176
və rahat yaşayışı üçün ən müxtəlif sahələrdə irəliləyişə meyilli ol-
muşdur İnsanın haradasa təkamülə doğru inkişafı onun cismani və
ruhi tələbatından yaranan bir haldır.
Deməli, haradasa insanın şəxsiyyət kimi yetkinləşmə prose-
si şəxsi istəklərdən tutmuş bəşəriyyətin təkamülünə doğru gedən
bir yolda kamilləşir. Daha böyük şəxsiyyət – haradasa müəyyən
sahədə daha böyük dərkə malik şəxsin, daha böyük səbəbləri daha
böyük insan kütləsinin rahatlığına, mənəvi təkamülünə ədalətlə
yönəltməsidir və yaxud da bunun əksini mənfilik kimi götürmək
olar. Buradan belə bir fikrə rəvac vermək olar ki, şəxsiyyətlər hara-
dasa tarixə öz izlərini yazırlar. Ümumiyyətlə, tarixi insanlar yara-
dır. Ey insan, çalış tarixdə qoyduğun hər bir işdə sonrakı nəsillərə
fayda verə biləcək bir hal olsun. Əks təqdirdə öz bəd əməllərinin
damğası lənətə çevrilib ruhunu əbədi sıxıntıda saxlar. Hər kəs hə-
yatda özünə bab şəxslərlə əlaqə yaradır. Çünki hər kəs öz xarakte-
rinə yaxın bir insanın istəklərində öz istəklərinə uyğun bir yaxınlıq
görür və hər şey öz cinsinə oxşara daha meyilli olur. Cəmiyyət-
də insanlar ən müxtəlif qruplarda bir-biri ilə münasibətdə olurlar.
Lakin bu qruplar içərisində daha yüksək dərk səviyyəsinə malik
olanlar haradasa üstün mövqe tuturlar.
Ola bilsin ki,
müvəqqəti bir
hal kimi kobud mədənini üstələsin, lakin son nəhayətdə daha böyü
dərkə malik olan üstünlük əldə etməlidir. Cəmiyyətin ayrı-ayrı
üzvləri kimi tək-tək şəxsiyyətlər, eləcə də, hər bir kəs ən müxtəlif
şəkildə özünə bab şəxslərilə əlaqə yaratmağa çalışır. Bütün bunlar
insanların bir-birinə münasibəti və cəmiyyətdə şəxsiyyətlər arasın-
dakı əlaqələrdir. Lakin insan həmişə çalışmalıdır ki, daha çox həyat
təcrübəsi və biliklər əldə etmək yolu ilə öz ağıllı olmaq imkanlarını
daha da genişləndirsin və o qəbildən də daha ağıllı kəslərlə mü-
nasibətdə olsun. Belə olan təqdirdə hər bir insan öz şəxsiyyətini
daha da kamilləşdirən bir yolun yolçusu olar. Həyat heç kəsə heç
nəyi bağışlamır. Həyatdan mübarizəylə öz iradən və zəhmətin he-
sabına istədiklərini ala bilərsən. Ey insan, həyatda əldə edə biləcə-
yin nə varsa öz əməllərinin bəhrəsidir. Rahat və xoşbəxt yaşamaq
istəyirsənsə yaxşı əməl sahibi ol. Ən ali varlıq yalnız yaxşı əməl
sahiblərinə rahat və xoşbəxt həyat bəxş edər. Ən ali varlıq ədalətə