BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
yaşayır, orada qidalanır, böyüyür,
sonra çoxalmaq üçün Kürə və ya digər
çaylara keçir. Bölgə Xəzərin hər
yerində, xüsusilə yem ehtiyatı zəngin
olan sahələrdə geniş yayılmışdır.
The beluga is a typical diadromous
fish. After being born and migrating
downstream at an early age, it spends
the rest of its life until maturity in the
Caspian Sea.
Bölgə yırtıcı balıqdır. Nərə-kimi-
lərin digər növlərinə nisbətən bölgə
nin qidalanma arealı daha böyük əra
zini əhatə edir. Yaşlı bölgələr əsasən
xırda balıqlarla (kilkə, siyənək, xul,
karp) qidalanırlar.
Dəniz suyunun temperaturundan
və mövsümdən asılı olaraq bölgələr
dənizdə şaquli və üfüqü yerdəyişmələr
edirlər.
Bu balıqlar yazda sahilə yaxın
zonada, yayda isə suyun temperaturu
nun yüksəlməsi ilə əlaqədar 2-30 m
dərinlikdə, qışda isə əsasən 10-60 m
və daha çox dərinliklərdə (130-180 m)
toplanırlar. Bölgə yaz (mart-aprel) və
payız aylarında (sentyabr-oktyabr)
çoxalmaq üçün Kür çayına daxil olur.
Bölgə çox sürətlə böyüyən balıqdır.
Lakin onlar cinsi yetişkənliyə gec
(erkəklər 13, dişilər isə 18 yaşında)
The beluga is common throughout the
Caspian Sea, but prefers places rich in
food organisms.
The beluga is a predator, which puts it
in a unique ecological niche among
sturgeons. As compared to the other
sturgeon species, it feeds over a much
more extensive area. Adults feed in the
sea, predominantly on fish (gobies,
shads, kilkas and carps).
Depending on the water temperature
and season of the year, belugas move
along vertical and horizontal paths.
In winter, belugas are encountered at
depths down to 130 m and even 180 m,
most of them however, preferring the
10 m to 60 m depth interval. In spring,
belugas enter the littoral. As littoral
waters warm up in summer, belugas
occupy the 2 m to 30 m interval. The
76
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
çatırlar. Bölgə ən çox kürü verən
balıqlardandır. Yaşından və ölçü
sündən asılı olaraq bir dişi bölgə 150
mindən 2550 min ədədə qədər kürü
verə bilər.
Bölgə qiymətli vətəgə balığıdır.
Bu balıq Azərbaycanda, eləcə də
Xəzərdə nərə balıqları ovunda mühüm
rol oynayır. Dünya bazarında bölgənin
əti, xüsusilə kürüsü çox qiymət
ləndirilir. Yaxşı emal olunmuş 1 kq
bölgə kürüsünün dünya bazarında
qiyməti 1200 amerika dolları, bəzi
vaxtlarda isə daha baha olur.
Son illər dənizdə intensiv ovlandığı
üçün bölgənin ehtiyatı kəskin sürətdə
azalmışdır. Hazırda onun ehtiyatı
əsasən sün'i üsulla balıqartırma
zavodlarında yetişdirilərək dənizə
buraxılan balıq körpələri hesabına
bərpa olunur.
species enters the Kura River for
spawning in spring (March-April) and
in autumn (October-November).
The beluga is a fast growing species.
Males reach maturity at the age of 13
years, and females, at the age of 18. It
is also the most fertile of all sturgeons.
Depending on size and age, each
female may yield anywhere between
150 and 2,550 thousand eggs.
The beluga plays an important role in
what is known as the “premium
species” (sturgeon, salmon) fishery,
its caviar and meat being sold at top
prices in the world market. The price
of a kilogram of properly processed
beluga caviar exceeds $1,200. In
recent years, uncontrolled fishing has
led to sharp decreases in beluga
populations. They are being main
tained mainly by breeding the young
in commercial hatcheries and then
letting them loose into the sea for
subsequent growth and development.
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
Qaya balığı - Barbel Sturgeon
Acipenser nudiventris
Qaya balığı Xəzərin hər yerində
təsadüf edilsə də, onun ən çox
yayıldığı ərazi dənizin cənub his
səsidir.
Keçici balıqdır. Ömrünün çox
hissəsini dənizdə yaşayır, qidalanır və
böyüyür, cinsi yetşkənliyə çatdıqda isə
çoxalmaq üçün Kür çayına keçir.
Balıqların çaya girməsi il ərzində iki
dəfə maksimal həddə çatır: mart-aprel
aylarında, suyun temperaturu 7,4-
16,4° C olduqda və oktyabr-noyabr
ayla-rında, suyun temperaturu 12,1-
17,9" C olduqda. Çoxalmaq üçün qaya
balığı suyun axınına qarşı üzərək
Varvara su anbarının ön bəndinə qədər
qalxır. Kür çayına miqrasiya edən
This is yet another sturgeon species. It
is ubiquitous in the Caspian Sea, most
schools inhabiting primarily the
southern part of the sea.
The barbel sturgeon is a diadromous
fish. It enters the Kura River for
breeding in relatively large numbers.
The migration takes place throughout
the year with two peaks, the highest
peak coinciding with March-April
when the water temperature is 7.4 to
16.4°C and the other peak occurring in
October-November when the water
temperature varies from 12.1 to
17.9°C. The species migrates for
breeding upstream all the way to the
yetkinlik yaşına çatmış balıqların
uzunluğu 104-221 sm, kütləsi 5,4-78,4
kq-a qədər olur.
Qaya balığı sürətlə böyüyən
balıqdır. Çayda kürüdən çıxmış
körpələrin əksəriyyəti dənizə keçir.
Varvarinskoye Reservoir. The size
range of mature barbel sturgeons
migrating into the Kura River for
spawning is 104 to 221 cm, and the
weight ranges from 5.4 to 78.4 kg.
78
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a sp ia n F is h e s
Onların yalnız bir qismi yetkinlik
dövrünə çatana qədər çayda qalır və
şirin su populyasiyası əmələ gətirirlər.
Qaya balığının bu xüsusiyyətindən
istifadə edən mütəxəssis - alimlər
onları su anbarlarında və süni
hovuzlarda yetişdirmək məqsədilə
təcrübələr aparmış və müsbət nəti
cələr əldə etmişlər.
Qaya balıqlarında cinsi yetişkənlik
9-19 (dişilərdə 14-19, erkəklərdə isə
9-16) yaşında başlayır.
Nərə və
uzunburun balıqlarına nisbətən qaya-
balığı daha çox kürü verir. Balığın
ölçüsündən və yaşından asılı olaraq
hər bir dişi qaya balığı 280 mindən
1290 min ədədə qədər kürü töküz.
Kürüləri xırda olur, 1 q-da onların sayı
80, daha iri balıqlarda isə 70 ədədə
qədər olur.
Qaya balığı qiym ətli vətəgə
balığıdır. İntensiv ovlandığına görə
onun ehtiyatının kəskin surətdə
azalması və nəslinin kəsilm ək
təhlükəsi yaranmışdır. Yalnız süni
üsulla artırmaq məqsədilə ovlan-
masına icazə verilir. Odur ki, qaya
balığı Azərbaycanın Qırmızı Kitabına
daxil edilmişdir.
The barbel sturgeon is a fast growing
species. After hatching, some indivi
duals stay in the fresh river water until
maturity. This valuable trait is used by
scientists in creating fresh-water
varieties that would lend themselves to
breeding in reservoirs and ponds.
The barbel sturgeon reaches maturity
at the age of 9 to 19 years (females at
the age of 14 to 19 years and males, at
the age of 9 to 16 years). It is more
fertile than the sturgeon and starred
sturgeon. Depending on body size, the
fertility varies from 280 to 1,290
thousand eggs. The eggs are smaller: a
gram contains up to 80 eggs or, in the
case of larger individuals - up to 70.
The barbel sturgeon populations have
dwindled considerably in recent years
because of poor regulation of catches.
At present, fish farms cannot find
enough producers for breeding. This is
why the species has been entered in the
Red Book of Azerbaijan as endan
gered.
Nərə - Russian Surgeon
Acipenser güldenstädti
Xəzər dənizində nərə üç müstəqil
populyasiya əmələ gətirir: a) Şimali
Xəzər və ya Volqa; b) İran; v) Kür
nərəsi.
Onlar bir-birindən xarici görünü
şünə, həyat tərzinə və bir çox bioloji
xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Kür
There are three independent sturgeon
populations in the Caspian Sea: (a)
North Caspian or Volga; (b) Persian;
and (c) Kura. All three forms differ in
abundance as well as external appea
rance and habits of life. The Kura
sturgeon is gray and large, as opposed
79