Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında
Yüklə 64 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülsüm Hüseynova.
Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası icro hokimiyyəti «icra hakimiyyəti», nozir «nazir», direktnr «direktor», aşkori «aşkarlıq», nəçənniy «rəis», telfıın «telefon», qəmpiiter «kompyuter», axt «akt», təşkilot «təşkilat», istiqloliyət «istiqlaliyyət», miisovot «müsavat» və s. 7. Coğrafi obyekt və ətraf mühitlə bağlı sözlər: kiih «dağ», dih «kənd», riikərə «çay», kiiləxır «bulud», zəvəra «yuxarı» (məhəllə), dəre Liilö «Lülə dərəsi», dəryo «dəniz», vərəzə «yoxuş», yeyloğ «yaylaq», qışloğ «qışlaq» və s. 8. Bəzək və zinət əşyalarının adları: qilində «boyunbağı», əngişdərin «üzük», quşvərə sır qa «sırğa», sep «həmayil», səbət «saat», bozibənd «qolbaq», «bazubənd», piişötuği «qızıl başlıq», silsilə «enli boyunbağı» və s. 9. Mərasimlərlə bağlı söz və terminlər: a) Toy mərasimi ilə bağlı sözlər: ər si «toy», ərsivər «toy sahibi», əriis «gəlin», varaşist «toy xərci», ərsixıma «toyxana», hinə «xına», hinərəbun «xınayaxdı», çalqu «çalğı», xııne kilə «qız evi», xııne gedə «oğlan evi», vozi «rəqs», sazəndə «çalğıçı»; b) Yas mərasimi ilə bağlı sözlər: mirdə «ölü», daxorııstan «basdırmaq», «dəfn etmək», sanıza «üçgünlük», haftruza «yeddigünlük», çilruza «qırx», siyə id «qara bayram», əhson «ehsan»; v) Novruz, ramazan, qurban və s. bayramları ilə bağlı sözlər: şəmələ «şam», kiirmiiri «novruz bayramında yandırılan kol növü», «gəvən», aş şirəvo «südlü aş», şiirqaqol «şorqoğal», rııza «orucluq», rııza moh «orucluq ayı», rııza vogərdan «oruc açmaq», həlvo viiri «umac halvası», siyə həlvo «qara halva» (səmənidən hazırlanır), id «Novruz (bayramı)», id Noyrız Onrbıın «Qurban bayramı», zəhviirun «zəfəran», zərdəkiilə «sarıkök», dorçın «darçın», hinə «həna», firn i «düyü unundan bişirilmiş südlü aş», (Orucluq bayramında bişirilir), qıırbınh «qurbanlıq (heyvan)» və s. 10. İnsanın bədən üzvləri ilə əlaqədar söz və terminlər: sər «baş», mii «saç», çim «göz», micə nıijə «kirpik», giinə 161 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası «yanaq» lö «dodaq», dandım «diş», birc «qaş», zahım «dil», diiş «çiyin», bozi «qol», dəst «əl», əngişt «barmaq», pö «ayaq» işqəm «qarın», ruru «bağırsaq», dil «ürək», n o f «göbək», zımi «diz», gıış «qulaq», tuğ «alın», vini «burun», xıın «qan», gərdən «boyun», siyə cigər «qara ciyər», qurt «boğaz», ərs «göz yaşı», şənə «kürək», pö «ayaq» və s. 11. Xəstəlik və dərman adları: sərədər «başağrısı», işqəməburi «qarınağrısı», vor «yel xəstəliyi», hinoğ «inaq», çilk «irin, çirk», qısır «sonsuz, qısır», ruğanmii «vazelin», sinəgiri «astma», çıx «öskürək», qənçiir «sətəlcəm» və s. 12. Təbiət hadisələri, astronomik və coğrafi terminlər: xok «torpaq», xor i «yer», afto «günəş», kiiləxır «bulud», moh «ay», rııkərə «çay», vor xəzri «şimal küləyi», giləvor «qərb küləyi», vorış «yağış», vərf «qar», nııkıır «göl», kiih «dağ», dih «kənd», zəvəra «yoxuş», sərbəniişvə «eniş», pişin «günorta», rıız «gün», şö «gecə», şəngiim «axşam», rah «yol», zumustun «qış», homin «yay», poriz «payız», vassol «yaz», dişənbi «bazar ertəsi», səşənbi «çərşənbə axşamı», çorşənbi «çərşənbə», şorinə «cümə axşamı», or inə «cümə», şənbi «şənbə», yekşənbi «bazar günü», səhət «saat», daqqa «dəqiqə», səboh «səhər», havo «hava», batdoğ «bataqlıq», vor «yel», zilincin «zəlzələ», birəq «şimşək», aftovərmo «günçıxan», avtoniş «günbatan» və s. 13. Heyvan, quş və həşərat adlarını bildirən sözlər: səg «it», pişig «pişik», yəvər «düyə», lari «xoruz», gomiş «camış», qııç «qoç», həştərxon «dan. həştərxan, hind toyuğu, hinduşka», vələnd «hörümçək», qıılonça «kuruq», «qaban», xııg «donuz», girg «qurd», «canavar», xər «eşşək», xərgıış «dövşan», mor «ilan», gir gir ə «çöl göyərçini», xırs «ayı», pısgiri «cırcırama», pilpilək «kəpənək», ciici «kirpi», işic «bit», çır «qurd», mərəgö «inək», cısband «qoyun», miicinə «qarışqa», boğ «qurbağa», porsıığ «porsuq», əqrəb , pələng , siçoili «siçovul», şir «şir, 162 Yüklə 64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|