202
kişaflarını qidalanma prosesi üzərində qururlar. Qidalanma olmasa,
onların inkişafı mümkün deyil. Düzdür, toxumları (əlbəttə, ki, bu
üzvi maddələrə aiddir)
öz ideal şəraitində saxlasan,
inkişaf etməyə
potensial imkanlı bir varlıq kimi istənilən zaman müddətləri üçün
öz sabitliklərini saxlayacaqdır. Həm də bu sabitlikdə bütün üzvi
maddələr üçün ümumi olan, zəruri ehtiyacların ödənilməsi üçün
formalaşmış xarakter də vardır. Qeyd etmək lazımdır ki, xarakter
yalnız üzvi maddələrdən yaranmış varlıqlara aiddir. Xarakter yal-
nız həyat təcrübəsi əldə etmək imkanlı varlıqlarda əldə edilmiş hə-
yat təcrübəsi nəticəsində formalaşa bilər. Deməli, hər hansı bir üzvi
maddənin ilk yaranışında bütün üzvi maddələrdən yaranmış var-
lıqlara aid olan zəruri ehtiyacların ödənməsi (yəni nəsil mövcud-
luğunun, o cümlədən nəsil davamının təmin olunması) üçün lazım
olan həyat təcrübələri vardır. Bu həyat təcrübələrinin davamı artıq
ən müxtəlif səpgidə olan üzvi maddələrdən yaranmış varlıqların
quruluşlarından asılı olaraq davam etdirilir və onların hansı dərə-
cədə həyat təcrübəsi əldə etməsi, birinci növbədə, varlığın həyat
təcrübəsi əldə etmək imkanlılığından, sonra isə düşdüyü mühitdə
əldə etdiyi həyat təcrübəsindən ibarətdir.
Həyat təcrübəsi idrak növü olduğundan belə nəticə çıxır ki, hər
hansı bir üzvi maddənin potensialında (yəni toxumunda) idrak var.
Qeyri-üzvi maddələrdən müəyyən şəraitdə üzvi maddələr əmələ
gələndə hərəkət (istər passiv, istər fəal) edə bilmək qabiliyyəti onla-
rı bir-birindən kəskin fərqləndirib. İlk həyat təcrübəsi ilk hərəkətin
məhsuludur. Demək həyat təcrübəsini ilk canlı yaranışından sonra
əldə edir. Digər tərəfdən, həyat təcrübəsini hər hansı bir varlıq öz
yaranışından sonra əldə etdiyindən materiya növü kimi qəbul et-
məliyik. Həyat təcrübəsi materiya növü kimi qəbul olunursa, onda
müəyyən forma və məzmuna malik kütlədir. Həyat təcrübəsi idrak
növü olduğundan, deməli, idrak materiyadır. O, həm də müəyyən
forma və məzmuna malikliyi ilə varlıq məhv olanda öz sabitliyi-
ni saxlayır. Hər hansı bir varlığın idrakı materiyadırsa, müəyyən
forma və məzmuna malikdirsə, hər hansı bir varlığın yaranışından
sonra yalnız onunla bağlı həyat təcrübələri hesabına əldə etdiyi
203
spesifikliklə şəxsiləşibsə, təmasda olduğu varlıq məhv olanda öz
sabitliyini qoruyub saxlayırsa, bu yalnız el arasında deyilən ruh-
dur. Ruh – tərk edilmiş hər hansı bir bədənin məhsuludur. Bu məh-
sul tərk edilmiş bədənin həyat təcrübəsi, xarakteri və yaddaşından
ibarətdir. Əks təqdirdə ruh kimsəyə aid edilə bilməz. Ruh – ruhun
mayası və onu bürüyən incə materiya – həyat təcrübələri və onun
yaddaşından ibarətdir. İncə materiya – həyat təcrübəsi özünü kürə
şəklində də göstərə bilər. Həyat təcrübəsi ruhun mayasını bürü-
dükcə bir vaxt tərk ediləcək bədənin hər anı üçün tədrici oxşarı
formalaşır. Həyat təcrübəsi ruhun mayasını bürüdüyü bir vaxt tərk
edilmiş bədənin birinci oxşarını yaradır. Ruhun mayası, müəyyən
tərkibə malik olan bədəni, o tərkibin tələbatına uyğun həyata qarşı
reaksiyalara sövq edir. Beləliklə, hər bir insanın xarakteri, ruhun
mayasının da tələbatı daxil olmaqla, müəyyən ortaq məxrəcdə for-
malaşır ki, bu da hər bir insanın xarakterinin qanuni yaşantısıdır.
Ruhun mayasının istifadə etdiyi vasitə, yəni inkişafda olan bədən
olmasa, həyat təcrübəsi toplana bilməz.
Həyat təcrübəsi toplanma-
sa şəxsiləşmiş ruhlar olmaz. Şəxsiləşmiş ruhlar daha təkmilləşmiş
bədənlə qoşa inkişaf edirlər. Bədənin tərkibinə uyğun şəxsiləşmiş
ruhlar yaranır.
Dünyamızda yaşayan hər bir normal insan bir-birini görür. Əs-
lində isə bir-birini görən və dərk edən, insan adlandırdığımız quru-
luşdakı bədəndən istifadə edən ruhlardır. Hər bir insanın içərisin-
də olan ruh bu quruluşun vasitələrindən istifadə edib digər insanı
görür və hiss edir. Öz əksini güzgüdə görən insan, istifadə etdiyi
bədənin vasitələrindən istifadə edib yalnız istifadə etdiyi bəbənin
formasını görür. Bədəndən çıxmış ruh digər bədənin içərisindəki
ruhları və özü kimi sərbəst ruhları görə bilər. Sərbəst ruhlar digər
bədəndəki ruhları onları biz gördüyümüz insan formasından deyil,
o bədən içərisindən ona uyğun aldığı mütləq oxşar formadan, xa-
rakterdən, həyat təcrübəsindən və yaddaşından tanıyırlar. Demə-
li, hər bir insan əslində, yalnız istifadə etdiyi bədənin içərisində
(yəni ruhun paltarında) başqasının ruhunu görür. Sərbəst ruhları isə
yalnız sərbəst ruhlar vasitəsilə görmək olar. Bunun üçün də gərək