414
ça÷ rmal vԥ Bizans padúah na qarú göndԥrmԥli olacaqd r, bu ԥhvalat
da onun yan nda deyil, baúqa bir yerdԥ baú verԥcԥkdir".
Rԥvayԥt edirlԥr ki, Feof l 100 000 qoúunla sԥfԥrԥ baúlad , bir
dԥ deyirlԥr ki, bunun çox hissԥsi nizami ordu idi, tԥqribԥn 70 000
nԥfԥrdԥn çox idi, qalan qoúun isԥ kömԥkçi hissԥlԥr idi. O, Zibatraya
mühԥmmirԥ
1
ilԥ gԥlmiúdi; onlar vaxtilԥ ԥl-Cibalda üsyan
qald rm úd lar vԥ øshaq ibn øbrahim ibn Müsԥb onlar mԥ÷lub edԥndԥ,
onlar n bir hissԥsi bizansl lar n tԥrԥf nԥ keçmiúdi [onlar n baúç s
Barsis idi].
ԤLAVԤ II
MԤHԤMMԤD øBN øSHAQ øBN ԤN-NԤDøMøN
"KøTAB ԤL-FøHRøST" ԤSԤRøNDԤN
{242} Mԥhԥmmԥd ibn øshaq belԥ deyir: "Xürrԥmilԥr iki
növdür, birinci növ xürrԥmilԥr - mühԥmmirԥ adlan r. Onlar
Azԥrbaycanla Ermԥnistan Deylԥm ölkԥsi ilԥ Hԥmԥdan vԥ Daynavԥr
aras ndak da÷ vilayԥtlԥrindԥ yay lm ú, burada sԥpԥlԥnmiú halda
yaúay rd lar. Onlar habelԥ øsfahanla Ԥhvaz ölkԥsi aras na yay lm úlar.
Öz mԥnúԥyinԥ görԥ onlar maqd rlar [sehrbaz]".
Babԥki-xürrԥmilԥr haqq nda
Babԥki-xürrԥmilԥrԥ gԥlincԥ, onlar n a÷as Babԥk ԥl-
Xürrԥmidir. O sԥhv edib deyirdi ki, Allahd r; o, xürrԥmilԥrin o
vaxtadԥk bilmԥdiklԥri qԥtl, qarԥt, müharibԥ vԥ cԥzan dini etiqada
daxil etmiúdir.
1
Babԥkin tԥrԥfdarlar olan xürrԥmilԥrin ad belԥ idi; müqayisԥ et:
E.C.Browne. Literary History of Persia, p. 329; Baghdadi. al-Fard, p. 88, n. I. Ԥbu
Mԥnsur ԥs-Sԥalibi. “Lԥtaif ԥl-Mԥarif”. Leyden, 1868, sԥh. 169. Hԥm mübԥmmirԥ,
hԥm dԥ xürrԥminin adlar n çԥkir
415
{243} Onun mԥnúԥyi, meydana gԥlmԥsi,
müharibԥlԥri vԥ edam n n sԥbԥblԥri
"Babԥkin tarixi" ԥsԥrini tԥrtib edԥn Vaq d ibn Ԥmr ԥt-Tԥmimi
belԥ deyir: "Onun atas ԥl-Mԥdain [Ktesifon] ԥhli idi, ya÷ daú y b
satarm ú. Azԥrbaycana köçüb Bilalabad adl kԥndin Meymԥd
1
rustak nda yaúama÷a baúlam úd r. O, bir qaba töküb belindԥ daú d ÷
ya÷ rustak kԥndlԥrinԥ apar rd . O, sonradan Babԥkin anas olan
taygöz bir qad nla eúqbazl q edib vԥ uzun müddԥt onunla yaúam úd r.
[Bir dԥfԥ] o vԥ bu qad n kԥndin kԥnar ndak çöldԥ kef
çԥkdiklԥri vԥ gԥtirdiklԥri úԥrab içdiklԥri vaxt kԥndin qad nlar hԥmin
yerdԥki bulaqdan su aparma÷a gԥlmiúdilԥr. Bu qad nlar nԥbati
úivԥsindԥ mahn oxuyan bir sԥsԥ tԥrԥf getdilԥr vԥ onlar gördülԥr.
Abdullah
2
qaçd , lakin onlar Babԥkin anas n n saç ndan tutub kԥndԥ
sürüklԥdilԥr vԥ rüsvay etdilԥr".
Vaq d deyir: "Sonra bu ya÷satan hԥmin qad n n atas na
müraciԥt etdi, bundan sonra onunla evlԥndi, qad n da Babԥki do÷du.
Bu adam sonra öz sԥyahԥtini davam edԥrԥk, Savalan da÷ na tԥrԥf
getdi, burada biri ona hücum edԥrԥk, arxadan onun kürԥyinԥ b çaq
soxdu; o, bir müddԥtdԥn sonra bu yaradan öldü.
Babԥkin anas kԥnizliyԥ getdi vԥ Babԥk on yaú na
çat ncayadԥk özgԥyԥ iúlԥdi. Deyirlԥr ki, bir dԥfԥ bu qad n, bir
tayfan n qoyununu otaran Babԥki axtarma÷a gedԥndԥ, onu bir a÷ac n
alt nda ç lpaq yatm ú gördü, Bu qad n Babԥkin saçlar n n dibindԥ
x rda qan damc lar oldu÷unu gördü. Sonra birdԥn Babԥk oyan b
aya÷a durdu vԥ anas n n gördüyü qan yox oldu. Qad n belԥ dedi:
"Mԥn baúa düúdüm ki, o÷lumun aln na tale úanl bir úöhrԥt
yazm úd r".
1
Ԥrdԥbil mahal nda. B a x: V. de Meynard. Dictionnaire de la Pers, p.
557.
2
Babԥkin atas .
416
Vaq d deyir: "Babԥk yenidԥn Sara [b]
1
rustak nda ԥú-ùibl ilԥ
ԥl-Ԥzdinin yan nda qulluq edib, onun qoyunlar n otar r. Babԥk onun
nökԥrlԥrindԥn tԥnbur çalma÷ öyrԥnir. Sonra o, Azԥrbaycan n Tԥbriz
úԥhԥrinԥ gedir vԥ burada tԥqribԥn iki il Mԥhԥmmԥd ibn ԥr-Rԥvvad ԥl-
Ԥzdinin yan nda qulluq edir, sonra da öz anas n n yan na qay d r. Bu
zaman onun 18 yaú var idi vԥ o, anas n n yan nda qal r”.
Vaq d deyir: "Ԥl-Bԥzz da÷ nda vԥ ona bitiúik da÷larda.
kiúilԥrdԥn iki nԥfԥr xürrԥmilԥrin tԥliminԥ riayԥt edirdi. Onlar n hԥr
ikisi dövlԥtli idi. Ԥl-Bԥzz da÷lar n n vԥ orada yaúayan xürrԥmilԥrin
a÷as olmaq üstündԥ öz aralar nda düúmԥnçilik edirdilԥr. Bu iki
nԥfԥrdԥn hԥr biri istԥyir ki, ali hakimiyyԥt yaln z onun ԥlindԥ olsun.
Deyirlԥr ki, birinin ad Cavidan ibn Suxrak idi, o birisi isԥ özünün
Ԥbu ømran lԥqԥbi ilԥ daha mԥúhur idi. Yayda onlar n aras nda uzun
müharibԥ gedirdi, q úda isԥ kԥsilirdi, çünki qar da÷larda bütün
keçidlԥri ba÷lay rd .
Babԥkin mürúidi olan Cavidan bir dԥfԥ öz úԥhԥrindԥn iki min
beú yüz qoyunla ç x b, bunlar Qԥzvinin ԥtraf úԥhԥrlԥrindԥn olan
Zԥncan úԥhԥrinԥ aparm úd . O öz qoyunlar n sat b, ԥl-Bԥzz da÷ na
qay darkԥn, yolda onu qar tutur, odur ki, gecԥni Meymԥd rustak n n
Bilalabad kԥndindԥ keçirdir. Burada o, kԥndxudaya müraciԥt edir ki,
gecԥ, onu bir yerdԥ saxlas n. Kԥndxuda onu Babԥkin anas gildԥ
qalma÷a göndԥrir. Qad n yoxsul vԥ a÷ r vԥziyyԥtdԥ oldu÷una görԥ
onu qonaq etmԥk üçün ona yemԥk verԥ bilmir, lakin ocaq qalay r vԥ
bundan baúqa bir iú görԥ bilmir. Babԥk isԥ onun yol yoldaúlar na
qulluq etmԥyԥ baúlay b, onlara içmԥli su gԥtirir.
Cavidan onu çax r, çörԥk vԥ atlara yem alma÷a göndԥrir;
Babԥk bunlar n ham s n al b gԥtirԥndԥn sonra Cavidan onunla
söhbԥt etmԥyԥ baúlay r vԥ görür ki, a÷ r xasiyyԥtinԥ baxmayaraq,
bacar ql vԥ fԥrasԥtlidir. Onun dan ú ÷ ayd n olmay b çԥtin
anlaú l rd , özü dԥlԥduza oxúay rd . Cavidan Babԥkin anas na belԥ
deyir: "Ay arvad! Mԥn ԥl-Bԥzz da÷ ԥhliyԥm, orada yaxú vԥziyyԥtim
1
Haz rda Sarab úԥhԥri. Ԥrԥb co÷rafiyaúünaslar çox vaxt úԥhԥr adlar n n
ax r nc hԥrfini at rd lar. Yaqut, III, sԥh. 64; øbn ԥl-Fԥqih, sԥh. 245.
Dostları ilə paylaş: |