgüzar  fəallığm 
vəziyyətİ;  xarici  və  daxili  ticarət;  əmək  bazan;  qiymətlər

---