Bmi mashhura

.
R – CH = CH
2
+ R – CH – CH
3
2R – CH
2
– CH
2
.
R – CH = CH
2
+ R – CH – CH
3
2R – CH
2
– CH
2
.
R – CH
2
– CH
2
– CH
2
– CH
2
– R
2R – CH
2
– CH
2
.
R – CH
2
– CH
2
– CH
2
– CH
2
– R

---

 
Alkanlarning termik parchalanishi radikal zanjir mexanizmi bo`yicha ketadi. 
Odatda neftni qayta ishlashda parafinlarni katalitik degidrirlash hamda neftdan 
to`g`ridan-to`g`ri haydab olingan distillatlar bug` fazada kreking jarayoni orqali 
alkenlarga aylantiriladi. Bundan tashqari benzinlarning oktan sonini oshirish uchun 
butan, pentan va geksanlar izomerizatsiya qilinadi. 
Nitrolash.
Konsentrlangan nitrat kislota alkanlarga past haroratda ta’sir 
etmaydi. Yuqori haroratda esa ularni oksidlab yuboradi. Alkanlarni nitrolash 
suyultirilgan (13-40% li) nitrat kislota bilan yuqori haroratda (175-550
0
C) olib 
boriladi (Konovalov M.I. reaksiyasi). 
Alkanlarni suyuq fazada ham nitrolash mumkin. Lekin bunda 
nitrobirikmalarni hosil bo’lish miqdori juda kam bo’ladi. Reaksiya uchlamchi 
uglerod atomlari tutgan uglevodorodlar bilangina yaxshi natija beradi. 
Bug’ fazada nitrolanganda reaksiyani o’tkazish harorati uglevodorodning 
tuzilishiga bog’liq bo’ladi. 
Uchlamchi uglerod atomi tutgan uglevodorodlar past haroratda, birlamchi 
uglerod atomi tutgan uglevodorodlar yuqori haroratda nitrolanadi. Nitrolash 
jarayonida nitrolovchi agent sifatida azot kislotasi o’rniga azot oksidlaridan ham 
foydalanish mumkin. Nitrolash reaksiyasi radikal-zanjirli mexanizm bilan boradi. 
Alkanlarni nitrolash natijasida olinadigan nitrobirikmalardan erituvchilar, 
portlovchi moddalar va boshqalar sifatida foydalaniladi. 
Galogenlash. 
Alkanlarni galogenlash jarayoni radikal zanjir reaksiyasiga 
mansubdir. Galogenlashning uch turi mavjud:
1. Termik. 
2. Fotokimyoviy. 
HO : NO
2
HO