Biologiya fakulteti Biologiya ( turlari bo'yicha) yo'nalishi 3- kurs 303-guruh O’simlik Fiziologiyasi fani Muxtorova Diloromning tayyorlagan taqdimoti

Biologiya fakulteti Biologiya ( turlari bo'yicha) yo'nalishi 3- kurs 303-guruh O’simlik Fiziologiyasi fani Tursunboyeva Dilafruzning tayyorlagan taqdimoti

MAVZU: O’SIMLIKLARNING HARAKATLANISHI REJA:

• 1. O’SIMLIKLARNING HARAKATLANISHI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT
• 2. TROPIZM VA UNING TURLARI
• 3. O’SIMLIKLARDAGI NASTIK VA NUSTIYA HARAKATLARI
• 4. XULOSA
• FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

O‘simliklar ontogenezini xarakterlovchi eng muhim jarayonlar o‘sish va rivojlanishdir. Ular o‘simlik tanasidagi barcha hayotiy reaksiyalarninng natijasi hisoblanadi, bu jarayonlar bir-biriga uzviy bog‘liq bo‘lib, faqat o‘sish asosida rivojlanish va rivojlanish asosida o‘sish xarakterlanadi. Natijada ikkalasi o‘simlikning hayotiy siklini belgilaydi. Biroq ayni vaqtda o‘sish va rivojlanish bir-biridan farq ham qiladi.
O‘sish – bu o‘simliklar boyi va eni tobora ortib, umumiy massaning oshishidir. Bunday o‘sish orqasiga qaytmaydi. Chunki yangidan-yangi hujayralar, to‘qimalar va organlar vujudga kelib, protoplazma va undagi organoidlar (xloroplastlar, mitoxondriyalar va boshqalar) to‘xtovsiz shakllanib turadi.
Rivojlanish – o‘simlikning hayotiy siklini (ontognezini) xarakterlovchi yoshlik, voyaga yetish ko‘payish va o‘lish arafalaridagi sifatiy morfologik va fiziologik o‘zgarishlarni o‘z ichiga oladi.
Harakat - bu organizm yoki uning qismlarining kosmosdagi harakati. O'simliklarning motor faolligi ovqatlanish, himoya qilish va ko'payish uchun zarurdir. Ko'pgina o'simliklarda harakatlarni bevosita kuzatish mumkin emas, chunki ular juda sekin sodir bo'ladi. Ba'zi o'simliklarda hayvonlarning harakatlariga o'xshash tez motor reaktsiyalari mavjud (qo'rqinchli mimoza, chivin, makkajo'xori va zirk stamenslari va boshqalar).
Ba'zi hollarda o'simliklarning fazoviy rivojlanishiga apikal o'sish (zamburug'li gifa, gulchang naychalari, ildiz tuklari) tufayli erishiladi. Hujayralarda turgor bosimining o'zgarishini qo'llash bilan stomatalarning harakati, barglarning sekin harakati yoki barglarning silkinishga javoban tez harakatlanishi (seysmonastiya) amalga oshiriladi. Biroq, filamentli suv o'tlaridan boshlab, o'simliklarning aksariyati uchun kengayishi kosmosda harakatlanishning o'ziga xos usuli hisoblanadi. O'simliklar harakati qisqaruvchi oqsillar ishtirokida sodir bo'ladigan hayvonlarning harakatlaridan farqli o'laroq, osmotik jarayonlarga asoslangan.
O'simliklarning harakatlanish usullarini quyidagicha tasniflash mumkin:
I. Sitoplazma va organoidlarning harakati.
II. Flagella (taksi) yordamida tayanch-harakat harakatlari.
III. Apikal o'sish (ildiz tuklari, polen naychalari, mox protonema).
IV.O'sish harakatlari (o'q a'zolarining cho'zilishi, dumaloq nutatsiyalar, tropizmlar: foto-, geo-, tigmo-, kimyo-, termo- va boshqalar, o'sish nasti: foto-, termo-, gigro-).
V. Turgor harakatlari (stomatalar harakati, sekin turgor harakatlari - nastiya, tez turgor harakatlari - seysmonastiya).