Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
247 səlahiyyəti verildi. Nəhayət, Dövlət Şurasının icra hakimiyyəti üzərində səmərəli məhkəmə nəzarətini tətbiq etməsi üçün real icra mexanizmi formalaşdırıldı. Tədricən Dövlət Şurasının rəhbərliyilə fəaliyyət göstərən və idarəetmə orqanlarına və onların vəzifəli şəxslərinə qarşı verilən şikayətlərə baxan xüsusi məhkəmələrin sistemi yaradıldı. Onların üzvləri cəmiyyətdə yüksək nüfuza malik olan, idarəetmə məsələləri üzrə peşəkarlardan ibarət olan şəxslərin arasından seçilirdi. Bu cür xüsusi məhkəmələr hüquqi xarakterli məhkəmə icraatını obyektiv olaraq həyata keçirirdilər 414 . Buna görə də qanunla qorunan marağının pozulduğunu sübut edə bilən istənilən şəxs inzibati ədliyyə orqanlarına asanlıqla müraciət edə bilirdi. Qeyd edək ki, Dövlət Şurasının rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən inzibati ədliyyə orqanları yalnız məhkəmə funksi- yalarını deyil, həm də məşvərət funksiyalarını həyata keçi- rirdilər. Onlar hökumətin təqdim etdiyi layihələrə hüquqi rəy verməklə daimi məşvərət funksiyasını da həyata keçirirdilər. Müasir dövrün fransız tədqiqatçıları da Fransada inzibati ədliyyənin geniş sferanı əhatə etdiyini xüsusi vurğulayırlar. Q.Breban bu barədə yazırdı ki, burada inzibati ədliyyə orqanları yalnız inzibati mübahisələri həll etmir, həm də məşvərət funksiyasını yerinə yetirərək, hökumətin və ya nazirliklərin qərar layihələrinin qanuniliyinin ilkin qiymələndirməsini də həyata keçirirlər. 415 1872-ci ildə Fransada daha bir inzibati məhkəmə orqanı - 414 Фромон М. Типы внутригосударственного административного права в Ев- ропе // Дайджест публичного права Гейдельбергского Института Макса Планка, 2012, № 2,с. 328 415 Брэбан Г. Французское административное право / Под ред. и со вступ. ст. С.В.Боботова. М.: Прогресс, 1988, с. 457 248 İxtilaflar Tribunalı yaradıldı. O, Dövlət Şurası ilə ümumi məhkəmələr arasında səlahiyyət bölgüsü ilə əlaqədar meydana çıxan mübahisələrə baxırdı. Bu cür inzibati ədliyyə sistemi XX əsrin 50-ci illərinədək davam etdi. 50-ci illərdə isə prefektura şuraları ümumi səlahiyyətli inzibati məhkəmələrə çevrildilər. 1953-cü ildə inzibati məhkəmələr (tribunallar) yaradıldı. Qeyd edək ki, Dövlət Şurası 1953-cü ilədək inzibati işlər üzrə ümumi yurisdiksiyaya malik olan məhkəmə orqanı kimi fəaliyyət göstərirdi. 1953-cü ildən etibarən, işin Dövlət Şura- sında baxılana qədər inzibati tribunallarda baxılmalı olması barədə qayda müəyyənləşdirildi. 1963-cü il 30 iyun tarixli qanunla Dövlət Şurasında islahat aparıldı 416 . Fransız modeli inzibati ədliyyənin klassik modeli hesab olunsa da qeyd etməliyik ki, uzun zaman ərzində bu model faktiki olaraq vətəndaşlardan daha çox dövlət qulluqçularının müdafiəsinə xidmət etmişdir. XIX əsrin birinci yarısında administrasiyadan asılı fəaliyyət göstərən inzibati məhkəmələr əsasən, vətəndaşların müdafiəsinə və qanunçuluğa nəzarətə deyil, əksinə, vəzifəli şəxslərin özbaşınalığına xidmət edirdilər. Konstitusiya və cinayət qanunvericiliyi dövlət qulluqçularının məsuliyyət mexanizmini özündə əks etdirmirdi. Tədricən fransız modelinin ilkin formasının çatışmamaz- lıqları özünü daha aydın biruzə verməyə başladı. İdarəetmə orqanlarının vəzifələrinin genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq mərkəzləşmə prinsipi sistemin səmərəsinin azalmasına və cə- miyyətdə narazılıqların artmasına səbəb oldu. Bununla əlaqədar 416 Структура и роль Государственного Совета во Франции / Посольство Фран- ции в Москве. Министерство Иностранных Дел. Российско-французская серия "Информационные и учебные материалы", 1994, № 10, c.19 249 olaraq, 1982-ci ildən etibarən ölkədə əks-mərkəzləşməyə yö- nələn mühüm islahatlar aparılmağa başlandı. Beləliklə, inzibati məhkəmə icraatının fransız modeli təx- minən iki əsrə yaxın müddətdə iki instansiyadan ibarət şəkildə fəaliyyət göstərdi. Strukturu iki pillədən ibarət olan inzibati ədliyyə orqanlarının həddindən artıq böyük iş yükünün öhdə- sindən gəlməsi tədricən çətinləşdi. İşlərə baxılması üçün nəzərdə tutulan müddət əksər hallarda nəinki pozulur, hətta, məhkə- mələrin təxminən 20%-də işlərin baxılması 2-3 il çəkirdi. 417 Bu kimi halların nəticəsində inzibati ədliyyə orqanlarının struk- turunda islahatların aparılması zərurəti meydana çıxdı. 31 dekabr 1987-ci il tarixli qanuna əsasən, inzibati məhkəmələr sistemində islahatlar aparıldı. 1987-ci ildə ölkədə inzibati apellyasiya məhkəmələri yaradıldı. Hazırda Fransada inzibati məhkəmə sistemi üç instansiya üzrə fəaliyyət göstərir. Birinci instansiya qismində həm ümumi yurisdiksiyalı inzibati tribunallar, həm də Dövlət Şurası çıxış edir. Uzun zaman fransız modelində inzibati məhkəmə icraatının obyektiv-hüquqi xarakterə malik olması iddiaçının tələblərini tam ödəməyə qadir deyildi. Belə ki, hakim mübahisəli inzibati aktın hüquqaziddliyini müəyyənləşdirdiyi təqdirdə onu yalnız ləğv edə bilərdi. Qeyd edək ki, fransız doktrinası inzibati orqanların aktlarının inzibati ədliyyə orqanları tərəfindən ləğv olunması üçün beş əsas müəyyənləşdirir: yurisdiksiyanın möv- cud olmaması, prosessual və ya formal səhvlərə yol verilməsi, 417 Салищева Г. Н., Хаманева Н.Ю. Административная юстиция и административное судопроизводство в Российской Федерации / Акад. правовой ун-т при Ин-те государства и права РАН. М., 2001, с. 58 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|