347
384.
Рапортъ князя Мадатова ген. л. Велъяминову, от 1-му 10
августа 1825г. №534. Кавказский сборник, т.XX I, стр.45.
385.
Рапортъ полк. кн. Севарсамидзе ген. л. Велъяминову, от 21-
го сентября 1825г. №488. А.К.А.К., т.VI, частъ1, стр.892.
386.
Рапортъ Армянского Областного Правления, гр.Паскевичу,
от 26-го апреля 1828 года, №1016. А.К.А.К., т.VII, д.439,
стр.491.
387.
Рапортъ гр. Паскевича к гр. Дибичу, от 19-го января1829
года, №36. А.К.А.К., т.VII, д.446, стр.493-494.
388.
Рапортъ ген.м. кн. Бебутова гр. Паскевичу , от 18-го апреля
1831 года, №26. А.К.А.К., т.VII, д.454, стр.497-502.
389.
Рапортъ д.с.с. Палавандова барону Розену, от 3-го февраля
1833 года, №6. А.К.А.К., т. VIII, д.388, стр.504-508.
390.
Рахмани А. «Тарих-и алам арай-и Аббаси» как источник по
истории Азербайджана, Баку, Из-во АН Азерб ССР, 1960,
192 с.
391.
Рахмани А. Азербайджан в конце XVI и в XVII веке (1590-
1700). Баку, Из-во «Элм», 1981, 238 с.
392.
Решетов С. История о персидском шахе Тахмас-Кулихане.
С французского нароссийскй язык переведенная асессорм
Степаном решетовым, СПб, 1762, 397 с.
393.
Русская старина, СПБ,1880, май.
394.
Сайкс П. История Ирана. т. второй. частъ 1-ая (перевод с
английского), под редакцией доцента Е.А.Беляева. Москва.
1939. 154 с.
395.
Сборник материалов для описания местнотей и племен
Кавказа, выпуск 1. Тифлис, 1881.
396.
Сборник материалов для описания местнотей и племен
Кавказа, выпуск 4. Тифлис, 1884
397.
Свод материалов по изучению экономического быта
государственных крестъян Закавказского края. Тифлис,
1887, т.1, частъ1.
398.
Служевый. Очерки покорения Кавказа, СПб, 1901,147 с.
399.
Собрание актов, относящихся к обозрению истории
армянского народа, ч. 1. Москва, 1833, 391 с.
400.
Собрание актов, относящихся к обозрению истории
армянского народа, ч. 2. Москва, 1838.
348
401.
Собственноручное писъмо кн. Цицианова к Мирза Шефи,
от 27-го мая 1804 года, №278. А.К.А.К., т.II, д.1666, стр.808-
809.
402.
Собственноручное писъмо кн. Цицианова к кн.
Чарторийскому, от 29-го мая 1804 года, №295. А.К.А.К., т.II,
д.1667, стр.809.
403.
Соколов А.Е. Дневные записки о путешества Российско-
императорскаго посолъства в Персии в 1816 и 1817 годах.
Москва, 1910, 48 с.
404.
Соколов А.Е. Путешествие мое в Имеретию с линии
Кавказской, мое там у црая пребывание, с ним сношение и
обратное оттуда путешествии в Грузию. Москва, 1909, 204 с.
405.
Списокъ эриванским деревням по журналу Надир шаха (к
рапорту №358). Кавказский сборник, т.XX I, стр.43.
406.
Статистическое описание Нахчеванской провинции. СПб,
1833, 264 с.
407.
Султанский фирман. А.К.А.К., т.I, д.1032, стр.705-706.
408.
Фирман Фетх-Али шаха Имеретинскому царю Соломону, от
джемади-эл-эввеля 1219 (1804 года). А.К.А.К., т.II, д.1682,
стр.815-816.
409.
Ханвей Д. Исторический очерк британской торговлии на
Каспийском море, с журналом автора о путешествии из
Англии через Россию и Персию и обратно через Россию,
Германию и Голландию. т.II (перевод с англ. Яз.
Л.М.Кирякова). АМЕА ТИЕА, ф.1, л.1, д.158.
410.
Хубов Е. Описание достопамятныхъ проишествий в Армении.
СПб, 1811, 130с.
411.
Челеби Э. Книга путешествия, выпуск 3. Москва, «Наука»,
1983, 376 с.
412.
Шаврова Н.Н. Новая угроза русскому делу в Закавказъе, СПб,
1911.
413.
Шамахеци А. Походы Тамас-Кули-хана (Надир шаха) и
избрание
его
шахом.
Тифлис,
«Издание
научно-
исследователъского института кавказоведения Академии наук
СССР, 1932, 17с.
414.
Шнезе. Описание путешествия посолъства Князя Сергея
Димитриевича Голицына к Персидскому Тахмас Кули хану,
сделовшемуся потом шахом Надиром (перевод с немец.
Яз.Абезгуза) АМЕА ТИЕА, ф.1, л.2, д.491, с.122-127.
349
415.
Шопен И. Исторический памятник состаяния Армянской
областии в эпоху ее присоединения к Российской империи.
СПБ, 1852, 1232 с.
416.
Щербатов. Генерал-фелъдмаршал княз Паскевич, его жизнъ и
деятелъност. т.II, СПб, 1890.
417.
Эсадзе С. Историческая записка об управлении Кавказом. Т.1,
Тифлис,1907, 616с.
418.
Эсадзе С. Боевые подвиги Кавказской армии, выпуск 1,
Тифлис, 1908г.
419.
Юзефович Т. Договоры России с Востоком, политические и
торговые. СПб, 1869,298 с.
d)
İgilis dillində
420.
Tadhkirat-al-muluk. A manuel of Safavid administration (circa
1137) 1725. Translated and expained by V.Minorsky. London, 1943.
İstifadə olunmuş pul, çəki, ölçü və uzunluq vahidləri
Abbasi- I
şah Abbasın (1587-1629) dövründə dövriyyə buraxılmış
gümüş pul vahidi. 1 abbasi 200 dinara bərabərdir.
Ağac- uzunluq ölçüsü, 7 km-ə bərabərdir.
Arşın- ölçü vahidi. 1 arşın bərabərdi 96,4 sm-ə.
Batman-
çəki vahidi. Batmanın çəkisi ayrı- ayrı bölgələrdə
müxtəlif idi. Səfəvilər dövründə çəki vahidi kimi qəbul edilmiş və
məşhur olan «Təbriz batman»ı 3.000 qrama və yaxud 3 kq-a bərabər idi.
İrəvan xanlığında 1 batman 4.500 qrama və yaxud 4,5 kq-a bərabərdir
Bisti- pul vahidi, 20 dinara
bərabərdir.
Çetvet-
dörddə bir çəki və ölçü vahidi.
Darülxliaf-
Osmanlı pul vahidi, 1 rubl 34 qəpiyə bərabərdi.
350
Dinar- kiçik pul vahidi,
erməni mənbələrində «dean» və yaxud
«dian»
adlandırılır. 1 dinar 0,1 qəpiyə bərabərdir.
Gürcü
abbası- pul vahidi, 10 şahı və yaxud 500 dinara bərabərdi.
Xalvar
və yaxud xarvar- fars sözü olub, iki- «xar» (eşşək), və
«bar» (yük)
sözlərindən əmələ gəlmişdi. Xalvar həm iri çəki vahidi, həm
də sahə ölçüsü idi. 1 xalvar 100 batmana bərabər idi. Təbriz batmanı ilə
1 xalvar 300 kq,
İrəvan batmanı ilə isə 450 kq-a bərabər idi. Sahə vahidi
kimi 1 xalvar 1,5
desyatinə bərabərdir.
İmperial- rus qızıl pulu, 10 manatlıq.
Kuruş- Osmanlı pul vahidi, 1000 dinara bərabərdi.
Qroş- rus pul vahidi, 0,5 qəpik.
Lider-
çəki vahidi, 10 funt.
Litr-
çəki vahidi. Litr ayrı-ayrı bölgələrdə müxtəlif çəkiyə malik
idi.
İranda 1 litr 6,95 kq-a, Tiflisdə 3,5 kq-a, İrəvanda isə 4,8 kq-a
bərabər idi.
Mahmudi- pul vahidi. 1 mahmudi 100 dinara
bərabərdir.
Mil- uzunluq ölçüsü, 2 km-
ə bərabərdir.
Misqal-
çəki vahidi, 4,6 qram.
Para- pul vahidi. 1 para 10 dinara
bərabərdir.
Pənahabad- Qarabağ xanlığının pul vahidi. 1 pənahabad 10 şahı
və yaxud 500 dinara bərabər idi.
Piastr-
osmanlı pul vahidi.
Pud-
çəki vahidi. 1 pud 16 kq-a bərabərdi.
Real- pul vahidi, 50
qəpiyə bərabərdir.
Rusiya
imperialı- rus pul vahidi, 10 gümüş rubla bərabərdi.
351
Sahibqran
və yaxud minaltun- pul vahidi, 35 gümüş qəpik.
Sajen- 3
arşına və yaxud 2,134 metrə bərabər uzunluq ölçüsü.
Somar-
həm çəki, həm də sahə ölçüsü vahidi. Çəki vahidi kimi 1
somar 3 puda
bərabərdi. Sahə ölçüsü kimi isə 3 pud taxılın səpildiyi əkin
sahəsinə bərabər idi.
Stil-
çəki vahidi. 1 stil 800 qrama bərabərdi.
Şahı- pul vahidi, 50 dinara bərabərdir.
Taçkir-
çəki vahidi, 10 batman və yaxud 45 kq-a bərabərdir
Tümən- iri pul vahidi, 10.000 dinara bərabərdir.
Verst- uzunluq ölçüsü, 1,06 km-
ə bərabərdir.
352
MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ………………………………….……………….........…………3
FƏSİL 1. XVIII YÜZİLLİYİN İKİNCİ YARISINDA İRƏVAN
XANLIĞININ SİYASİ VƏZİYYƏTİ……….……..………23
1.1.
İrəvan xanlığının yaranması…....…….……...………..…. 23
1.2. XVIII yüzilliyin 50-80-ci
illərində İrəvan xanlığının siyasi
vəziyyəti…………..………………………..………….… 33
1.3.
İrəvan xanlığı Ağa Məhəmməd şah Qacarın yürüşləri
dövründə ……………………………………….……….…76
1.4. XVIII yüzilliyin
axırlarında İrəvan xanlığının siyasi
vəziyyəti……………………………………….…………. 87
FƏSİL 2. İRƏVAN XANLIĞI XIX YÜZİLLİYİN BİRİNCİ
OTUZİLLİYİNDƏ………... …………………….…….…93
2.1.
İrəvan xanlığının Şuragöl və Pəmbək uğurunda
Mübarizəsi………………………………………………. 93
2.2. Birinci Rusiya-
İran müharibəsi ərəfəsində İrəvan
xanlığının Rusiya, Qacar İranı və Osmanlı paşaları ilə
siyasi
münasibətləri………………………………..…….. 96
2.3.
İrəvan xanlığı birinci Rusiya-İran müharibəsi dövründə..102
2.4. Gülüstan sülh
müqaviləsindən sonra sərhəd xəttinin təyin
olunmasında Rusiya və Qacar İranı arasında baş verən
mübahisələrdə İrəvan xanlığının yeri və rolu….………. 141
2.5.
İkinci Rusiya-İran müharibəsi və İrəvan
xanlığının işğalı.…………………………………………..151
2.6.
Görkəmli İrəvan xanı Hüseynqulu xanın (1806-1827)
şəxsiyyəti və fəaliyyəti haqqında……………….….….. 182
FƏSİL III. İRƏVAN XANLIĞININ TARİXİ COĞRAFİYASI. 189
3.1.
Ərazisi və sərhədləri…………………………….….……. 189
3.2.
Xanlığın inzibati-ərazi bölgüsü………………………..…..193
3.3.
Xanlıqda idarəçilik sistemi və hərbi müdafiə işi……..…. 208
FƏSİL IV. İRƏVAN XANLIĞININ İQTİSADİ VƏZİYYƏTİ…. 222
4.1.
Kənd təsərrüfatı……………………………………….… 222
4.2. Torpaq
mülkiyyəti formaları…………………….……….. 230
4.3. Duz
istehsalı……………………………………………... 240
4.4.
Sənətkarlıq və ticarət………………………………….… 241
4.5. Vergi
və mükəlləfiyyətlər………………………….…… 251
353
FƏSİL V. İRƏVAN XANLIĞININ ƏHALİSİ………..…………. 264
5.1.
Əhalinin sayına təsir göstərən amillər……….…………. 264
5.2.
Əhalinin etnik və say tərkibi……………….…………… 267
5.3.
Əhalinin sosial-silki quruluşu……………………….….. 295
NƏTİCƏ……………………………………………….……….….. 305
İXTİSARLARIN SİYAHISI……………………………..………. 311
İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ VƏ ƏDƏBİYYAT
SİYAHSI………………………………. …………………………. 314
İSTİFADƏ OLUNMUŞ PUL, ÇƏKİ, ÖLÇÜ VƏ UZUNLUQ
VAHİDLƏRİ…………………………………………………….... 339
Document Outline - ELÇİN QARAYEV
- BAKI 2010
- I FƏSİL
- İrəvan xanlığı Hüseynəli xanın (1759-1783) dövründə
- Georgievski müqaviləsi və İrəvan uğrunda mübarizə
- İrəvan xanlığı Qulaməli xanın və Məhəmməd xanın dövründə
- 1.3. İrəvan xanlığı Ağa Məhəmməd şah Qacarın yürüşləri dövründə
- 1.4. XVIII yüzilliyin axırlarında İrəvan xanlığının siyasi
- vəziyyəti
- 2.1. İrəvan xanlığının Şuragöl və Pəmbək uğrunda
- mübarizəsi
- Birinci İrəvan döyüşü
- Şuragölün Rusiyaya birləşdirilməsi
- İrəvan xanlığında hakimiyyət dəyişikliyi
- İrəvan xanlığı Hüseynqulu xanın dövründə
- İkinci İrəvan döyüşü
- 2.5. İkinci Rusiya-İran müharibəsi və İrəvan xanlığının işğalı
- Üçüncü İrəvan döyüşü
- Sərdarabad qalasının işğalı
- Azərbaycan xalqı müxtəlif tarixi dövrlərdə ağıllı, igid, vətənpərvər dövlət xadimləri yetirmişdi. XVIII əsr xanlıqlar dövrü bu baxımdan xüsusilə fərqlənir. Azərbaycan xanlarından Şəki xanı Hacı Çələbi, Quba xanı Fətəli xan, Urmiya xanı Fətəli xa...
- Hüseünqulu xan Qacar (1806-1827) 21 il İrəvan xanlığını idarə etmişdi. Bu dövr ərzində o, yorulmadan və inadla İrəvanı zəif xanlıqdan siyasi və iqtisadi cəhətdən güclü bir xanlığa çevirmişdi. Hüseynqulu xan kimdir və onun İrəvan xanlığı tarixində nə y...
- Onun hakimiyyətə gəlməsi ilə İrəvan xanlığı tarixində yeni bir dövr başlamışdı. Rusiya-Qacar İranı arasında müharibənin qızışdığı bir dövrdə hakimiyyətə gəlməsinə baxmayaraq, Hüseynqulu xan tez bir zamanda görkəmli dövlət xadimi kimi özünü göstərə bil...
- Azərbaycanlı Qacarlar tayfasından olan Hüseynqulu xan Fətəli şah Qacarla qohum idi. Heç bir savada malik olmayan Hüseyinqulu xan igid və qorxmaz, düşmən qarşısında əyilməz bir şəxs kimi özünü göstərmişdi. Onun bu şəxsi keyfiyyətinə toxunan A.Y.Sokolov...
- Hüseynqulu xan şah tərəfindən bu vəzifəyə təyin olunmasına baxmayaraq, özünün bacarıqlı siyasəti ilə xanlığın müstəqilliyinə nail ola bilmişdi. «Sərdar Hüseynqulu xan (indi şahlıq edən Qacarlar nəslindəndir) bu xanlıqda (İrəvan-E.Q.) birinci, (İranda-...
- Şah tərəfindən İrəvan xanlığına hakim təyin olunmasına baxmayaraq, tezliklə, Hüseynqulu xan müstəqil daxili və xarici siyasət yeritməyə başladı. Digər tərəfdən, şah hökuməti İrəvan xanlığının geo-siyasi əhəmiyyətini gözəl anladığından onun daxili işin...
- Hakimiyyətdə olduğu illərdə İrəvan xanlığı tez-tez müdaxiləyə məruz qaldığından Hüseynqulu xan xanlığın müdafiə sistemini gücləndirmək üçün güclü qoşun saxlayırdı. Bunun üçün çoxlu xərc tələb olunurdu. Bu xərcin bir hissəsi daxili imkanlar hesabına ol...
- Müharibə dövründə Hüseynqulu xan sərkərdəlik qabliyyətinə görə xüsusilə seçilmişdi. Onun uzaqgörənliyi və tədbirliyi uzun müddət İrəvan xanlığını rus qoşunlarının işğalından qoruya bilmişdi. Onun hərbi əməliyyatlar zamanı «yandırılmış torpaq» taktikas...
- İrəvan xanlığı ilə bağlı məsələlərdə Hüseynqulu xan şah sarayına da təsir göstərə bilirdi. İrəvan xanı Gülüstan sülh müqaviləsindən sonra mübahisəli ərazilər məsələsində prinsipiallığı ilə fərqlənmişdi. Rusiyanın İrəvana məxsus Göyçə gölünün şimal-şər...
- Bundan əlavə, Hüseynqulu xan şah yanında fəaliyyət göstərən müşavirələrdə həlledici səsə malik idi. O, qardaşı ilə birlikdə sülh müqaviləsinin əleyhinə çıxmış, ruslara qarşı mübarizənin tərəfdarı olmuşdu (129,562).
- Hüseynqulu xanın İrəvan xanlığının iqtisadiyyatının inkişafında da böyük xidmətləri olmuşdu. Rusiya-İran müharibələri dövründə hərbi əməliyyatların qızışdığı bir ərazi olduğundan xanlığın iqtisadi həyatı güclü dağıntıya məruz qalmışdı. Döyüşlər nəticə...
- İrəvan şəhərinin ticarət və sənətkarlıq mərkəzi kimi məşhurlaşmasında onun rolu əvəzedilməzdir. Məhz onun dövründə İrəvan şəhəri beynəlxalq ticarət mərkəzinə çevrilmişdi. Bu şəhərdə müxtəlif ölkələrdən və xanlıqlardan gələn mallar toplanmışdı. Onun İ...
- Beləliklə, Hüseynqulu xan bacarıqlı idarəçiliyi ilə İrəvan xanlığının yüksək səviyyəyə qaldırmış və onu çiçəkləndirmişdi. Bu keyfiyyətinə görə, Hüseynqulu xan uzun illər xalqın yaddaşında yaşamışdı. Onun şəxsiyyət və fəaliyyətinə ən dəyərli qiyməti m...
- İrəvan xanlığı işğal olunduqdan sonra şah sarayına qaçan Hüseynqulu xanın sonrakı taleyi də müəmmalı qalır. İ.Şopen bu böyük şəxsiyyətin 1834-cü ildə İranda yoxsulluq içərisində vəfat etdiyini qeyd edir (415,170). Lakin A.Qriboyedovun 1828-cu il senty...
- Bütün bu faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, Hüseynqulu xan görkəmli, bacarıqlı, işgüzar, tədbirli və uzaqgörən dövlət xadimi olmuşdu. Çox mürəkkəb və müharibələrlə zəngin bir dövürdə hakimiyyətə gəlməsinə baxmayaraq, bütün fəaliyyəti boyu ...
- III FƏSİL
- İRƏVAN XANLIĞININ TARİXİ COĞRAFİYASI
- IV FƏSİL
- İRƏVAN XANLIĞININ İQTİSADİ VƏZİYYƏTİ
- 4.2. Torpaq mülkiyyəti formaları
- İrəvan xanlığının iqtisadi həyatında böyük rol oynayan sahələrdən biri də sənətkarlıq idi. Burada müxtəlif sənət sahələri- toxuculuq, boyaqçılıq, gön-dəri emalı, şüşə istehsalı, dulusçuluq və digər sahələr inkişaf etmişdi. Bu sənət sahələri içərisində...
- Gəlir
- Şəhər və mahalların adı
- Zəngibasar mahalı
- Gərnibasar mahalı
- Şərur mahalı
- Sürməli mahalı
- Talın mahalı
- Sərdarabad mahalı
- İravan şəhəri
- Ermənilər
- Qaraçı
- Tənəbaşı mahalları
- Verdibasar mahalı üzrə
- İxtisarların siyahısı
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ VƏ ƏDƏBİYYAT
- SİYAHISI
- GİRİŞ………………………………….……………….........…………3
- FƏSİL 2. İRƏVAN XANLIĞI XIX YÜZİLLİYİN BİRİNCİ
- OTUZİLLİYİNDƏ………... …………………….…….…93
- FƏSİL III. İRƏVAN XANLIĞININ TARİXİ COĞRAFİYASI. 189
- FƏSİL V. İRƏVAN XANLIĞININ ƏHALİSİ………..…………. 264
- NƏTİCƏ……………………………………………….……….….. 305
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ VƏ ƏDƏBİYYAT SİYAHSI………………………………. …………………………. 314
Dostları ilə paylaş: |