76
as ~ (-ma, -mağa, -ıyıx, -ınqız, -tım, -tınq, -tı, -tıx, -tılar, -armen, -arlar, -ıy
edilər, -ıyırmen, -ıyırlar, -qaylar, -mağaylar, -qanın, -acax, -ıp) fel. – asmaq
asant (-tır) sif. (< azərb.< frs.) – asan, çətin olmayan:
asbarez ism. (orta fars) – cıdır meydanı, ippodrom
asber Bax: aspra
asbra Bax: aspra
Asduacacin x. ism. (yun.) – Tanrı anası. Həzrət Məryəmin alban mətnlərində
işlənən epitetlərindən biri: Surp Asduacacinninq Kökkə alıngani. Müqəddəs
(Tanrı anasının) Məryəmin göylər tətəfindən qəbulu (albanlar inanırdılar ki, bu
hadisə köhnə tarixlə avqustun 15-də, yeni tarixlə avqustun 28-də baş verib və həmin
günü bayram edirdilər).
Asduacacin–Ana x. ism. – Tanrı anası-Ana. Həzrət Məryəmin alban
mətnlərində rastlanan epitetlrindən biri. Bu ifadə Vyanadakı 788 saylı əlyazmada
(39v) keçməkdədir.
Aser // Aseray x. ism. (< aşer yəh.) – Asir. Ad yəhudi dilində “xoşbəxt”
anlamna gəlir. Bu adı Bibliya personajlarından biri – Həzrət Yaqubun (ə) səkkizinci
oğlu daşımşdır.
Asingrideay (-ga) x. ism. (yun.) – Asinkrit. Bibliya personajlarından biri
(Rom. 16: 14)
Asiya (-da) x. ism.(yun) – Asiya. Roma imperatorluğunun Kiçik Asiyadakı
(Anadoludakı) əyalətlərindn biri. Bu əyalətə Misiya, Lidiya, Friqiya və Kariya
ölkələri daxil idi.
asiyalı (-larnınq) ism. – asiyalı. Roma imperatorluğunun əyalətlərindən olan
Asiyanın sakini (Bax: Asiya): Oğçoyn bersin sizgə yığövü asiyalilarnnq (1Коr. 6:
19). Asiyalıların kilsələri sizi salamlayır.
ası (-ğa, -da, -sı, -sın) ism. – qazanc, gəlir, artım, fayda. Bu kəlməyə yalnız
1788 (48r, 78v, 79r) saylı Vyana əlyazmalarında rast gəlinməkdədir: Asıdan ya
davidən yamanlarnınq xutxarğay canların alarnınq (Məz. 71/72: 14). Onları
qazancın, varlanmanın fəsadlarından qurtar.
asıx Bax: azıx
asıl (-ı) ism. (< azərb. < ər.) - əsil, kök, təməl, səbəb: Bunda kelgəninq izninq
asılı nedir? Gəlişinizin əsil səbəbi nədir?
asıl ~ (-dım, -dı, -dılar, -ıptır, -ıptırlar, -ıp edi, -ır, -ıyır, -ıyırlar, -ğay, -sa, -
salar, -sar, -ıp, -ğan, -ğandır, -ğan edi, -ğan boldu, -ğan boldı, -max) fel. – asılmaq:
Temirdən terəklər da butaxlarından aşağa asılıptırlar baş-teban adamilər da
xatınlar. Dirəklər dəmirdəndir, budaqlarından kişi və qadınlar baş-ayaq asılıblar.
Ayaxlarından asılıptırlar. Ayaqlarından asılıbdırlar. Tərəcədən ip bilə asıldım
murdan aşağa da xaçtım xolundan anınq (ll Коr. 11: 33). Səbət içində şəhər
divarlarının pəncərələrinin birindən yerə sallandım və onun əlindən qaçdım. Ki
nemə oğurlasa, furqa bilə ögütlənməx kerək da asılğan tenni asılmax kerəkməs
keçə uzun furqa üsnə. Kimsə nə isə oğurlayarsa onu dar ağacı ilə cəzalandırmaq
lazımdır və asılmış şəxsin bədəninin gecə uzunu dar ağacndan asılmış qalması
gərəkməz.
asısız sif. – qazancsız, gəlirsiz, artımsız, faydasız. Bu kəlməyə yalnız 1788
(78v) saylı Vyana əlyazmalarında rast gəlinməkdədir.
77
Aşqazan x. ism. (< Aşkenaz yəh.) – Aşkenaz // Askenaz. Bibliya
personajlarından biri. Yəhudi, xristian və müsəlman ənənəsinə görə, türklərin ulu
babası hesab edilən Yafəsin (Bax: Apet) oğullarndan biri olmuşdur. “Alban
tarixi”nin müəllifi Musa Kağankatlı onu əski türk soylarından sarmatların cəddi
hesab etməkdədir: Aşqazan – sarımataylarnınq atası edi. Aşkenaz sarmatların
cəddi idi.
aslam (-dır, -ğa, -ı, -ına) ism. (< azərb. sələm < ər.) – sələm. müamilə: Barça
dünyanınq aslamı üçün ant içmənbiz. Biz dünyanın bütün sələmləri müqabilində
də and içmrik. Aslam etsə, dovlətidir, ziyan etsə, dövlətsizdir. Sələm edərsə
dövlətlənər, ziyan edərsə, dövlətlənmz.. Törə buyurıyır ki, aslam almağay. Qanun
əmr edir ki, sələm almayın. Axçasın aslamğa berüçilər. Axçasını (pulunu) sələmə
verənlər.
aslamlı sif. – sələmli: Xaysılari ki aslamlı alış-beriş kibik sağışlarlar
Tenqrigə xulux etməxni (1Тim. 6: 5). Tanrıya ibadəti qazanc mənbəyi kimi zənn
edənlər.
aslamsız sif. – sələmliz, faizsiz: Zera kləməs edi aslamsız da eksik etüçi
birlikni Çünki o qazancsaız və güzəştsiz birliyi istəmirdi. Tek kensininq axçasın
aslamsız almax kerək. Yalnız öz pullarını, özü də faizsiz alması gərəkir.
aslan (-dır, -nınq, -ğa, -nı, -dan, -ı, -lar, -larnınq, -larğa, -larnı) ism. – aslan,
şir: Oğlum menim Juta, oxşaşsen aslan balasina... Oğlum mənim Yəhuda, sən
aslan balasına bənzəyirsən (oxşayırsan). Neçik aslan da xaplan, ayuv da börulər
da börüxatırğına, it, tülkü, çaxal, xoyan, maçı, kocan, kirpi da özgə bularğa
oxşaşlar, evet dirlər kimlər xısxaayaxlılar, neçik vevurqa, sıçxan da kret da
borsuk... Bunlar aslan və pələng, ayı, canavar və canavarla tülkünün qarışığı, it,
tülkü, caqqal, dovşan, pişik, sünbülqıran, kirpi və digər bunun kimilərdirlər, amma
dələ, sıçan, kosdəbək və porsuq kimi qısaayaqlılar da var...
Aslan x. ism. – Aslan bürcü. 12 zodiak bürcdən biri. Günəş bu bürcdə 23
iyulla 22 avqust arasında olur: Üsnə köknünq xoydular Tərəcü ortasına
Aslannınq da Xıznınq. Göydə Tərəzi bürcü Aslan və Qız bürcləri arsında bərqərar
oldu.
aslanğına ism. – aslan balası: yerin aslanğınası – buqələmun
asli ism. – aslı, As (Yassı) şəhərinin sakini Bax: As
asor // asori ism. – aysor. Qədim aşşurluların (assurların) davamı olduğu,
çağdaş Suriyaya adını verdiyi, Suriyanın ərəblərəqədərki əsas əhalisi olduğu hesab
edilən samidilli xalqın etnik adı. Hazırda əsasən Suriya, İraq, Türkiyə, Gürcüstan,
Rusiya və Ermənistanda yaşayırlar. Qafqaz xalqları, eynən haylara, xristian
(monofizit, qriqoryan) tatlara, boşlara (Ermənistan qaraçılarına) və qafqazdilli
udinlərə “erməni” dediyi kimi, onları da “erməni” adlandırır və bu xalqı
ermənilərdən (haylardan) fərqləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Bu xalq da adı çəkilən
xalqlar kimi erməniləşmək üzrədir. Suriyada yaşayan aysorların da xristian hissəsi
ermənləşməyə meyllidir və bu ölkədə də onları “erməni” adlandırırlar: Eprem də
asor edi. Yefrem də (milliyyətcə) aysor idi.
Asoresdan // Asorestan // Asorilix // asori ulusu x. ism. (orta fars) – qədim
Aşşur (Assuriya) dövlətinin alban mənbələrindəki adı: Eski Törə da xanlar
vaxtına Senekərim atlı xan bar edi Ninove kermənninq da Asoresdannınq
Dostları ilə paylaş: |