80
aşaxartın zrf. – aşağıdan
aşaxdagi Bax: aşağadagi
aşaxlamax fel. - aşağı düşmək, aşağı enmək, enmək, alçalmaq, düşmək, əzab
çəkmək, tabe olmaq, tale ilə barşmaq: Anq da unutma axqanın gülaf rəngində
ari xanınqnınq da aşaxlağanni tenqrilik başınqnınq. Xatırla və unutma axan
qızılgül rəngindəki qanını və ilahi (müqəddəs) başının aşağı enməsini. Körgin
aşaxlağanımnı menim da xutxar meni, zera törənqni seninq men unutmadım
(Məz. 118/119: 153). Çəkdiyim əzabı gör, məni qurtar, çünki qanununu
unutmamışam.
aşaxlan ~ (-ma, -ıyım, -ğın, -sın, -ınqız, -dım, -dınq, -dı, -dılar, -madı, -ıp
edinq, -ır, -man, -ır edim, -ıyırmen, -ıyırsen, -ıyır, -ıyırlar, -mayıyırmen, -mıyır, -
mıyır edim, -ğaysen, -ğay, -ğay edix, -sanq, -sax, -ğan, -ğanğa, -ğanıma, -ğanımnı, -
ğanlarnınq, -ğanlarnı, -mağan, -max, -maxqa, -ıp) // aşağlan ~ (-sın, -dım, -dılar, -
ğay, -ğanıma) fel. – aşağılanmaq, alçalmaq, təhqir olunmaq, alçaldılmaq, tabe
olmaq, tale ilə barşmaq: Aşaxlanmağan ya yenqilməgən. Alçalma və ya yenilmə
(məğlub olma). Da yalğan xuluxunqnu seninq klərlər da yarlılar keçip
oltururlar titrəy-xorax tiyilip da aşaxlanıp. Və varlılarla tanınmış qonaqlar sənin
saxta xidmətini diləyirlər, kasıblar isə qorxudan titrəyərək və tabe olaraq sakitcə
otururlar.
aşaxlat ~ (-ma, -mağa, -ıyım, -qın, -ınqız, -tım, -tınq, -tı, -tıx, -tınqız, -tılar, -
madınq, -ıpmen, -ırmen, -ırsen, -ır, -ırlar, -ır edi, -ıy edi, -ıyırmen, -ıyır, -ıyırlar, -
qaymen, -qay, -sa, -qanın, -ıp) // aşağlat ~ (-ınqız, -tınq, -ırsen, -ır, -ır edim, -qay)
fel. – aşağılamaq, təhqir etmək, alçaltmaq, aşağı salmaq, endirmək, azaltmaq, müti
etmək, tabe etmək, yatırmaq, azltmaq, çökdürmək: Biy taşxınlarnı olturğuzur da
aşaxlatır (Məz. 28/29: 10). Rəbb daşan sular üstündəki taxtında oturub və
(istədiyini) endirir. Aşaxlattim oruç bilə canımnı menim da boldular manqa bu
yenqillikkə (Məz. 68/69: 11). Oruc tutub mütilik etməyimi belə, mənə rüsvayçılıq
saydılar. Kim muşxullatır ululuxun tenqizninq da avazın tolğunlarınınq anınq
aşaxlatır (Məz. 64//65: 8), Dənizlərin uğultusunu, dalğaların gurultusunu yatıran
Sənsən. Aşaxlatırsen sen anqar künlərin yamanlıxnınq (Məz. 94/93: 13). Yaman
günlərinin sayını azaldırsan. Da hali, Biy, aşaxlatırmen tizlərin yürəkimninq
menim da xolarmen tatlı yarlıxamaxınqdan seninq. Və indi, ey Rəbb, ürəyimin
dizlərini önündə çökdürüb sənin şirin (dadlı, ləzzətli) mərhəmətini diləyirəm.
Aşaxlatmadınq yürakinqni seninq alnına Tenqrininq, kimdən ki bu barça
neməni taptınq. Sən ürəyini yumşaltmadın qarşısında Tanrının, (o Tanrının ki) hər
bir şeyini O verib (ondan aldın).
aşaxlıx (-tır, -nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ıma, -ımnı, -ımda, -ınqnı, -ı, -ına, -ın, -
ında, -ından,
-ımız, -ımıznı, -ımızda, -lar) ism. – 1. aşağılıq, alçaqlıq, rəzillik, mütilik,
miskinlik, yazıqlıq, tabeçilik, yumşaqlıq, tale ilə barışma, qədərə boyun əymə:
Anqdı bizni Biy aşaxlıxıımızda bizim (Məz. 135/136: 23). O, miskin halımızda
bizi yaddan çıxarmadı (yada saldı). Baxtınq aşaxlıxıma menim. Şahid oldun
(baxdın) miskinliyimə mənim. Ki baxtı üsnə aşaxlıxı xaravaşınınq kendininq
(Luk. 1: 48). Öz qaravaşının (qulunun) yazıq halını gördü. Egər ki örənkinq
seninq sözüm menim bolmasa edi, ertərək dağın, həlbət, tas bolup edim
81
aşaxlıxımda menim (Məz. 118/119: 92). Sənin qanunların dilimdə olmasaydı
(qanunundan zövq almasaydım), əlbəttə ki, rəzilliyə düçar olub, həlak olardım. 2.
düzənlik: Yaşırılmadı sövakim menim sendən ki, ettinq yapux da küçlü
xuvatımnınq aşaxlıxında yerninq (Məz. 138/139: 15). Mən gizli bir yerdə
yaranarkən, dünyanın düzənlik (dərin) yerində yaranarkən bədənim Səndən gizli
qalmadı.
aşal ~ Bax: uşal ~ (-dılar)
aşargi zrf. - aşağıda, aşağıdakı: Kimdir – nemik Biy Tenqrimiz bizim,
biyikliktə turğan da aşaxlanğanlarnı körər köktə da yerdə? (Məz. 112/ 113: 5,
6). Tanrımız Rəbbin misli varmı? Ucalardakı taxtında oturan, göydə də, yerdə də
aşağıdakıları görən Odur.
aşçı ism. – aşçı, aşbaz, yemək biişirən, kulinar
aşçıbaşı ism. – aşçıbaşı. Baş aşbaz, yemək biişirənlərin başçısı, baş kulinar
aşdarağ (-nı) // aştarağ (-nı) // aşdarh ism. (aram) – qala, qüllə, bürc: Üçünçi
tar aşdarağ yasaldı Babilonda. Üçüncü dövrdə Babildə qüllə tikildi.Evet
yasağanlar aşdarağnı, saldılar birlikni, utru bolup. Bununla belə, onlar (tanrıya)
qarşı çıxaraq, qülləni birliklərinin pozulması bahasına tikdilər.
aşdarh Bax: aşdarağ
aşğərə Bax: əşğarə
aşğı: tiş aşğı Bax: safralıx
aşıx ism. (< azərb. < ər.) – aşiq (eşqə düşən, vurulan adam) , aşıq (saz-söz
ustadı): Aşıx bolgay. Aşiq olmuş (vurulmuş, sevgiyə düçar olmuş); Aşıq (saz-söz
ustadı) olmuş.
aşıx ~ (-ma, -ıyıx, -tılar, -mastır, -ıy edi. -ıyırsen, -ıyır, -qay, -qaylar, -ıp, -
lanmax, -lanmağay) fel. – tələsmək: Xaysı işni kləsənq etma, aşıxma. Hansısa bir
işini görmək istəsən, tələsmə. Arttılar xastalıxları alarnınq, bundan sonqra keç
aşıxqaylar (Məz. 15/16: 4). Onların xəstəlikləri artdı, bundan sonra tələsmək artıq
gec idi. Kerəkməs edi ki, bu ürendi üsnə aşıxlanmağay edilər. Bu xidmət
sahəsində tələsmək lazım deyil.
aşın ~ (-dıx, -ıptırlar, -ğan, -ğanım, -ğanımnı, -ğanımıznınq, -ğanımızğa, --
ğanımıznı, -ğanımızdan, -ğanlar, -ğanlarımnınq, -ğanlarınqıznı, -ğanları, -ğanların,
-ğanlarımız, -ğanlarımızğa, -ğanlarımıznı, -maxımnı, -maxlar) fel. – qanundan
kənara çxmaq, qanunu pozmaq, cinayət işltmək, günah etmək, şər iş görmk,
təqsirkar olmaq: Yazıxlandıx biz atalarımız bilə bizim, törəsizləndix da aşındıx
(Məz. 105/106: 6). Ata-babamız kimi biz də günaha batmışıq, biz də şər iş
görməklə təqsirkar olmuşuq. Men mendən bilirmen yolsuzluxumnu da
aşınmaxımnı oğlanlıxımdan menim da cuvab berməxim yoxtur barçağa. Mən
özüm öz uşaqlığımdan bəri (davam edən) qanunsuz hərəkətlərimi, qanun
pozuntularımı bilirəm və mənim bunlara veriləcək cavabım yoxdur. Erirlər
yazıxlar, xaçarlar şaytanlar, buzulurlar aşınmaxlar, çeşilirlər bağlovlar,
ufalırlar bığovlar. Günahlar əriyəcək, şeytanlar qaçacaq, qanun pozuntuları
aradan qalxacaq, düyünlər çözülcək, qandallar qırılıb düşəcək.
aşınmaxlıx f. ism. – cinayətkarlıq: Olğan yazıx bilə da törəsiz aşınmaxlıx
bilə, közdən salma meni. Məni – günahlar və qanunsuzluqlar girdabında öləni
gözdən salma.
Dostları ilə paylaş: |