Bank-moliya va kredit sohasidag iiqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurash Reja: Kirish

Bank-moliya va kredit sohasidag iiqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurash
Reja:
Kirish

1. 
   Bank-moliya va kredit sohasidagi jinoyatlarning mohiyati va paydo bo‘lish sabablari
   
2. 
   Bank-moliya va kredit sohasidagi jinoyatlarning turlari
   
3. 
   Rivojlangan mamlakatlarda Bank-moliya va kredit sohasidagi jinoyatlarga qarshi kurashish
   
4. 
   O‘zbekistonda Bank-moliya va kredit sohasidagi jinoyatlar va korrupsiyga qarshi kurash
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati


Kirish
So‘nggi 30 yil davomida moliyaviy jinoyatchilik butun dunyo bo‘ylab hukumatlarni tobora tashvishga solib kelmoqda. Moliyaviy jinoyat ta'siri turli kontekstlarda o‘zgaradi, chunki bu tashvish masalalar turli paydo bo‘ladi. Bugungi kunda ko‘plab jamiyatlarda iqtisodiy asoslantirilgan jinoyatchilikning tarqalishi iqtisodiyotlar rivojlanishi va ularning barqarorligi uchun katta xavf ekanligi keng e'tirof etilmoqda.Bozor munosabatlari sharoitida bank-moliya tizimidagi islohotlarning o‘rni va ahamiyati yuqoriligini ta’kidlash lozim. Shu sababli, bank, sug’urta tizimini takomillashtirish, banklarning mustaqilligini va pulmuomalasidagi ahvol uchun javobgarligini oshirish, pul-kredit munosabatlarini tartibga solish, so‘mning barqarorligi va yuksak nufuzini ta’minlash sohasidagi muammolarni o‘rganish, shuningdek, tegishli ilmiy xulosalar chiqarish va tavsiyalarni ishlab chiqish o‘ta dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bu munosabatlarni tartibga solishga, albatta, moliyaviy-huquqiy normalar orqali erishish mumkin.Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni izchil amalga oshirish, milliy iqtisodiyotni yangi davr darajasiga ko‘tarish,eksportga yo‘naltirilgan ishlab chiqarish tarmoqlarini vujudgakeltirish va jahon iqtisodiyoti integratsiyasiga jadal kirib borishxalqaro moliya munosabatlarini barqaror rivojlantirishni taqozoetadi.Hozirgi vaqtda mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti iqtisodiyotni modernizatsiyalash, ishlab chiqarishda tarkibiyo‘zgarishlarni amalga oshirish, iqtisodiyot tarmoqlarida zamonaviy texnika-texnologiyalarni joriy qilish va shu asosda raqobatbardoshlikka erishish, jahon bozorlaridan mustahkam o‘rin egallash, mamlakatimizning eksport salohiyatini oshirish kabivazifalarni amalga oshirish bilan bevosita bog‘liq. Mazkur masalalarni ijobiy hal qilishda mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtiroki muhim o‘rin tutadi.¹Bundanobank tashkilotlari faoliyatini yanada rivojlantirish, mikrokreditlash va boshqa mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatish hajmlarini kengaytirish, nobank tashkilotlari va ular tomonidan ko‘rsatiladigan xizmat turlari tarmog’ini kengaytirish, nobank tashkilotlarida hisob yuritilishini, ular faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishusullarini yanada takomillashtirish, axborot-aloqa texnologiyalarini joriy etish,nobank kredit tashkilotlari xodimlarining malakalarini oshirish,mikromoliyalashsohalarini rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlarni keng yoritilgan.Shu bilan birga, soliq, valyuta, boshqa iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish ishlarini tashkil etishda jiddiy kamchiliklar va foydalanilmagan rezervlar mavjud.
Iqtisodiy, moliyaviy, soliq sohalarida sodir etilgan jinoyatlarning shart-sharoitlari va sabablarini, “xufyona biznes”ni shakllanish yo‘llarini, xorijiy valyutaning chetga chiqib ketish kanallari va ko‘p miqdordagi pul mablag’larining bankdan tashqari noqonuniy aylanishi manbalarini aniqlash va bartaraf etish ishlarining samaradorligi past darajada qolmoqda. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish holatlarini chuqur tahlil qilish, aniqlash, oldini olish va ularga barham berishdagi axborot-tahliliy ishlarida zamonaviy tahlil usuli, uslublari va vositalari keng qo‘llanilmoqda. O‘zbekistonda kredit va moliya sohasida va bank uchun muhim oqibatlari yaqin hamkorlik tashkil etish, va ba’zan yirik jinoiy jamoalar rahbarlari bilan mintaqaviy moliya va sanoat guruhlari birlashishi, raqobatchilar qarshi kurashda o‘z siyosatini o‘tkazish uchun so‘nggi jalb etish, kredit muassasalarida noqonuniy operatsiyalarni tashkil etish bor-lekin-bank sektori, ko‘chmas mulk bozori va qimmatli qog’ozlar, O‘zbekiston uchun "iflos" pul yuvish o‘ziga xos shakli bo‘lgan yirik korxonalarni xususiylashtirish sohasida. Bank muassasalari va xodimlari, portlashlar, o‘t qo‘yish, mol-mulkni qayta taqsimlash, ta’sir sohalarini tashkil etish va qayta ishlash bilan bog’liq. Qabul qilinayotgan chora-tadbirlarga qaramay, iqtisodiyot sohasidagi jinoyatchilik barqarorlikning haqiqiy omiliga aylandi, davlatning iqtisodiy xavfsizligiga tahdid soladigan darajaga ko‘tarildi.Bu masalalarni mavzuimiz doirasida ham ko’rib chuqurroq yoritib berishga harakat qilamiz .
1.Bank-moliya va kredit sohasidagi jinoyatlarning mohiyati va paydo bo‘lish sabablari
Mustaqillik yillarida nisbatan qisqa davrda jahonning eng ilg’or andozalariga mos keladigan, har qanday tashqi va ichki bo‘htonlarga bardosh bera oladigan, mamlakatimizni rivojlangan davlatlar qatoriga kirishi uchun mustahkam asos vazifasini o‘taydigan zamonaviy moliya va bank tizimi yaratildi.Mamlakatning huquqni muhofaza qilish, moliya organlari tomonidan soliq sohasidagi qonunbuzarliklarni aniqlash va ularga barham berish, korrupsiya, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lashdan bosh tortish, naqd pul va xorijiy valyuta mablag’larining noqonuniy aylanishiga qarshi kurashish bo‘yicha aniq maqsadga yo‘naltirilgan ishlar olib borilmoqda.Iqtisodiy va moliyaviy sohalarda qonuniylikni ta’minlashda O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq va valyutaga oid jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti muhim o‘rin egallamoqda. O‘zining 5 yillik faoliyatida Departament tomonidan soliq va valyutaga oid 52 mingtadan ortiq qonun buzilishlari aniqlangan bo‘lib, 13530 tasi bo‘yicha jinoiy ishlar qo‘zg’atildi, 38887 nafar shaxslar ma’muriy javobgarlikka tortildilar².
Ko‘rilgan choralar natijasida jami 142,9 mlrd. so‘m miqdoridagi moddiy zarar va budjetga qo‘shimcha hisoblangan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar undirildi. Respublikaga noqonuniy olib kirilgan 22,4 mlrd. so‘mlik tovar-moddiy boyliklar olib qo‘yildi. Xorijiy valyutaning yashirib qolinishi, chetga chiqib ketishi, noqonuniy aylanishi bilan bog’liq 2420 qonunbuzarliklar fosh etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 176-moddasida ko‘rsatilgan ijtimoiy xavfli qilmish uchun jinoiy javobgarlikning o‘rnatilishi qalbaki pul yoki qimmatli qog’ozlarni o‘tkazish maqsadida yasash yoki o‘tkazish bilan kurashishning jinoiy-huquqiy asosini tashkil qilib, 1925-yilda Jenevada qabul qilingan “Pul belgilarini qalbakilashtirishga qarshi kurash to‘g’risida”gi xalqaro Konvensiyada nazarda tutilgan vazifalarning bizning davlatimiz tomonidan bajarilayotganidan guvohlik beradi.
Jinoyat xususiyatlari kredit-moliya sohasida iqtisodiy yo‘nalish Kredit va moliyaviy sohada iqtisodiy orientatsiya jinoyat xususiyatlari maqola bor. Soya iqtisodiyoti ishtirokchilari va moliyaviy resurslarga kirishga intilayotgan jinoiy tuzilmalar doimo moliyaviy va kredit sohasi ob’ektlarini nazorat qilishga harakat qilmoqda. 2018 yilda o‘tkazilgan tadbirlar natijasida ichki ishlar organlari tomonidan kredit-moliya sohasida 74 mingta jinoyat aniqlandi³. Davlat va mulkdorlarga etkazilgan zarar miqdori 31 milliard so’mdan oshdi. O‘zbekiston ichki ishlar vazirligining iqtisodiy xavfsizlik bo‘linmalari yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlarni ko‘rsatuvchi 150 tashkilotlari va jismoniy shaxslarni tezkor rivojlanishga jalb qilishdi. 22,5 mingdan ortiq kishi aniqlandi. chet elda naqd pul olish, noqonuniy pul o‘tkazish sxemalariga jalb qilingan va soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash sxemalarida ishlatilgan soxta firmalar. Banklar va bankdan tashqari kredit muassasalarining faoliyati va rivojlanishi ham moddiy va nomoddiy boyliklarni ishlab chiqarish, muomala qilish va iste’mol qilishdan, shuningdek, jamiyat a’zolari tomonidan boshqariladigan siyosat, huquq, mafkura, fan, madaniyat, ta’lim, ijtimoiy va axloqiy me’yorlardan ajratilishi mumkin emas. Banklar iqtisodiy hayotni tartibga solishning umumiy mexanizmiga organik ravishda qo‘shilib, byudjet va soliq tizimlari, narx-navo tizimi, narx-navo va daromad siyosati bilan chambarchas bog’liq, tashqi iqtisodiy faoliyat shartlari bilan. Hozirgi sharoitda bank tizimini asosan milliy darajada saqlab qolish uchun barcha imkoniyatlar mavjud, bu esa mamlakatning iqtisodiy xavfsizligi darajasini sezilarli darajada oshiradi. Bank sohasidagi milliy iqtisodiy manfaatlar orasida bank tizimini G’arb davlatlarining moliyaviy globallashuvining salbiy ta’siridan, shuningdek, buzg’unchi tashkilotlar va maxsus xizmatlarning salbiy ta’siridan himoya qilish muhim o‘rin tutadi. Zamonaviy dunyoda, to‘g’ridan-to‘g’ri harbiy aralashuvga kirishdan ko‘ra, boshqa odamlarning resurslarini, moliyaviy va axborot oqimlarini siyosiy jihatdan nazorat qilish yanada samarali va foydalidir. Bugungi kunda global jarayonlar bir mamlakatdan ikkinchisiga doimiy va samarali sarmoya oqimi uchun ideal sharoit yaratadi. G’arb mamlakatlaridan, bizning davlatimizda iqtisodiy islohotlarni (shu jumladan, bank sohasida) amalga oshirish uchun ochiq niyat va O‘zbekiston xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning jahon bozorlariga chiqishiga qarshi bir vaqtning o‘zida O‘zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishga yoqilg’i-xom ashyo yo‘nalishini shakllantirish uchun aniq istak paydo bo‘ladi.
Moliyaviy jinoyatni o‘zaro chambarchas bog’liq bo‘lsa-da, xulq-atvor turlariga asosan ikkiga bo‘lish mumkin.
Birinchidan, ushbu xulq-atvor bilan shug’ullanuvchilar uchun boylik keltiradigan tadbirlar mavjud. Misol uchun, insider ma’lumotlarini ekspluatatsiya qilish yoki boshqa shaxsning mulkini yolg’on yo‘li bilan sotib olish doimo moddiy manfaatni ta’minlash niyatida amalga oshiriladi. Shu bilan bir qatorda, bir kishi boshqa uchun moddiy foyda ta’minlash uchun yolg’on bilan shug’ullanish mumkin.
Ikkinchidan, moliyaviy jinoyatlar ham borki, ular insofsizlarcha foyda olishni o‘z ichiga olmaydi, balki qo‘lga kiritilgan foydani himoya qiladi yoki bunday foyda olishni yengillashtiradi. Bunday xatti-misol kimdir qonun ololmaydigan daromad joylashtirish maqsadida boshqa jinoyat jinoiy daromad yuvish uchun harakat qayerda.
Agar anti pul yuvish martaba rivojlanayotgan inobatga bo‘lsangiz, bu yerda Bobur global hamjamiyatiga qo‘shilish haqida ko‘proq bilib. A’zo bo‘lish bugun sizga bilim boyligi uchun ruxsat beradi, vositalari, resurslari va amaliy qo‘llab-quvvatlash martaba rivojlantirish yordam berish uchun. Bobur a "zosi bo" lish, shuningdek, amaliyot va xulq eng yuqori standartlarga majburiyatini ko‘rsatadi va professional mashxurlikka va ish bilan ta’minlaydi.
Turli xil moliyaviy jinoyatlarni sodir etgan besh guruh mavjud:
Uyushgan jinoyatchilar, jumladan, terroristik guruhlar o‘z operatsiyalarini moliyalashtirish uchun keng ko‘lamli firibgarliklar qilmoqda.
Korrupsiyalashgan davlat rahbarlari o‘z pozitsiyasi va vakolatlaridan foydalanib, o‘zlarining (ko‘pincha qashshoq) mamlakatlarining kassalarini talon-taroj qilishlari mumkin.
Biznes rahbarlari yoki katta rahbarlari manipulyatsiya yoki kompaniyaning haqiqiy moliyaviy o‘rnini noto‘g’ri talqin qilish maqsadida moliyaviy ma’lumotlarni noto‘g’ri talqin.
Eng kichik eng katta dan xodimlari kompaniya mablag’larini va boshqa aktivlarni o‘g’irlash.
Kompaniya tashqaridan, firibgarlik bir mijoz tomonidan amalga oshirilishi mumkin, ma’lumotlarni yetkazib beruvchi, yoki tashkilot uchun hech qanday aloqasi bo‘lgan bir kishi tomonidan.
Moliyaviy jinoyatchilikning asosiy turlari quyidagilardan iborat;
Moliyaviy jinoyat tez-tez quyidagi jinoyatlar o‘z ichiga olgan sifatida qabul qilinadi:
-qalloblik;
-elektron jinoyat;
-pul yuvish;
-terrorchilik moliyalashtirish;
-poraxo‘rlik va korrupsiya;