Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası

Texniki  diaqnostikanin metodlari 

Diaqnostika metodları  diaqnostikanın qarşıya  qoyulmuş  məsələləri və  göstəricilərinə  görə 

təyin edilir,  əsasən, aşağıdakı amillərdən asılıdır:  diaqnostik  simptom və  ya parametrlərin  fiziki 

mahiyyəti;  ölçmə  texnikasının  imkanları;  avtomobilin  texniki  diaqnostikasının  hansı  növünün 

tətbiq edilməsi. Metod obyektin diaqnostik modelini, diaqnostik parametrləri ölçmə qaydalarını, 

onların təhlilini və emal edilməsini əhatə etməlidir. 

Diaqnozun  qoyulmasının  məntiqi  prosedurunun  əsasını  fiziki  kəmiyyətlər  təşkil  edir.  Ölçmələr 

zamanı  bunların  vasitəsilə  diaqnostika  edilən  obyektin  struktur  parametrləri  təyin  edilir.  Fiziki 

kəmiyyətlərin  sayı  məhduddur  və  200-dən  artıq  deyildir.Texniki  diaqnostika  praktikasında 

aşağıdakı ölçmə növləri daha geniş yayılmışdır: 

-

 

elektrometriya; 

-

 

vibroakustika; 

-

 

defektoskopiya; 

-

 

strukturoskopiya; 

-

 

introskopiya; 

-

 

mexaniki  xassələrin,  maddənin  tərkibinin,  ölçülərinin,  qüvvənin,  deformasiyaların, 

təzyiqin, temperaturun, zamanın, kütlənin, rütubətin, sərfin və səviyyənin ölçülməsi. 

Obyektin  mürəkkəb  texniki  vəziyyətini  tədqiq  etmək  üçün  elektromaqnit  şüalanmanın 

bütün məlum növləri tətbiq olunur: 

Aşağı tezlikli-              ( 

0

…

3

10

), Hs; 

Radiodalğalar-             ( 

10

4

10

...

10

 ),Hs; 

Infraqırmızı-                ( 

14

11

10

4

...

10



), Hs; 

---

67 

 

Görünən-                     (

14

14

10

5

,

7

...

10

4





), Hs; 

Ultrabənövşəyi-           (

16

14

10

3

...

10

5

,

7





), Hs; 

Rentgen-                      (

20

16

10

3

...

10

3





), Hs; 

Qamma-şüalar-            (

22

19

10

3

...

10

3





), Hs; 

Kosmik şüalar-            (

21

10

3



 ),    Hs; 

Nəqliyyat vasitəbrinin texniki istismarmda müxtəlif diaqnostika növbrindən istifadə edildiyi kimi 

müxtəlif  diaqnostika  üsulları  da  geniş  tətbiq  edilir.  Diaqnostikanm  üsullarını  müəyyən  etmək 

üçün  sistemin  texniki  vəziyyətini  daha  düzgün,  dəqiq,  daha  dolğun  qiymətləndirən  və 

diaqnostika prosesinin qənaətliliyi baxımından  daha  səmərəli  olan diaqnostik parametr  (əlamət) 

əsas qəbul edilir. Bu halda məsələyə iki yanaşma mümkündür: 

 

                              Şəkil ... Sistemin struktur-izləmə blok-sxemi 

-

 

sistemi  hərtərəfli  xarakterizə  edən  əsas  diaqnostik  parametrin  ölçülmə  üsulu 

diaqnostika üsulu hesab edilir;  

-

 

işçi  proseslərin  parametrlərindən  hansının  əsas  diaqnostik  əlaməti  düzgün 

qiymətləndirməsindən asılı olaraq diaqnostika üsulu müəyyən edilir. 

Diaqnostika  üsulunu  müəyyən  etmək  üçün  sistemin  struktur-izləmə  blok-sxemi  (şəkil...  )  

tərtib  edilir  ki,  bu  da  onun  elementləri  ilə  struktur  və  diaqnostik  parametrləri  arasındakı 

əlaqəni göstərir 

 

 

Obyekt (sistem, aqreqat, mexanizm) 

Obyektin elementləri 

Struktur parametrləri 

Diaqnostik əlamətlər 

Diaqnostik parametrlər 

 

---

68 

 

Şəkil … 

       Mexanizmin  (qovşağm)  struktur  blok-sxemi  hərtərəfli  analiz  edilir,  əsas  diaqnostik 

parametrin ən  səmərəli  ölçülmə üsulu təyin  olunur  və  bu üsul  diaqnostika üsulu kimi qəbul 

edilir. Bu baxımdan diaqnostikanm mövcud üsulları şəkil     -də verilmişdir. 

      Nəqliyyat  vasitəsinin  kompleks  şəkildə  işləmə  qabiliyyətini  qiymətləndirmək  üçün