Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ
PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
Yüklə 3,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 95 AMİP partiyaların dövlət tərəfindən maliyyələş-dirilməsinin meyarları sı- rasında seçkidə iştirakı, beynəlxalq əməkdaşlığı, ölkə ictimaiyyətinə təsiri, yerli strukturları, bələdiyyə və parlamentdə təmsilçiliyi nəzərə almağı mühüm hesab edir. Maliyyənin təxmini məbləği məsələsinə münasibətlər də maraqlı- dır. Hələ 2009-cu ilin büdcəsindən si- yasi partiyaların maliyyələşdirilməsinə 6 milyon manat ayrılacağına dair məlumatlara partiyalar öz rəyini bildir- mişdidir. (Məlumatlar http://www.cssn. gov.az/az internet səhifəsindən götü- rülmüşdür. Onların bəzilərinə nəzər salaq). Müasir Müsavat Partiyasının sədri H.Hacıyevə görə: “Partiyaların rayon təşkilatlarının fəaliyyətini təmin etmək üçün ciddi maliyyə tələb olunur. Ra- yon təşkilatlarını maliyyələşdirmək, siyasi proseslərə daha aktiv qoşulmaq üçün ildə minimum 700-800 min ma- nat lazımdır. Seçki ilində isə daha çox maliyyəyə ehtiyac yaranır”. Böyük Quruluş Partiyasının sədri Fazil Qəzənfəroğlu hesab edir ki, par- tiyasının hərtərəfli fəaliyyətini təmin etmək üçün ayda dövlət büdcəsindən 20 -25 min manat ayrılması kifayətdir. AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 96 Maliyyə yardımının hansı formada ayrılmasından da çox şey asılıdır. Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə hər bir siya- si hərəkatın normal fəaliyyəti üçün ayda 20 -25 min ma- nat maliyyə vəsaitinin ayrılmasını vacib hesab edir. Onun fikrincə, seçkilərdə iştirak edən partiyalara daha çox vəsait ayrılmalıdır. Bütün hallarda maliyyələşmə mexanizminin Azər- baycanda partiya quruculuğunun keyfiyyətcə yeni mərhələyə keçid alması üçün mühüm maddi-iqtisadi sti- mul qismində çıxış etməsi əsas məsələdir. Bundan başqa, yeni qanunvericilikdə siyasi fəaliyyəti nəzərə çarpmayan partiyaların qeydiyyatının ləğv olun- ması da dünya təcrübəsi nəzərə alınaraq həll edilməli problemlərdəndir. Mövcud qanunvericilikdə siyasi par- tiya fəaliyyət göstərmədiyi təqdirdə onun qeydiyyatının ləğvinin əsasları müəyyən olunmamışdır və Azərbaycan təcrübəsində bu hal yoxdur. Fəaliyyət göstərməyən partiyanın qeydiyyatının ləğv edilməsi dünyada qəbul olunmuş normadır. Avropanın aparıcı dövlətlərində əgər partiya iki ildən artıq fəaliyyət göstərmir və seçkilərdə iştirak etmirsə, fəaliyyəti dayandı- rılır. Azərbaycanda bir çox partiyaların fəaliyyətinin faktiki durumunun hüquqi baxımdan qiymətləndirilməsi onların labüd ləğvi üçün bütün qanuni şərtlərin mövcud olduğunu aşkara çıxara bilər. Avropa ölkələrində seçkilərdə iştirak etməyən parti- yaların qeydiyyatının ləğv olunmasının qanunvericilikdə əksini tapmasının əsas səbəbinin dövlətin siyasi partiyala- AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 97 ra dəstəyi ilə əlaqəli olduğu qeyd edilir Partiyalara dövlət tərəfindən yardımlar edildiyi üçün onlar həm də ictimai məsuliyyət daşıyırlar. AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 98 Yekunlar 1. Müstəqillik əldə ediləndən sonra Azərbaycanda formalaşmaqda olan partiya sistemi öz inkişafında bir qütbdən digərinə doğru və əksinə kəskin (rəqqasvari) meyil etmişdir. Sovet dövrünün birpartiyalı statik sistemindən XX əsrin 90-cı illərinin ifrat çoxpartiyalı və fraqmentar dinamik mərhələsinə keçid baş vermişdir. Ötən elektoral mərhələlər ərzində hakim partiyalı idarəetmə modelinin bərqərar ol- ması ilə qütblərarası proses orta nöqtədə tarazlıq vəziyyəti ilə əvəzlənmiş, partiya yaratmaq səyləri intensiv davam et- mişdir. Məhz bu proseslərdə partiya sisteminin konturları sezilməyə başlamışdır. 2. Azərbaycanda partiya sistemi 90-cı illərdə “böyümə xəstəliyi” kimi təbii-obyektiv prosesdən keçmiş, kəmiyyətcə çoxalma əsas meylə çevrilmişdir və proses bu gün də davam edir. Yenə də həmin terminlə deyilsə, böyümə, boy artımı artıq “xroniki xəstəliyə” çevrilmişdir. Bu isə çox ağır hal kimi siyasi həyatda partiya fəaliyyətinin keyfiyyətinə əngəl ya- radan, həm partiyaların özlərinin, həm cəmiyyətin, həm də dövlətin birgə səyləri ilə aradan qaldırıla bilən məsələdir. 3. Müstəqillik əldə ediləndən sonra Azərbaycanda Kon- stitusiya ilə müəyyən edilən müddətdə demokratik siyasi rəqabətə əsaslanan prezident və parlament seçkiləri ke- çirilmişdir. Qısa şəkildə desək, parlamentə birinci çağırış seçkilərdə (1995-ci il) yeni demokratik seçki sistemi bərqərar 7. SİYASİ PARTİYALAR 2010-CU İLİN PARLAMENT SEÇKİLƏRİ ƏRƏFƏSİNDƏ: YEKUNLAR, TÖVSİYƏLƏR, PROQNOZLAR AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 99 olmuş, ikinçi mərhələdə (2000-ci il) siyasi sistemin transfor- masiyası intensiv şəkil almışdır. İqtidar partiyası ümummilli konsolidasiyaya nail olmuşdur. (Burada konsolidasiya anlayışı şərti (minimum) mənada işlədilir və ölkədə başqa aktorların razılığı olmadan hakimiyyətin dəyişməsinə qadir olmayan hər hansı qüvvənin yoxluğunu bildirir. Daha dəqiq desək, bu vəziyyət aktorlar tərəfindən formal demokratik institutların tanınması nəticəsində yaranan nisbi tarazlığa nail olunmasını ifadə edir. Ən başlıcası da bu, seçki institutudur). Partiya liderləri və funksionerləri ilə aparılmış müsahibələrin təhlili bu gün Azərbaycanda demokratik cəmiyyətin mühüm institutu olan siyasi müxalifət partiyalarının ağır tənəzzülə uğramaq təhlükəsi ilə üz-üzə qaldığını söyləməyə imkan ve- rir. Bu prosesin bir neçə səbəbi mövcuddur: • müxalifət partiyalarının bir-biri ilə siyasi mədəniyyət və sivil mübarizə prinsipləri əsasında dialoqa gələ, bloklar və birliklər yarada bilməməsi. • elektorat arasında siyasi partiyalarda iştiraka marağın ol- maması. • siyasi arenada partiyaların həddindən artıq çoxluğu; • partiyaların proqram və ideologiyalarının sözdə müxtəlif, reallıqda bənzər və eyni olması. • bunun məntiqi nəticəsi kimi elektoratın onların ideoloji oriyentasiyasını müəyyən etməsində çətinlik çəkməsi və konkret seçim edə bilməməsi. • yarandığı vaxtdan bu günədək müxalifətin Azərbaycanda keçirilmiş prezident, parlament və bələdiyyə seçkilərində uğursuzluğu nəticəsində bu partiyalara marağın sönməsi. • yeni yaradılan müxalifətyönlü partiyaların öz fəaliyyətində Yüklə 3,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|