Babaxanova Nigar Xan qızı

şinq ton, Tokio universitetlərinin kitabxanalarının tələb na -
mə sinə əsasən professor Y.Qarayevin “Azərbaycan realiz mi -
nin  mərhələləri”,  M.A.Topçubaşovun  “Ətraf  mühit  və
sağ lamlıq”, T.Verdiyevin “XX əsrdə Azərbaycanda ipək is -
tehsalı sənayesi”, “Aşıq Ələsgər” (1-2 cildlər), “Azərbaycan
dastanları” və s. kitablar xaricə göndərilmişdi. 
Əvvəlki illərdə olduğu kimi 80-ci ildə də xarici ədə biy -
yatın bahalaşması prosesi davam edirdi. Buna görə bəzi part-
nyorlarla  kitab  mübadiləsi  xeyli  azalmışdı.  Məsələn,  əgər
əvvəllər Böyük Britaniya kitabxanalarından il ərzində 250-
300 nüsxə ədəbiyyat alınırdısa, 1980-ci ildə cəmi 85 nüsxə
ki tab əldə olunmuşdu. Belə vəziyyətdə xaricdə yaşayan elm
və  mədəniyyət  xadimləri  ilə  qurulmuş  əlaqələr  vasitəsilə
kitab  hədiyyələrinin  qəbulu  Kitabxananın  işinə  kömək
edirdi. 1980-ci ildə xarici alimlərdən professor K.Qombaş
(Macarıtan-Almaniya), professor Q.Yarrinq (İsveçrə), pro-
fessor D.Sinor (ABŞ), professorlar M.Tuncay, İ.Bozyel və
M.Çavuşoğlu (Türkiyə) ilə yeni əlaqələrin qurulması sa yə -
sin də Kitabxanaya “Die Kaukasus-Politik der Mittelmächte.
Wien-Köln, 1975”, “The Aqquyunlu Clan, Confederation,
Empire. Chicago, 1976”, “Ancient Azerbaijani carpets” və s.
kimi kitablar göndərilmişdi.
1980-ci ildə Almaniyanın məşhur “Şpringer” nəşriyyatı
Mərkəzi Elmi Kitabxanada öz kitab və jurnallarının sərgisini
açmış və 1200-dən artıq çap məhsulunu Azərbaycan alim -
lərinə nümayiş etdirmişdi. “Şərq ədəbiyyatı şöbəsi” 1980-ci
ildə türk, ərəb, fars dillərində 768 nüsxə ədəbiyyat əldə et -
miş di.
BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ
106

---

1981-ci ildə Kitabxanaya daxil olan kitablar arasında
aşağıdakı kitablar xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı:
- B.Baranowski. Polsko-azerbejdzanskie stosunki kultur-
alne w pierwszej polowie XIX wieku. Lódz, 1979.
- G. Linde, S.Apt. Kaukasisches Mosaik. Leipzig, 1980.
- Gombas  Karoly.  Regi  Kaukazusi  Azerbajdzsan
szovegek.. Budapest, 1980.
- Nisami. Die sieben prinzessinnen. Berlin, 1980.
1980-ci ildə 50 ölkənin 557 təşkilatı ilə əməkdaşlıq
edən Mərkəzi Elmi Kitabxana il ərzində xarici tərəfdaş la rın -
dan 10283 nüsxə ədəbiyyat əldə etmiş, əvəzində 9261 nüsxə
kitab və jurnal göndərmişdi.
1981-ci  ildə  xarici  məcmuələrə  və  monoqrafiyalara
abu nə üçün SSRİ Elm və Texnika üzrə Dövlət Komitəsi tərə -
fin dən Kitabxanaya əlavə olaraq 5000 xarici valyuta rublu
ayrılmışdı. Bunun sayəsində Kitabxana simpozium, konfrans
materiallarını və çoxcildli nəşrlərin növbəti cildlərini (ümu -
milikdə 220 çap vahidi) əldə etmək imkanı qazanmışdı. 
Kitabxana xarici ədəbiyyatın mütaliə səviyyəsini təftiş
etmək  üçün  il  boyu  oxucular  arasında  xüsusi  anketlər
vasitəsilə sorğu keçirmiş və onların maraq dairəsində olan
ədəbiyyatı müəyyən etmişdi. 
1982-ci ildən etibarən isə Kitabxana filialları ilə birgə
xarici ədəbiyyat üzrə toplu xidmət vərəqələrinin-for mul yar -
la rın tətbiqinə başlayır. Formulyarda oxucunun adı, soyadı,
atasının  adı,  işlədiyi  müəssisənin  adı,  sifariş  etdiyi  xarici
ədəbiyyatın sərlövhəsi və s. göstərilirdi. Sonradan həmin for-
ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA
107

---

mulyarlar üzrə təhlillər aparılır, xarici ədəbiyyatın mübadiləsi
və abunəsi prosesində onların ümumiləşdirilmiş nəticə lə rin -
dən istifadə olunurdu. Bu proseslə Mərkəzi Elmi Kitabx-
anada bibliometrik fəaliyyətin əsası qoyulmuşdur.
1982-ci ildə Kitabxana dünyanın 50 ölkəsindən 569
təşkilatla əməkdaşlıq edirdi. İl ərzində Kitabxanaya ümu mi -
lik də,  12553  nüsxə  ədəbiyyat  daxil  olmuşdu.  Beynəlxalq
kitab mübadiləsi üzrə 7085 nüsxə nəşr vahidi alınmışdı, əvə -
zin də partnyorlara 7877 nüsxə kitab və jurnal göndərilmişdi.
“Beynəlxalq kitab” Cəmiyyətinin köməyi ilə 2943 kitab əldə
olunmuşdu.
Bolqarıstan, Çexoslovakiya, Macarıstan, Kuba, Alman
Dövlət Kitabxanası ilə beynəlxalq kitab mübadiləsi üzrə əla -
qələr uğurla inkişaf edirdi. Bolqarıstan Elmlər Akademiyası
kitabxanası ilə aparılan kitab mübadiləsi xüsusi çəkiyə malik
idi. 1982-ci ildə bu kitabxanadan 47 monoqrafiya və 40-dan
artıq adda jurnal alınmışdı. Kitabxana Vaşinqton və Çikaqo
Universitetlərinin kitabxanaları, ABŞ-dakı Smitson İnstitu-
tunun Astrofizika Rəsədxanası, Britaniya kitabxanası, Alman
Tədqiqat  Cəmiyyəti,  Alman  Geoloji  Cəmiyyəti,  Ottava
şəhərindəki Kənd təsərrüfatı Kitabxanası, Avstriya Elmlər
Akademiyası kitabxanası, Upsala Universitetinin kitabxanası,
Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyinin Şərqşünaslıq kitabxanası,
Ata türk Universiteti, Türkiyədəki Dilçilik Cəmiyyəti, Əf -
qanıstan Mədəniyyət Nazirliyi ilə fəal əməkdaşlıq edirdi.
1982-ci ildə Alman Tədqiqat Cəmiyyətindən 20-dən artıq
monoqrafiya alınmış, əvəzində 48 kitab göndərilmişdi. 
BEYNƏLXALQ İNFORMASİYA MÜHİTİ
108

---

1982-ci ildə Azərbaycan EA-nın Mərkəzi Elmi Kitab -
xa nasında  “Nizami  kitabxanası”  yaradılmışdı  və  qiymətli
saxlanca dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin həyat və
yaradıcılığını əks etdirən yüzlərcə ədəbiyyat toplanmışdı.
Bununla yanaşı, Mərkəzi Elmi Kitabxana “Nizami kitab xa -
nası”nı  daha  da  zənginləşdirmək  məqsədilə  xarici  tərəf -
daşlarına müraciət ünvanlayaraq dahi şairin yaradıcılığına
həsr olunmuş əsərləri, o cümlədən tərcümələri mübadilə
yolu ilə Kitabxanaya göndərməyi xahiş etmişdi. Nəticədə,
Kitabxanada nizamişünaslıq üzrə geniş kartoteka yaradılmış
və xarici materialların toplanmasına başlanmışdı. Tezliklə,
xarici kitabxanalardan 13 qiymətli nəşr, ensiklopediya və lek-
sikonlardan edilmiş kserosurətlər, “Sirlər xəzinəsi” poema sı -
nın 1239-cu il, “İsgəndərnamə”nin poemasının 1439-cu il
əlyazmasının mikrofilmləri (Böyük Britaniyadan), “Xosrov
və Şirin” poemasının yapon dilində nəşr olunmuş variantı,
Q.Ya kobun “İsgəndərin varyaqlar  üzərinə yürüşü”, Helmut
Ritterin “Nizami miniatürlərinin dili haqqında” (1927), Lau-
rens Binyonun “Nizami poemaları” (1928) və s. kitablar əldə
olunmuşdu.
Kitabxana xarici alimlərlə əməkdaşlıq çərçivəsində fə -
aliy yətini davam etdi-rərək İllinoys Universitetinin profes-
soru Keyt Hitçins (ABŞ), Bern Universitetinin professoru
Byür qel (İsveçrə), professorlar Əmir Əhmədi, Rza Ənzabi
(İran), İbrahim Dəquqi (İraq), Cavad Ramin Afiyət Tələt
(Əlcəzair), Məhmət Fuad Bozkurt (Türkiyə), Orxan Aras
(AFR) və başqaları ilə əlaqə qurmuşdu. Bu əlaqələrin qu rul -
ELMİ-MƏDƏNİ İNTEQRASİYA
109

---