50
Atrnersex, ço x hörmətli o lan bir ər, Yunan qeysərindən
1
üçmərtəbəli t itul almıĢ
ölkə hakimi onun görüĢünə gəldi və qazandığı qələbəyə sevindiyi üçün onun
yaralarını öz əli ilə sarıd ı. CavaĢir onunla qırılmaz dostluq andı içərək, kö mək
üçün Ġvər qoĢunlarını ö zü ilə götürüb dayanmadan Uti vilayətinə getdi və
qarĢısına çıxan Ġran döyüĢçülərin in hamısın ı qılıncdan keçird i. Özünün qıĢlaq
Ģəhərində də belə bir ağır iĢdən çəkin mədi, öz yaĢıdlarını və qardaĢlarını
əsirlikdən qurtarmay ınca ürəyi soyumadı. Belə olduqda farslar Atrpatakanda
oraya güclü dəstələr göndərdilər. Ancaq o (CavanĢir. –Red.) ö zünü itirməd i,
çünki öz təbiətinə görə nəinki yağılar az o lduqda, çoxlu yağı ilə döyüĢə daha
saymaz çıxırd ı. SakaĢen
2
vilayətində ba vərmiĢ iki döyüĢdə, on minlərlə yağı
üzərində qələb çalıb, amansız zərbələrlə onların həyatını puĢ etdi. Bundan sonra
CavaĢirin baĢqa yerlərdə farslar üzərində çaldığı artıq qələbələrdən
danıĢmayacağam. Bunlara görə ermənistan və Ġvəri əyanları öz nəsillərindən
ona qadın seçib [qohum olmaq istəyirdilər]. O isə Sünik əhalisini sonsuz
sevindirərək, Qa ru xçan nəslindən olan Sisakan knya zın ın qızı ilə evləndi.
Ġran ordusunun baĢçısı öz qoĢunlarını məğ lub olmasını eĢitdikdə,
dostluq fikrinə düĢərək ona barıĢıq mə ktubu göndərdi. Onunla barıĢmaq üçün
böyük Sünik knyazını andlaĢ ma üçün onun yanına gönd ərdi. Bu vasitəçi onu
güclə farslar ilə barıĢığa razı sala bildi; Onu qəlbən barıĢmağa razı saldıqdan
sonra geri qayıtdı, Aqvan hökmdarı öz anası və qardaĢları ilə ölkəsinə qayıtdı.
Böyük Ġran dövlətinin zəifləməsini və keçmiĢ Aqvan hökmdarlarının
müstəqiliyini bildiy i üçün onların dövranını ö z parlaq hakimiyyəti ilə yanaĢı
qoyaraq, o heç kəsə öz taleyini tabe etmək fikrində deyildi. Ġran sərkərdələrinin
iki tərə fdən təzyiq göstərməsinə baxmayaraq o, müstəqil həyat sürürdü və
qardaĢı ilə birlikdə öz ata yurduna dönmüĢdü. Ġran ordusunun baĢ komandanı
onu xəyanətkarcasına oun atasını ö z yanına çağırmıĢ, o biri yanda is ə alay lar
göndərib Aqvan vilayətlərinə hökmdar təyin etmiĢdi. Ġgid CavanĢir və onun
böyük qardaĢı, bu iki qorxubilməz ər nə etməliydilər? Öc almaq üçün onlar
silaha qurĢandılar, it i ayaqlarla ata minərə k kəsə yol ilə Pe rozqavat Ģ əhərini
arxada buraxdılar, gizli meĢəli bir yerdə öz yu xu larını aldılar. Gün doğan kimi
onlar bu iki Ģahin, Ģəhəri soyub orada və tərafdar iran sərkərdəsinin təbəələrinə
amansız divan tuturdular. Öz qoĢunları gəlib çıxd ıqdan sonra o, farsları əzməkdə
davam edərək öz atasına sağ-salmat geri qaytardı.
Qaskert
3
hakimiyyətini 21-ci ilində Ġran səltənətinin varlığ ı ta ma milə
sona yetdi. Bu, aqaryanların
4
dünyəvi qələbələrini 31-c i və CavanĢir
1
Bizans imperatorundan.
2
Bizans imperatorundan.
3
Qaskert- Sasani Ģahı III Yezdəgerd (632-641).
4
Aqaryanlar.
51
hakimiyyətinin 15-c i ilində oldu
1
. Belə liklə, taciklər quzey və gündoğar
ölkələrinə basqın etdilər. Onlar nəsil baĢbilənlərindən güclə qalaları alıb ələ
keçirir, on lar üsyan etəmsinlər deyə, uĢaqları və qadınları girov aparırd ılar.
Cənubluların a mansızlığ ını görən CavanĢir b ir müddət onları aldadırdı;
özü çayın o tayına keçmiĢdi. Onlar ilə döyüĢə girərək atasının onların əlinə
vərmə mək üçün qorxma z ürəyi a lıĢıb yanırd ı. Ancaq atası onu bu yoldan
çəkindirərək, könüllü Ģəkildə özü yağıların görüĢünə getdi.
Ancaq ağıllı CanvanĢirin erməni sərkə rdəsi
2
ilə ittifaq bağlayaraq onu
yenidən Yunan qeysərinə tabe olmaq yo lunu çəkirdi, o, Yunan hö kü mdarına
belə bir mə ktub yazmıĢdı. (s. 141-144).
XX fəsil. CavanĢirin Yunan hökmdarı Konstantinə
3
məktubu
―Hökmü sonsuz olan, güclü və mərhəmətli Yunan hökmdarı Konstantin,
Göyün dənizlər və quru ü zərinə qoyduğu hakim, Avqan sparapeti və knyazı
CavanĢır sidq ilə səni alqıĢlay ır, sənə baĢ əyərək ö z gündoğar ölkəsi ilə sənə
itaət bildirir. Qoy s ənin xaç sevən dövlətin lütf ed ib u zaq bir xa lqı da təbəəliyinə
götürməyə razılıq vərsin ki, bizim göstərdiymiz itaət qarĢısında sənin ulu
Ģöhrətinin ilahi xey irxahlığın b izə də bağlan mıĢ olsun‖.
Bu yazı xey irxah imperatora çatdırıldıqda, o sevinib Ģ ənləndi və o günü
böyük Ģadlıq içində keçird i. O, andlaĢ ma bağlamağ ı əmr edərək onunla səmimi
ittifaqa girdi. O, CavanĢirə dəbdəbəli bə xĢiĢlər, söykənəcəyi qızıla tutulmuĢ
bərbəzkli qızıl ta xt , qızılı saplarla tikilmiĢ paltarla r, öz be lind ən açdığı
mirvarilərlə örtülmüĢ qılınc göndərdi. O, CavanĢirə proton-patrisi rütbəsi verdi,
1200 [Avqan] ərlə rinə bə xĢiĢ olaraq patrisi, ipat, opoipat, stratelat v ə elist
diplo mları göndərməy i əmr etdi. O, öz boynundan açaraq Ġsanın həyatvərici
xaçın ın bir parçasını, həmçinin ö z sinəsində gəzdirmək üçün CavanĢirə göndərdi.
(s. 144-145).
XXV fəsil. Fər manı m surəti
1
Burada alban tarixçisi hadisələrin gediĢini artıq üçqat t əqvim üzərində izləyir: III
Yezdəgerdin hakimiyyətinin 20-ci ili (Ġran təqvimi), ərəb savaĢlarını 31-ci ili (hicri tarix) və CavaĢir
hakimiyyətinin 15-ci ili, hər biri ayrılıqda652-ci ilə düĢür, (bax: Məmmədova F. Göstərilən əsər, s.
52-53).
Taciklər-ilkin orta əsr qaynaqlarına ərəblərə verilən ad.
2
Ermənistanda Ġran mərzmanı Smbat Baqratuni (644-654) ərəblər Zaqafqaziyaya yönələn
kimi onlara ―vassal‖ olub, hakimiyyətlərini qəbul etmiĢdi.
3
Ġmperator II Konstantin (641-668)
Dostları ilə paylaş: |