102
Yoxlama-test suallar
1.Görkəmli pedaqoqlar oyunlar haqqında
2.Mütəhərrik oyunların pedaqoji xarakter xüsusiyyətləri
3.Mütəhərrik oyunların tərbiyəvi əhəmiyyəti
4.Mütəhərrik oyunların hərbi-tətbiqi əhəmiyyəti
5.Mütəhərrik oyunların sağlamlıq əhəmiyyəti
6.Mütəhərrik oyunların təhsil əhəmiyyəti
7.Mütəhərrik oyunların növləri
8.Oyun fiziki tərbiyənin mühüm vasitəsidir
9.Oyun milli mədəniyyətimizin tərkib hissəsi kimi
10.Oyunların seçilməsi şərtləri
11.Oyunun keçirilməsi üçün görülən hazırlıq işləri
12.Oyunun təşkili və keçirilməsi üçün lazım olan işlər
13.Mütəhərrik oyunların təlim prinsipləri
14.Mütəhərrik oyunların məzmununun şərhi
Yaradıcılıq işi üçün təxmini mövzular
1.Mütəhərrik oyunlar fiziki tərbiyənin vasitəsidir
2.Oyunların sağlamlığın möhkəmləndirilməsində əhəmiyyəti
3.Xalq oyunları milli mədəniyyətimizin tərkib hissəsi kimi
4.Klassiklərin əsərlərində milli oyunların yeri
103
5.11. İbtidai təhsil pilləsi üçün mütəhərrik oyunlar
I S İ N İ F
Kosmonavtlar
Uşaqlar əl-ələ tutaraq dairə boyunca gedirlər və aşağıdakı
misraları oxuyurlar:
Sürətli raketlər gözləyir bizi
Uçub planetdə gəzməyimizi.
Biz hansını istəsək,
Onunla da uçarıq.
Oyunda bir sirr var:
Gecikənə yoxdur yer.
Axırıncı söz deyilən kimi, bütün uşaqlar raketdroma tərəf
qaçırlar və çalışırlar ki, raketlərin birində öz yerlərini tutsunlar.
Raketlərin şəkilləri, əvvəlcədən meydançanın müxtəlif səmtlərinə
çəkilir və hər raketin içərisində 2-dən 5-ə qədər kiçik dairələr olur.
Uşaqlar bunların içərisinə girib dayanırlar. Raketlərin yanlarında
həmin raketin hara uçacağı yazılır. Məsələn:
Y A Y: «Yer-Ay-Yer»
Y M Y: «Yer-Mars-Yer»
Y N Y: «Yer-Neptun-Yer»
Y V Y: «Yer-Venera-Yer»
Y C Y: «Yer-Saturn-Yer»
Raketlərdə uşaqların bir qisminə yer çatışmır. Yer tuta
bilməyənlər meydançanın mərkəzindəki böyük dairələrin ortasında
toplaşırlar. Yer tutanlar isə uçuş yollarını elan etməklə özlərini guya
kosmosda gəzən kimi təsəvvür edirlər. Sonra uşaqlar yenidən bir yerə
yığışır və əl-ələ tutub dairə boyunca gedərək oyunu davam etdirirlər.
Oyunda o uşaqlar qalib gəlir ki, keçirilmiş uçuşların hamısında
özlərinə yer tutmuş və daha çox «uçmuşlar» (mümkün olan üç uçuşda).
104
Şəkil 1.
«Kosmonavtlar»
oyunu
keçirilən
zaman
şagirdlərin
yerləşdirilməsi sxemi
Şəkil 2.
«Atlı idmançılar» oyununda şagirdlərin bölüşdürülməsi sxemi
Metodik
göstərişlər: Oxunan misraların axırıncı sözü
deyilməmişdən əvvəl qaçmaq olmaz. Raketlərin içərisində özünə yer
tutmuş yoldaşı itələmək qadağandır.
Atlı idmançılar (qaçış üçün)
Uşaqlar meydançada çəkilmiş böyük dairə boyunca düzülürlər.
Bu «Manej» (meydança) hesab olunur.
105
Uşaqlar «at sürən idmançı»nın vəziyyətini alırlar. «At addımları»
atmaq üçün qollar dirsəkdən bükülür, əllərin içi aşağıya baxır, uşaqlar
dairə boyunca gedərək çalışırlar ki, dizlərini əllərinin içərisinə
çatdırsınlar.
Dönmələr: Müəllimin əl çalması ilə uşaqlar hərəkətin
istiqamətini dəyişirlər (dairə boyunca hərəkət başqa istiqamətdə davam
edir).
«Sürətlə çapmağa» keçmək və yenidən «addımlamaq» üçün
uşaqlar əllərində guya cilov tutduqları vəziyyət kimi, dizlərini yüksəyə
qaldırmaqla qaçışa başlayırlar. Müəllimin şərti işarəsi ilə yenidən
yerişə keçirlər. Sonra atlılar «atla oyunda» iştirak edirlər.
Meydançanın kənar tərəfində xətlərlə atların dayanmaları üçün
«arakəsmələr» çəkilir. Arakəsmələrin sayı uşaqların sayından üç-dörd
dəfə az olur. Uşaqlar çapan atın vəziyyətini alaraq arakəsmələrin
qarşısına çatan kimi dağılışıb yanlarına qaçırlar. Müəllimin işarəsi ilə
idmançı-atlılar (dizləri yüksəyə qaldırmaqla) arakəsmələrin yanına
gəlir və hərə çalışır ki, boş olan arakəsmələrin birini tutsun. Yersiz
qalan oyunçular uduzurlar. Oyun 3-4 dəfə keçirilir. Hər dəfə özündə
yer tutan atlılar qalib sayılırlar.
Metodik göstəriş: Oyunda hamı dizləri yuksəyə qaldırmaqla
qaçır. Bu qaydanı pozanı iki dəfə uduzmuş hesab edirlər. Özünə yer
tutmuş atlını itələməyə icazə verilmir.
Bayquş
Uşaqlar əllərində qum doldurulmuş kisə tutaraq meydançada
sərbəst gəzişirlər. «Gecə» komandası verilən zaman onlar əllərindəki
kisələri başlarına qoyub, qollarını yanlara açaraq pəncələr üzərində
meydançanın ətrafında gəzişirlər. «Bayquş» (aparıcı) onların arasında
gəzişir və nəzarət edir. Əgər kim kisəni yerə salsa və ya düşməkdə olan
kisəni əl ilə tutsa, «bayquş» onu yuvasına aparır. «Gündüz»
komandası verilərkən «Bayquş» öz yuvasına çəkilir, oyunçular isə
sərbəst olaraq qaçışır, rəqs edir, vəhşi heyvanları, quşları yamsılayırlar.
Uşaqlar bu hərəkətləri bir də «Gecə» komandası verilənə qədər təkrar
edirlər. «Gecə» komandası veriləndən sonra «Bayquş» yenə də öz
yuvasından çıxır və vəzifəsini yerinə yetirir. Oyun belə davam edir.