Bağırov Əlisalam başlanğICDAN başlanğica və ya ruhun keçDİYİ yol
Yüklə 2,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
199 Toxunma üzvi maddələrin ən ilkin yaranan duyğu üzvüdür. Toxunmanın nüfuz dairəsi varlığın fiziki kütləsinin səthi boyun- cadır. Hər hansı bir tamamlanmış sistemli varlıq hökmən müəyyən quruluşa, ruha, dərrakəyə və idraka malik olmalıdır. Hər hansı bir tamamlanmış varlıq heç vaxt özündən üstün quruluşa, ruha, dər- rakəyə və idraka malik ikinci bir varlıq yarada bilməz. Hazırkı şəraitdə insan ən inkişaf etmiş varlıq kimi nəzərə alınsa və qeyd olunsa ki, insan özünə daha yaxın, hətta özündən daha aşağı dərkə malik olan varlıqların heç birisini yaratmayıb, onda hökmlə qeyd etmək olar ki, insanın özünü və ondan daha sadələrini yaradan daha böyük bir idrak mövcuddur. Həm də hökmən bu böyük idrak bütün yerdə qalanları yaratdığı üçün daha ilkindir. İbtidaidən aliyə doğru keçilən təkamül yolu isə daha ilkin və daha böyük idrakın özünə daha yaxın dərkə malik idrak yaratması yolunda keçiləsi zəruri pillələrdir. İbtidaidən aliyə, sadədən mürəkkəbə doğru keçilən yol qanuna- uyğundur. Lakin bu ibtidai varlıqların yaranmasını yaradan səbəb ən böyük səbəbdir. Ən böyük səbəb isə ən ali idrak, ən ali ruh, ən sistemli quruluş və ən böyük dərrakədir. Biz insanı ondan ibtidai canlıların fərqinə görə üstün hesab edi- rik. lakin qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələrin yaranması daha böyük səbəbdən yaranan daha böyük nəticədir, nəinki daha ibtidai canlıların təkamüllə keçdiyi yol. İnsanın ruhu və idrakı ən böyük yaradanın ruhu və idrakının bir zərrəsidir. İnsan öz tamamlanmış fiziki quruluşunun fəaliyyətini itirəndə onun aktivlik dərəcəsindən doğan qüvvə, yəni ruh da bədə- ni tərk edir. Lakin insan öz sağlığında fəaliyyəti ilə bağlı, doğumla ölüm arasındakı sərhəddə fəaliyyətdə olan ruhunu öz əməllərində yaşadır. Hər bir varlığın şüurluluğu, birinci növbədə, onun şüurlu ol- maq imkanından asılıdır, yəni hər hansı bir varlığın fiziki qurulu- şunun imkanları onun dərrakəlilik həddini tamamlayır. Hər hansı bir varlığın fiziki quruluşunun imkanlılığı onun potensialındadır. Potensialda dəyişiklik sıçrayışla ola bilməz. Döl dəyişikliyi növ 200 dəyişikliyi deyil. Hər bir varlığın ruhu onun potensialından for- malaşır. Potensialda qərarlaşan ruhun mayası inkişaf edən varlığın fiziki imkanlarına uyğun topladığı həyat təcrübələri ilə zənginləşir. Ruhun mayası müəyyən həyat təcrübəsinin toplanmasında qabiliy- yəti olan xüsusi növ enerjidir – idrakdır. Bədən qeyri-ruh xassəli xüsusi növ enerjilərin birləşməsidir. Ruhun mayası bədənin içəri- sində mövqe tutub onun halını yaşayır və bədəni mümkün olduqca yaşadır. Ağıl – həyat təcrübəsi və biliklərin mənimsənilməsindən yara- nan bir topludur ki, ruhun mayasını bürüyür və bədənlə onun ara- sında onların (bədənlə ruhun mayasının) birgə yaşadıqları müddət ərzində aralarında tədrici bir qat əmələ gətirir. Bədən nə vaxtsa məhv olanda bu qat ruhun mayası üçün onun yeni həyatının təzə mənası olur. Ölümdən sonrakı həyat bizim əməllərimizin bu həyat- da necə olmasından asılıdır. Varlıq potensial quruluşda – inkişaf etməmiş vəziyyətdə, toxumluq şəkildə ideal şəraitində uzunmüddətli həyata malikdir. Elə ki varlıq müəyyən mühitdə inkişaf etməyə başladı nəhayətdə müəyyən zaman kəsiyində öz ömrünü yaşayır. Varlığın ölümü – iti- rilmiş fiziki örtük və sərbəstləşən müəyyən həyat təcrübəsinə ma- lik enerjidən, yəni ruhdan ibarət olur. Varlığın ölümü – yeni döldə formalaşmadır. Hər hansı bir varlıq yaşayırsa, o öz varlığını qoruyub saxlamaq üçün kənardan gələn fiziki təsirlərə müqavimət göstərir və həm də, öz növbəsində, kənar obyektlərə təsir edir. Müqavimətin uzunmüd- dətliliyi varlığın dözümlülüyündən, yəni onu təşkil edən mövcud- luqların daha möhkəm birləşməsindən asılıdır. Kənar obyektə təsi- rinin gücü isə varlıqların təbii durumlarından, yəni onların ac və ya doymuş olmalarının hansı dərəcədə olmasından asılıdır. Hər hansı bir varlıq öz mövcud quruluşunda müəyyən imkanla- ra malikdir. Qeyri-üzvi maddələrdən təşkil olunmuş varlıqlarda bu imkanın ən başlıcası dözümlülük həddidir. Qeyri-üzvi maddələr- dən üzvi maddələrə keçiddən sonra yaranan varlıqlar isə başqa bir keyfiyyətə malikdirlər. Onlar qeyri-üzvi maddələrlə müqayisədə 201 daha inkişaf etmişdirlər və nəsil artırırlar. Bu inkişaf onlarda daha sürətli forma və məzmun dəyişiklikləri ilə nəticələnir. Üzvi mad- dələrdə yaşam, mühitə uyğunlaşma, həyat təcrübəsi ilə mühafizə olunur. Bu da, öz növbəsində, xarakterin formalaşması ilə nəticələ- nir. Qeyri-üzvi maddələrdə potensiallıq təşkil edən ruhun mayası, bu yaşamda həyat təcrübəsi əldə etmək imkanı olmadığından, ol- duğu vəziyyətdə də qalır. Üzvi maddələrdə yaşantı və mühitə uyğunlaşma nəticəsində xa- rakterdə formalaşma getdiyindən artıq xüsusi bir varlığın ayrıca bir ruhu yaranır. Varlığın ruhunu ayrıca göz ilə görmək mümkün deyil. Şüurlu olmaq üçün, birinci növbədə, şüurlu olmaq imkanına malik olmaq lazım gəldiyindən, ruhun varlığını da dərk etmək üçün, bi- rinci növbədə, ruhun varlığını dərk etmək imkanına malik olmaq lazımdır. İdrak – hər hansı bir varlığın tamamlanmış quruluşdakı xarakte- rindən formalaşan dərrakəlilikdir, yəni məqsədli fəaliyyətdir. Hər hansı bir andakı nəticə özündən əvvəlki səbəblərin məhsulu olduğundan, kainatdakı səbəb-nəticə ardıcıllığı daha geniş dairə- dən mərkəzə doğru səbəb-nəticə ardıcıllıqları axınında, ilk başlan- ğıcla, yəni dairənin mərkəzindəki ilkinliklə tamamlanır. Ruh – hər hansı bir varlığın müəyyən tamamlanmış quruluşdakı aktivlik dərəcəsindən doğan və həmin varlığı onun imkanı daxi- lində həyati fəallığa təhrik edən qüvvədir. Həyat hadisələri ruhun aktivliyinə təsir edir. Ruhun aktivliyi bədənin fəaliyyətinə təsir göstərir. Bütün kainat tamamlanmış bir quruluş kimi qəbul edil- sə, bu quruluşun aktivlik dərəcəsindən doğan qüvvə ən ali ruhdur. Ən ali ruh bütün kainatın halını, yəni ayrı-ayrılıqda kainatı təşkil edən tamamlanmış müəyyən quruluşların halını yaşayır. Ən ali ruh tamamlanmış ən böyük və ən mükəmməl quruluşa malik olduğun- dan, o həm də ən böyük idraka malikdir. Ən böyük idraksa kaina- tın məqsədli, nizamlı və təkamülə doğru hərəkətini təşkil edir. Hər hansı bir varlığın xarakteri ilk bünövrəsini yaradıcısından alır və düşdüyü mühitdə formalaşır. Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi mad- dələrin fərqlərindən biri də ondan ibarətdir ki, üzvi maddələr öz in- Yüklə 2,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|