43
II FƏSİL TƏCRÜBƏVİ HİSSƏ
4. Riyazi-statistik metodla plastik kütlə məmulatlarının istehlak
xassələrinin tədqiqi
II fasildən eksperimentin riyazi metodla planlaşdnılınasından məlum oldıığu
kimi rototabelli planlaşmanın ikinci qaydasmdan istifadə edərək plastik kütlə
mmulatlarının istehlak xassələrinə təsir edən 5 amili:
Xı - plastik kütlələrin xüsıısi çəkisi. ,
X2 - plastik ki'ulələrin bərkliyi.
X3 - plastik kütlələrin lermiki davamlığı.
X4 - plastik kütlələrin sııudma qabiliyyəti.
Xs - Plastik kütlələrin dartılmaya qarşı davamlılığı.
Reqressiya tənliyi əmsallarının hesablannıası t zamam sərbəst dəyişən Xı, X2,
X3, X4, X5. aşağıdakt düsturla hesablanmışdır.
50
270
1
M
X
;
10
50
2
H
P
X
;
30
140
11
3
M
X
;
10
50
4
N
X
;
5
25
5
n
L
X
;
Reqressiya tənliyinin dipresiyası
V
2
= 0,216, reqressiya əmsallarının xəta
lispersiyası V
2
=0,0206, adyekvatlıq dispersiyası V =0,0206. Fişer kriteriyasının
eksperimental qiyməti Fek=0,82 Fişer kriteriyasının nəzəri F
T
=
2,11 qiyməti
olmuşdur. Bütün bu göstəricilər reqressiya əmsalı tənliyini təhlil etdikdə görürük
ki, plastik kütlələrin xüsusi çəkisinin dəyişməsi onıın sıxlığına, suudnıa
qabiliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Beləki, xüsusi çəki ilə suudma
qabiliyyəti tərs mütanasibdir. Plastik kütlələrin bərkliyi ilə dartılmaya qarşı
davamldılığınm isə düz mütənasib olduğımu reqressiyatənliklərinin təhlilindən
görürük.
44
5. İstehsal olunan plastik kütlələrin bəzi fiziki-mexaniki xassələrinin
tədqiqi
Xalq istehlakı malla.rının. o cümlədən plastik kütlələrin keyfiyyətinin
qiymətləndirilməsində istifadə edilən ən səmərəli üsullardan biri laboratoriya
üsuludur. Plastik küllə mənıulatlarının istehlak xassələrinin qiymətləndirilməsində
müxtəlif slandart və qeyri-standart metodlardan istifadə edilir.
Buraxılış işində plastik kütlələrin xassələrinin qiymətiəndirilməsində Bəzi
standart metodlardan müxtəlif istifadə edilmişdir. Tədqiqat üçün molietilen və
nümunələri götürülmüşdür. Laboratoriya şəraitində bu plastik kiitlələrin aşağıdakı
fıziki- mexaniki xassələri tədqiq edilmişdir.
1. Plaslik kütlə məmulatlarmm qaynar suyun təsirinə qarşı davamlığı.
2. Plstik kütlələrin sabunlu- sodalı sııyım təsirinə qarşı davamlılığı.
3. Plastik kütlələrin su çəkməsinin təvini.
4. Plastik kütlə məmulatlarının zərbəyə qarşı davamlılığmın təyini.
Qeyd etmək lazımdır ki, plastik kütlələrin yuxarıda qeyd edilən fıziki-
mexaniki xassələri onların funksional təyinatını, plastik kütlənin növü nəzərə
almaqla təyin edilir və onların yararlığını təmin edən əsas xassə gösıəriciləri hesab
edilə bilər. İndi laboratoriya lədqiqatlarmım aparılma ardıcıllığını və onun
nəticilərinin təhlilinin nəzərdən keçirək.
1. Plastik kütlələrin qayııar suyun təsirinə qarşı davanılılıgı. Bu məqsəd üçün
qeyd etdiyimiz kimi tədqiqat üçün polietilendən və fcolivinilxloriddən haznianmış
iki nümunə götürdük. Bu nümunələrin hər birini ayrlalaqda 400 ml distillə
olunmuş su doldurulmuş və qaynama temperaturasına isladılmış stəkanının içinə
salırıq. Nümunəni salmmış stəkanı 10 dəqiqə müddətində qaz alovunda
qaynadırıq. Nümunəni stəkandan çıxarmamışdan qabaq prqanoleptik
üsulla su buxarında olan spesifık qoxunun olubolmamasını yoxlayırıq. Sonra isə
təsdiq olunacaq nümunələri stəkanda çıxararaq fıltir kagızı ilə qurulayırıq.
Təcrübənin nəticəsini müşahidə etdikdə görürük ki, nümunələrin səthində
45
etalon nümunə ilə müqayisədə heç bir dəyişiklik baş verməmişdir. Standarı
meloddan fərqli olaraq bəzi
nümunələrin isti suda qaynadılnıası prosesini
0.5: 1.0;
2.1) saaia qədər davam etdirdik. Təcrübəsinin nəticəsində bir saat qaynadıldıqdan
sonn nümunələrin xüsusilə də pciiviniixloridin qəıranmdan hazırlanmış nürnunənin
səthində qabar və yerlərinin olmasını müşahidə eıdik. Tədqiqaun nəticəsi belə bir
qənaətə gəlməyə imkan verir ki. poiietüen və polivinilxioriddən hazırianmiş
məmulallarının uzun nıüddət qaynar suyun təsirinə rnəruz qaian şəraiıdə islifadəsi
məqsədəuyğun deyildir.