Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi

60 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Orta  ve  Doğu  Avrupa  ülkelerinde  Kozirev’in  önerileri  geleneksel  Rus  milliyetçiliğinin  hatta 

imparatorluğunun  dönüşümünün  parçası  olarak  endişe  yaratmıştır.  Aralık  1993  Rusya  Parlamentosu 

seçimlerinde  halkın  aşırı  milliyetçilere  desteği  bu  endişeyi  daha  da  alevlendirmiştir.  AGİK  Dışişleri 

Bakanları,  Rus  önerisini  desteklememekle  beraber,  AGİK’in  tüm  Avrupa’da  işbirliğini  eşit  temellere 

dayalı 

kuvvetlendirmeye 

çalışması 

konusunda 

görüş 

birliğine 

varıldı.[ 

Http://www.nato.int/docu/review/2003/issue3/turkish/art1.html]  Fakat  pek  çok  NATO  ve  Orta  ve  Doğu 

Avrupa  ülkesi  AGİK’e  ilgilerini  kaybetmişti.  Zorluk,  Rusya’nın  yüzünü  Batı’ya  dönük  tutup, 

AGİK’de çok fazla söz sahibi olmasını engellemekten  geçiyordu. Çözüm  Barış İçin Ortaklık’da  (BİO) 

bulundu 

ve 

NATO 

1994’de 

bu 

yeni 

girişimi 

başlattı.[ 

Http://www.nato.int/docu/review/2003/issue3/turkish/art1.html]  Programın  amacı,  işbirliği  yapılan 

ülkelerin NATO yönetimindeki barışı koruma operasyonlarına katılmalarını sağlamak için silahlı güçlerinin 

yeniden  yapılanmalarına  katkıda  bulunmaktı.  Rusya  Federasyonu,  BİO’ya  22  Haziran  1994’de  katıldı. 

BİO ile kazanılan deneyimler, Balkanlar’da barışı koruma  güçlerine  katılan ülkeler arasında işbirliğinin 

oluşmasına önemli katkı sağlamıştır. [Alekseyev: 1994, s.28

 

] 

Her  ne  kadar  BİO’yu  onaylamış  olsa  da,  Rusya  NATO'nun  genişlemesini  engelleme  yönünde 

çabalarına  devam  etti.  25  Mayıs  1994'te  Rusya  Savunma  Bakanı  Pavel  Grachev  NATO  Savunma 

Bakanları’na işbirliği için  Rusya’nın bazı özel şartlar ileri sürdüğü ifade etmiş,  Batı ile birlikte barış 

gücü  operasyonlarında  istişare,  stratejik  planlama  ve  BİO  dışında  da  müşterek  harekatlar  için  “özel 

ayrıcalıklar” talep ettiğini açıklamıştır.[ Reuters: 25 Mayıs, 1994] 

Kozirev  22  Haziran  1994’de  NATO  Genel  Merkezini  ziyaret  edip  BİO  çerçevesini  içeren 

dokümanı 

ve 

NATO-Rusya 

ortak 

deklarasyonunu 

imzaladı.[ 

Http://www.ln.mid.ru/nsdos.nsf/8aa6d005cdff4b79432569e70041fdc5/f92389c8e831c01bc3257376001c

15d2?OpenDocument]  Deklarasyon,  NATO  ve  Rusya’nın  Avrupa’nın  güvenliğinde önemli bir rolü 

olduğunu  ve  ortak işbirliğinin  karşılıklı saygı  ve dostluk  üzerine  kurulan  Avrupa’nın  güvenliğinin 

temel anahtarları olduğunu vurgulamaktaydı. 

1994’den  itibaren  NATO’nun  eski  Doğu  Bloğu  üyesi  Avrupalı  ülkeleri  üye  olarak  kabul 

edebileceğini  duyurmasından  sonra  Rusya  Federasyonu  NATO’nun  bu  politikasını  Soğuk  Savaş 

döneminde  olduğu  gibi  Rusya’yı  çevreleme  çabasının  devamı  olarak  görmüştür.  Rusya’yı  ayrıca  Doğu 

Avrupalı  ülkelerin  kısa  sürede  Batı  ile  bütünleşmelerinin  önemli  ekonomik  kayıplara  yol  açması 

ihtimali  de  endişelendirmekteydi.[  Http://russia.rin.ru/guides/7237.html]  Zira,  Sovyet  döneminin 

ekonomik  entegrasyonu  ve  bağımlılıklarının  kopma  ihtimalinin  büyük  zararlara  sebep  olacağını 

düşünmekteydiler.  Bu  nedenle  Boris  Yeltsin  Aralık  1994’de  AGİT  Devlet  ve  Hükümet  Başkanları 

Zirvesi’nde  yaptığı  konuşmada  NATO’nun  genişleme  politikasının  düşmanca  bir  tavır  olduğunu 

belirtmiştir. [ Http://russia.rin.ru/guides/7237.html] 

Aslında  NATO  genişleme  kararı  alırken,  üye  ülke  hükümetlerinin  başlangıçta  Doğu  Avrupa’da 

kararlılık oluşturacak bu mekanizmanın geri tepmesi ile ilgili endişeleri bulunmaktaydı. Aynı zamanda, 

müttefikler  genişlemenin  Rusya’nın  iç  ve  dış  politikasında  olumsuz  etkilere  yol  açabileceğini 

düşünmekteydiler.  [Blank:1998,  s.  50-68]  Rusya  ise  Batı  ile  ilişkilerinde  NATO’nun  genişlemesi 

konusunda,  iki  farklı  politika  izlemekteydi.  Bir  yandan  genişlemeye  muhalefet  ederken,  diğer  yandan 

NATO’nun  önde  gelen  üyeleriyle  temasa  geçip,  ilişkisini  kurumsallaştırmaktaydı.  Beklenildiği  gibi  en 

liberal  reformculardan,  en  radikal  milliyetçilere  kadar  tüm  Rus  yetkilileri  NATO  genişlemesine  karşı 

birlik  oluşturmuşlardı.  Başkan  Boris  Yeltsin  bir  savaş  kıvılcımının  Avrupa’ya  yayılabileceği 

konusunda  uyarıda  bulunmuş,[Http://russia.rin.ru/guides/7237.html]  NATO  genişlemesinin  3.  Dünya 

Savaşı’na  neden  olacağı  şeklinde  yorumlar  ortaya  çıkmıştı.  ,[Http://russia.rin.ru/guides/7237.html] 

Rusya  Savunma  Bakanlığı  yetkilileri  de  olaya  yeni  bir  Varşova  Paktı  benzeri  savunma  örgütünün 

oluşturulması  ve  nükleer  silahların  yeni  NATO  üyelerine  doğrultulmasını  önerecek  kadar  ciddi 

yaklaşmışlardı.[Http://russia.rin.ru/guides/7237.html]  Batı  yanlısı  Rus  reformcuların  genişleme 

politikasına  karşı  tutum  almalarının  sebebi  ise  bu  politikanın  Rus  milliyetçiliğini  körüklemesini  ve 

Batının  yanında  yer  alan  demokratik  Rusya  oluşturma  çabalarının  kösteklenmesi  tehlikesiydi. 

,[Http://russia.rin.ru/guides/7237.html]  

NATO,  Rusya'nın  endişelerini,  genişlemenin  belli  kriterlere  uyan  her  ülkeye  açık  olacağını  ve 

buna 

Rusya’nın 

da 

dahil 

olduğunu 

beyan 

ederek 

gidereceğini 

umuyordu.[ 

Http://www.nato.int/docu/nato-russia/nato-russia2007-r.pdf]  Rusya’ya  NATO  üyeliği  yolunu  açık 

bırakma  fikrini  ABD  ve  Kanada’nın  kuvvetle  desteklemesine  rağmen,  bunu  bir  seçenek  olarak  gören 

NATO  üyelerinin  sayısı  azdı.  Bu  devletler  Rusya’nın  üyeliğinin,  NATO  kurumlarını  radikal  bir 

---