Bolalar sporti asoslari

Jismoniy sifatlarni tarbiyalash

Sportning tanlangan turida chuqurlashtirilgan mashg’ulot bosqichida yosh sportchilarda tezlik hislatlarini tarbiyalashga katta e’tibor qaratish lozim. Mazkur bosqichda tor ixtisoslashgan tezlik tayyorgarligi amalga oshirilishi noto`g’ri. Tezlik hislatlarini tarbiyalash maqsadida qiyinlash­tirilgan sharoitlarda bajarilgan tezlik-kuch mashqlari, tezlik harakatlarni keng qo`llash lozim, bunda bevosita tezlik mashqlarini ham kichikroq hajmda bajarib, uyg’unlashtirish lozim. Tezlik hislatlarni tarbiyalashning asosiy vositalari sakrash, og’irlik bilan yoki og’irliksiz sakrash mashqlari, maxsus yugurish mashqlari, qum bilan to`ldirilgan koptok va qoplarda mashqlar, shtangga, tosh, gantellar bilan mashqlar, barcha turidagi sprinter yugurish, tepaga toqqa qarab yugurish, qumli joyda yugurish va h.k.lar.

Tezlik darajasining barqarorlashuvi, “tezlik to`sig’i” paydo bo`lishini oldini olish hamda chuqurlashtirilgan mashg’ulot jarayonining samaradorligini oshirish uchun tezlik hislatlarini tarbiyalashning quyidagi uslublaridan foydalanish maqsadga muvofiq: musobaqa mashqiga tuzilmali jihatdan o`xshash bo`lgan tezkor-kuch mashqlarning takroriy qo`llanilish uslubi (takroriy dinamik say’-harakatlar uslubi), bunda chegarali, kuchli keskinlashuv nisbatan engil yukni maksimal tezlikda olib borish yo`li bilan bajariladi, yosh sportchi ixtisoslashgan asosiy tezlik mashqini takroriy bajarish uslubi, uni maksimal tez sur’atda harakatning optimal amplitudasini saqlab qolganda bajarish lozim; engillashtirilgan sharoitda tezlik mashqini bajarish uslubi; harakat tezligini oshish jarayonidagi tuzilmaviy jihatdan musobaqa mashqiga o`xshash bo`lgan tezlik-kuch mashqlarni takroriy qo`llash uslubiga tegishli bo`lishi lozim.

Kuch tayyorgarligining asosiy vazifalari shug’ullanayotganlarning butun harakat apparatining mushak guruhlarini mustahkamlash, asosiy mushak say’-harakatlarini namoyon qilish mahoratini tarbiyalash (dinamik va statik xarakterdagilarni), bundan tashqari, mushak kuchini turli sharoitlarda ratsional qo`llash qobiliyatini shakllantirishdir.

Sportning tanlangan turida say’-harakatlarni namoyon qilish uchun tuzilmali muhim bo`lgan mushak guruhlariga tanlab ta’sir etish imkoniyatini beruvchi kuch mashqlariga tobora katta o`rinni ajratish lozim. bu mashqlarni tanlash yosh sportchi ixtisoslashgan sport turining xususiyatlari bilan shartlanadi. Bunday mashqlarga asosiy musobaqa mashqlar bilan tuzilmasi va xarakteri bo`yicha o`xshash asab-mushak say’-harakatlarga ega mashqlar hamda sportning tanlangan turini yaxlit harakatini bajarishda asosiy yuklamaga ega bo`lgan mushak guruhlarining rivojiga qaratilgan mashqlar mansubdir.

Yosh sportchilarda mushak kuchini tarbiyalashning asosiy uslublari chegaradosh va chegara vaznidagi og’irlik bilan kuch mashqini takroriy bajarish uslubi (maksimal say’-harakatlar uslubi); tezlik-kuch mashqini takroriy bajarish uslubi (dinamik say’-harakatlar uslubi); statik kuch mashqini takroriy bajarish uslubidir.

28-jadvalda 15-16 yoshli va 1-2 yil sport mashg’ulotlari stajiga ega bo`lgan sportchini kuch tayyorgarligi bo`yicha tavsiyalar keltiriladi. Bu tavsiyalar sportning Og’ir atletika turi ixtisosligida bo`lmagan yosh sportchilar uchun mo`ljallangan. Shug’ullanayotganlarning kuch qobiliyatlariga ko`p tomonlama ta’sir va mashg’ulotlar emotsionalligini oshirish maqsadida qarama-qarshi kuch ko`rsatadi juft va guruh mashqlar, “koptok uchun kurash” o`yishi, akrobatika, gimnastik mashqlar, snaryadlarda mashqlar kabilarni qo`llash lozim.

28-jadval