180
II FƏSİL.
Başlanğıcdan başlanğıca və
ya ruhun keçdiyi yol
Böyük yaradan doğulmur, törəmir və yox olmur. O əzəlidir,
əbədidir. Kainatın təbii xüsusiyyəti ilk başlanğıcda tərkiblərə bö-
lünməyən mövcudluqlar kimi var olmasındadır. Bəzən belə bir sual
edilə bilər, ilk başlanğıcdakı tərkiblərə bölünməyən mövcudluqlar
bəs özləri hardan yaranıb?
Tərkiblərə bölünməyən mövcudluqlar kainatın özü, əbədiyyətin
özü, heç nədən yaranmayan və heç vaxt da yox olmayan əzəli, əbə-
di və təbii bir durumdur. Bu təbii durumun mövcudluğu üçün heç
bir şərt lazım deyil.
Lakin varlıq kimi, yəni tərkiblərə bölünən sistemli quruluşların
olması üçün hökmən hərəkətin mənbəyi olan ilk təkan lazımdır.
Yenə
də sual oluna bilər ki, bəs bu ilk təkan hardan yarandı?
İlk təkan təbii durum olan tərkiblərə bölünməyən mövcudluqla-
rın ən müxtəliflərinin ən müxtəlif şəkildə bir-birinə qarşı cazibəsi-
nin nəticəsidir. İlk təkan ən müxtəlif zaman ölçüsü daxilində həm
də ilk səbəbdir ki, səbəb-nəticə ardıcıllığı ilə ibtidaidən aliyə doğru
təkamül prosesinin başlanğıcıdır. İlk səbəb elə kainatın özüdür.
Təbii durum olan tərkiblərə bölünməyən mövcudluqlar sonsuz
saydadırlar, lakin iki qrupa bölünürlər. Birinci qrupda yalnız tər-
kiblərə bölünməyən bir mövcudluq dayanır ki, o, yerdə qalan tər-
kiblərə bölünməyən sonsuz sayda mövcudluqların heç biri ilə bir-
ləşmək imkanına malik deyildir, lakin istədiyi an onlara nüfuz edir.
Digər qrupda isə birinci qrupdakından başqa yerdə qalan bütün tər-
kiblərə bölünməyən mövcudluqlar dayanır ki, onlar da ən müxtə-
lif şəkildə bir-biri ilə birləşmək imkanına malikdirlər. Lakin ikinci
qrupdan olan birləşmələr bir-biri ilə təbii bir istəklə ən müxtəlif
şəkildə birləşsələr də öz hal yaşantılarını duymurlar. Əgər duysay-
dılar, bu birləşmələrin xoş və ya ağrılı olduğunu hiss edərdilər.