B o t a n I k a (O‘smliklar anatomiyasi va morfologiyasi )
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Po‘stloq (ritidom).
| Trixomalar
. Epiderma hujayralari hosil qilgan o‘simtalar trixomalar deb ataladi. Ular nihoyatda xilma-xil bo‘lib, ayrim sistematik guruhlar uchun xarakterli belgi hisoblanadi. Trixomalardan tashqari o‘simlikda uchraydigan emergenslarni farqlash kerak. Emergenslarni hosil bo‘lishida epiderma to‘qimasidan tashqari uning ostida joylashgan to‘kimalar ham qatnashadi. Periderma . Ko‘p yilik o‘simliklarning birinchi yilgi vegetatsiyasi oxirlarida ildiz va poyalardagi epiderma ikkilamchi ko‘p qavatli chegaralovchi to‘qima bilan almashinadi. Periderma tuzilishi va bajaradigan vazifasiga ko‘ra bir necha turdagi hujayralardan tashkil topgan. Ular quyidagilardan iborat: a) asosan himoya vazifasining bajaruvchi fellema (po‘kak), b) peridermaning eniga o‘sishini ta’minlovchi fellogenni moddalar bilan ta’minlab turuvchi felloderma. Fellogen ikkilamchi meristema to‘qima hisoblanib, u (olcha, olhuri, nok kabi o‘simliklarda) epiderma to‘qimasidan yoki asosiy to‘qimadan (qoraqat, shumrut va boshqalar) shakllanadi. Po‘kak kambiysi tangental yo‘nalishda bo‘linishi natijasida ikki tur to‘qima ajralib chiqadi. Ularning biri po‘kak kambiysining tashqi tomonidagi hujayralar bo‘lib, po‘kak qavatini hosil qilsa ichki markazga tomon ajralib chiqqan hujayralardan asosiy to‘qima – felloderma hosil bo‘ladi. Po‘kak to‘qimalar hujayralari bir necha qavatdan iborat. Hujayra qobig‘ining suberin moddasini shimishi tufayli suv va gazlarni o‘tkazmay qo‘yadi va hujayralarning protoplasti halok bo‘ladi. Keyinchalik hujayra bo‘shligi havo, oshlovchi yoki smolasimon moddalar bilan to‘lib qoladi. Po‘kak to‘qimasida hujayralarning tashqi muhit bilan aloqasini amalga oshirish uchun yasmiqchalar xizmat qiladi. Ularning o‘lchami va shkali nihoyatda xilma-xildir. Odatda ular mayda va shakli cho‘zinchoq yoki yumaloq bo‘ladi. Po‘stloq (ritidom). Ko‘pchilik daraxtlarning eski tanalari va ildizlari silliq periderma o‘rniga po‘stloq bilan almashinadi. U turli o‘simliklarda har xil davrlarda hosil bo‘ladi. Olma, oddiy qarag‘ay va noklarda hayotining 5 – 8 yillari, emanda – 25, grabda esa 50 yildan so‘ng qoplaydi. 52 U bir necha marta yangi periderma qavatlarini takrorlanishi natijasida po‘stloq ostidagi to‘qimalardan vujudga keladi. Bu vaqtda ushbu qavatlar orasidagi tirik hujayralar nobud bo‘ladi. Fellogen faoliyatining xarakteriga ko‘ra turli ko‘rinishdagi po‘stloq hosil bo‘lishi mumkin. Fellogenning doira shaklda joy olishdan halkasimon po‘stloq hosil bo‘ladi. Agarda fellogen ayrim bo‘laklar shaklida hosil bo‘lsa, tangachasimon po‘stloq kelib chiqadi. Bu xildagi po‘stloq ko‘p uchraydi. Qalin qatlamli po‘stloq daraxt tanasini mexanik shikastlanishdan, yong‘indan va haroratning keskin o‘zgarishidan saqlaydi. Ba’zi o‘simliklarda po‘stloq umumdan hosil bo‘lmaydi (chinor, chetan, shumrut). Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|