Azərbaycan xalq cümhuriYYƏTİNİn keçİRİLMƏSİ ÜZRƏ DÖVLƏt komiSSİyasi
Yüklə 5,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
48
bulunduğundan əvəz ilə flotun bir qisminin bizə verilməsinə rica etdik, bir səmərə hasil olmadı. Flotun qaba qismi alınmaqdadır. Ehtimal qalan qisimləri də veriləcəkdir. Əsasən hökumətin əlində bir qüvvət, bir güc varmıdır ki, flotu onlara vermə, bizə ver deyəlim. Biz İngiltərə hökumətinə bu xüsusda yazdıq, protest etdik, daha bir cavab gəlmədi. Bununla da iktifa etməyib, sahilə qarşı bir taqım tədbirlər də gördük. İnşallah dənizdən də gözlənilən təhlükə olmaz və yenə bu münasibətlə general Qori ilə görüşdük. Bizi təmin etdilər. Biz flotun həpisini Denikinə verməmişdik. Biz Denikinə bolşeviklərlə müharibə etdiyi üçün hər xüsusda müavinət edirik. Flotun həpisi verilsə də, Denikinin bizə qarşı sui niyyəti yoxdur. Sizin üstünüzə gəlməyəcəkdir, əmin olunuz dedilər. Və yenə ilə bütün Avropa bolşeviklərə qarşı elani-hərb etdiyindən müti. Avropanın bu qərarına Azərbaycan bir şey eyləyənməz. Nəticə Denikin əlindəki bu alətlərdən istifadə edib də bizə hücum edəmiyəcəkdir. Sülh konfransı Zaqafqaziya işlərinə daha yaxından əlaqə peyda etmək üçün Qaskel adında mir alayı-polkovniki Zaqafqaziyaya gəlmişdir. Və Denikinə də teleqram vermişdir ki, bu tərəfə gəlməsin, bunu mən oxudum. Kürsü mürəxxisləri nəql edir və yenə ingilis hökuməti Zaqafqaziyadaki, nümayəndəsinə rəsmən əmr vermişdi ki, Zaqafqaziya cümhuriyyətləri ilə rəsmi və sixi bir münasibətə girişsin, iştə şu əhvalat bizi bir növ bizi satmaq deməkdir. Digər tərəfdən İtaliya da öz nümayəndəsini göndərmişdir. Bu da rəsmidir və səlahiyyəti vardır ki, gürcülər və Azərbaycanla münasibətə girişsin. İştə şu əhvalat bizi ümüdvar edir ki, Zaqafqaziya Rusiyadan ayrıdır. Və bizim istiqlalımız olacaqdır. (Alqışlar). Əlbəttə bizim vəziyyətimiz çox nazikdir. İstiqbala qarşı atılan hər addımı diqqətlə atmaq və dövrü olmaq lazımdır. Amallarımıza vüsül üçun məslisi- məbusan əzalarının da bu xüsusda hökumətə kömək eyləməsi və xaricə qarşı yekvüsud bir kütlə halında hərəkət edilməsi lazımdır. Vətənimizi Xarici düşməndən müdafiə etsək və edə bilsək Avropa bizim istiqlalımızı tanıyacaqdır. Denikinə qarşı hər tərəfdə müdafiz xüsusunda tədbirlər görülüyor. Fəqət, məlumunuzdur ki, bizim xarici düşmənlərimiz içində yalnız Denikin deyil, bolşevik qüvvəti də vardır. Bütün dünya bu qüvvənin qarşısında kəndimizi nasıl saxlaya biləcəyimizi dörd gözlə gözləyir. Biz şimdi nə mühüm imtahan dövrləri keçiririk. Məəttəəssüf bu xüsusda həpiniz həmrəy deyilsiniz. Bəziləri bu xüsusda hökumətə kömək etməkdən maəda mane olur. (Səslər: Qəhr olsunlar). Denikinə qarşı həmrəy olduğu halda, iş bolşevizmiyə gələndə pək başqa surətdə davranırlar. Rica edirəm, hökumətin yardımlara ehtiyacı vardır. Əgər, biz öz istiqlalımız uğrunda əl-ələ verər, ittifaqla hərəkət edərsək, məqsədimizə nail olarıq. Onun üçün mən bir dəfə də təkrar edirəm ki, hökumətin sizin yardımınıza ehtiyacı vardır. Güman edirəm bunu əsirgəməzsiniz. Ələlxüsus moralnı yardımınıza ehtiyacı vardır. Məmləkətimiz əleyhinə gələ biləcək təhlükələrə qarşı, bu təhlükə istər 49
sağdan olsun, istərsə də soldan olsun, xarici düşmənlərdən müdafiə etmək üçün sizdən kömək gözləyirəm. (Alqış). Sədr - Rəisi-Vükəlanın verdiyi izahat barəsində danışan yoxsa iktifa olunsun. Əhməd bəy, buyurun. Əhməd Cövdət - Əfəndilər!.. Əvvəla sözümü başlayanda mən dedim ki, bu sualdan məqsədimiz hökumətin əhvali-hazirə haqqında fikrini bilmək və cəmaətə onu bildirmək, lazımi məlumat verməkdir. İkinci, böylə nazik bir vaxtda üzərimizə gələcək təhlükələrə qarşı hökumət nə kimi tədbirlər görmüşdür. Rəisi- Vükəla cənabları bu saat söylədilər. Sual verən firqə bu sualı izaha döndərdiyindən nəinki məlumat almaq idi, bəlkə məqsədləri bu idi ki, burada təfsilat olsun. Bizim əlimizdə olan sual ümumi sorğudur. Əvvəl onu biz sual surətilə verdik. Məqsədimiz ancaq hökumətdən məlumat eşitmək idi. Görək hökumət vüqum mürəccəhi olan təhlükələrə qarşı lazım olan tədbirləri görmüşdür, ya yox. Lakin burada biz o ki lazımdır eşitdiyimizdən, bizdə bir narahatlıq qaldı. Biz öylə zənn etdik ki, görünür hökumət lazım olan tədbirləri görmədiyindən bizə cavab verə bilmədi və onun üçün biz özümüzü haqlı [sayırıq], sualımızı sorğu halında parlamana vəz edək. İkinci, heç vaxt istihzadan məqsəd yalnız məlumat almaq deyil, bununla görülmüş tədbirlərin nə qədər kafi olduğunu tənqid etməkdir ki, ona da bizim haqqımız vardır. Onu rəisi-Vükəla cənabları nəzərə almadılar. Nəsib bəy cənabları buyurdular ki, biz bu sualların hamısına cavab verə bilmərik. Bunların içərisində bizim bəzi dövləti sirrlərimiz və hərbi işlərimiz var. Biz bunları düşmənlərimizə bildirə bilmərik. Mən zənn etmirəm ki, Məslisi-Məbusan içərisində öylə adam olsun ki, bizim düşmənlərimizə kömək eyləsin. Bununla bərabər bəzi şeylər var ki, onlar gərək söylənməsin. Bunları söyləməyə hökumətin də ixtiyarı yoxdur. Fəqət, bəzi şeylər var ki, hökumət onları bildirə bilər. Açıq məclisdə olmasa da, bağlı məclisdə mümkündür. Hərçəndi Nəsib bəy cənabları söylədilər ki, verilən suallara mən cavab verə bilmərəm. Lakin ümumiyyət ilə onlara cavab verildi. Lakin kafi dərəcədə olmadı. Nəsib bəy cənabları iqrar etdilər ki, pək ziyadəsilə nazik vaxt keçiririk. Və, öz qüvvəmizə istinad edirik və neçə gündür ki, tam mənasilə müstəqil olmuşuq. Əlbəttə, ingilislərin buradan getməsilə bizi öz halımıza buraxmaları məsələsi Məslisi-Məbusana bu surətdə yetirmək nəinki bizim istiqlaliyyətə layiq olduğumuzdan irəli gəlmişdir, bəlkə Avropanın daxili işləri buna səbəbiyyət vermişdir. Nəsib bəy cənabları bunu buraya nisbət verdi. Lakin bu deyildir. Ayrı-ayrı sorğularımıza cavab gələndə ərz etmək istəyirəm ki, əvvəl demokrasyon xəttini Petrovskinin altından çəkmişdilər, sonra o xətti dəyişib samur çayına qədər gotürdülər. Söylədilər ki, Azərbaycanın o qədər qüvvəsi ola bilməzdi ki, Dərbəndi işğal eyləyə idi. Məqsədimiz bu deyildi. Bizim məqsədimiz odur ki, hökumət bu xəttə razı olmaqda, məəttəəssüf doğru siyasət işlətmədi. O, öz əlində olan tədbirlərə müraciət etmədi. Həmin xətt göstəriləndə Yüklə 5,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|