Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi

Bozor – bu ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) bilan iste`molchi (xaridor) ni bir – biri bog`laydigan, ayriboshlash jarayonida xizmat qiladigan tartiblar, mexanizmlar va muassasaviy tuzilmalardir. Bozor vazifalari Ishlab chiqaruvchi, resurs egalari va iste`molchilarni bog`lash asosida tovarlar, xizmatlar hamda iqtisodiy resurslarning ayriboshlanishi ta`minlash. Ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishiga yordam berish. Iqtisodiy resurslarni tarmoqlar, sohalar va korxonalar o`rtasida taqsimlash hamda qayta taqsimlash. Iqtisodiyotni tartibga solib turish. 3. Bozor vazifalari va turlari. Bozorning turkumlanish mezonlari I. Ayriboshlashga chiqarilgan oldi -sotdi obyektining turiga ko`ra  Iste`mol tovarlari va xizmatlari bozori (oziq –ovqat va nooziq ovqat tovarlari hamda xizmatlar bozori).  Ishlab chiqarish omillari bozori (ishlab chiqarish vositalari, xom ashyo va materiallar hamda ishchi kuchi bozori).  Ko`chmas mulk bozori (yer va uy –joy bozori).  Moliya bozori (qarz majburiyatlari, kapital va valuta bozori).  Intellektual tovarlar va nou xau bozori. II. Raqobatning yetuklilik darajasi yoki bozor subyektlarning mavqeiga ko`ra  Sof raqobatli bozor.  Sof monopolistik bozor.  Monopolistik raqobatli bozor.  Oligopolistik bozor. III. Hududiy qamrov darajasiga ko`ra  Mahalliy bozorlar.  Milliy bozorlar.  Jahon bozori. IV. Savdo bitimlarini amalga oshirilish tartibiga ko`ra  Chakana savdo bozorlari.  Ulgurji savdo bozorlari. V. Mulk shakllariga ko`ra  Davlat savdosi.  Kooperativ savdo.  Dehqon bozori.

Moliya bozorining tuzilishi Moliya bozori Qarz majburiyatlari bozori (iste`molni qondiradigan pul) Valuta bozori Kapital (mulk) bozori Ssuda kapitali bozori Qimmatli qog`ozlar bozori Qarz majburiyatlari bozorida olingan pul shaxsiy iste`mol uchun ishlatiladi. Kapital bozorida qo`yilgan puldan daromad olishi huquqi sotiladi va sotib olinadi. Qimmatli qog`ozlarning birlamchi bozorida ularning yangidan chiqarilgan nusxalari sotiladi va sotib olinadi, ikkilamchi bozorida oldin chiqarilganlari harakatda bo`ladi. Mehnat birjasining vazifalari: Ishsizlarni ro`yxatga olish. Ishsizlarni mos o`rinlarda ish bilan ta`minlash. Ish bilan ta`minlanganlarni qayta o`qitish va yangi kasbga tayorlash. Ishsizliklarni ijtimoiy himoyalash. Bozor segmenti – bu bozorni alohida belgilariga qarab bo`g`inlarga ajratish. Unga ikkita sabab asos bo`ladi: Iste`molchilarning ijtimoiy – iqtisodiy jihatidan tabaqalanishi natijadasida ular talabining o`zaro farqlanishi. Alohida tovar ishlab chiqarishning tabaqalanishi. Bozorni segmentlarga ajratish mezonlari: I. Aholining xarid qilish layoqati darajasi, ya`ni to`lovga layoqatliligi. II.Hududiy va ijtimoiy demografik mezonlar (aholining soni, uning yosh tarkibi, jinsi, zichligi, tabiiy va iqlim sharoiti va h. k.)