Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında
Yüklə 64 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülsüm Hüseynova.
- Tat dilinin term inoloji leksikası.
Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası aslan», ceyran, maral, əs «at», biz «keçi», qəcələ «sağsağan», pər əndə «qaranquş», gərg «toyuq» və s. 14. Bitki, meyvə-tərəvəz və onlarla bağlı söz və terminlər: bııroni «lobya», giivo «ot», dor «ağac», vəlg «yarpaq», əli «alça», zərdə əli «ərik», təli «tikan», çılxıs «qızılgül», çılxısdor «qızılgül kolu», bağala «böyürtkən», miiri «moruq», fn to h «əvəlik», təşənəyoği «həvəcüvə», siyə tam «qara tum», «çörəkotu», təhləsir «sarımsaq», qilin «kartof», piyoz «soğan», əssəli «qara yonca», tara «tərə», qamiş «qamış», gezinə «gicirtkan», ziris «zirinc», təli qətqəli «çaytikanı», bağala xır si «qırmızı moruq», «ayı moruğu», bihdor «heyva ağacı», si «alma», məşməşiir «şaftalı», qaqalaxırdi «dəvədabanı», ənginə «qax, meyvə qurusu», lavaşinə «lavaşa» (qurudulmuş alça, zoğal turşusu), isbi micə «çobanyastığı», bənövşe pəşmuna qafar «bənövşə gülü», çimniiri «alma növü», çimxil «itburnu» kürmüri «ardıc, gəvən», piirinə «yarpız», xoçəməz «qoz», əmrti «armud», kəndim «arpa», pənbə «pambıq», peyğəmbəri «qarğıdalı», bəli «gilas», dəmbid «gavalı», xəmzə «yemiş», zumustuni «qarpız», zərdə «kök», ənor «nar», vic «tut çırpmaq üçün çadır» və s. 15. Ev və onun hissələri ilə bağlı sözlər: xıma «ev», bun «dam», dər «qapı», diışdər «qapıarxası», ciməxotun «yorğan- döşək saxlanılan yer», övərə «evdə çimmək üçün yer», ruzinə «baca», qədəmə «pilləkən». 16. Keyfiyyət bildirən sözlər: xub «yaxşı», xərob «pis», gərm «isti», xinik «soyuq», şor «şad, şən», torık «qaranlıq», rışm «işıqlı», şiir «duzlu, şor», siyəh «qara», gərmə «balaca, xırda», isbih «ağ», zərd «sarı», çör «göy», çör-bənövş «bənövşəyi», mixəyin «mixəyi», «qəhvəyi», havorangi «mavi, havarəngi», duroz «uzun», qutəh «qısa», pur «dolu», tihi «boş», gird «girdə, yumru», nərm «yumşaq», saxt «bərk» və s. 17. Mücərrəd anlayışları bildirən sözlər: sənət «sənət», 163 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası snvol «sual», salqa «səliqə», xeir «xeyir», hodisə «hadisə», müqovilə «müqavilə», səlomət «salamat», məqsəd «məqsəd», sıırat «surət», zohm «zalım», taxsır «təqsir», hirs «əsəb», «hirs», döylət «dövlət», istifoda «istifadə», ihtibor «etibar» ihtircız «etiraz», təsərüfot «təsərrüfat», təhsil «təhsil», tərbiyə «tərbiyə», əziyyət «əziyyət», zəhmət «zəhmət», ilm «elm». Tat dilinin term inoloji leksikası. Dilin istifadə dairəsindən asılı olaraq, bu dilin terminlər sistemi dəyişir. Bu baxımdan ayrı-ayrı dillərdə işlənən terminlərin sayı və terminlərdən istifadə xüsusiyyətləri müxtəlif olur. Bəzi dillərdə terminlər böyük çoxluq təşkil edirsə, bir sıra dillərdə terminoloji mahiyyət daşıyan sözlər kifayət qədər deyil. Dilin terminologiyası bu dildə elmin inkişafı ilə sıx bağlıdır. Əgər dildə elmi üslub formalaşmayıbsa və ya, ümumiyyətlə, yoxdursa, onda bu dildə terminlərdən istifadə başqa amillərlə bağlıdır. Məlumdur ki, tat dili məişət səviyyəsində istifadə olunur. Bu dildə elmi kitablar yoxdur. Bu onu göstərir ki, tat dilində xüsusi terminoloji sistemə ehtiyac olmamışdır. Bununla belə, tat dilində də terminlərdən istifadə olunur. Məişət səviyyəsində istifadə olunan dillərdə terminlərin işlənməsi bir sıra amillərlə bağlıdır. Birincisi, bu dilin daşıyıcıları müxtəlif sənət sahələri ilə məşğul olduqlarından sənət-peşə leksikası müəyyən sistem təşkil edir. İkincisi, iqtisadi şərait və bir sıra iqtisadi sahələrin inkişafı (məsələn, kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və s.) həmin sahələrə aid terminlərdən istifadə zərurəti yaradır. Üçüncüsü, etnik birliyin üzvləri arasındakı əlaqələrlə bağlı terminlər, eləcə də, onların məişətdə istifadə etdikləri vasitələr spesifik sahəyə aid olduğundan, bu sahələrə aid terminlər dildə işlənir (məsələn, qohumluq terminləri, bitkiçiliyə aid terminlər, 164 Yüklə 64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|