Бозор ҳокимияти шароитида нархларнинг шаклланиш тамойиллари

Birinchidan, biz firma yagona narx (11.2-rasmdagi) R*

• Birinchidan, biz firma yagona narx (11.2-rasmdagi) R*
• narxni belgilagan paytda olinadigan foydani bilishimiz kerak.
• Buni aniqlash uchun biz har bir qo’shimcha ishlab chiqarilgan
• va sotilgan mahsulot birligidan olingan foydani mahsulot
• chiqarishning umumiy hajmi Q* bilan birgalikda qarashimiz
• kerak. Mana shu qo’shimcha foyda chegarali daromad — ayiruv har
• bir mahsulot birligining chegarali xarajatlaridan iborat bo’ladi

11.2-rasmda birinchi birlik mahsulot uchun chegarali daromad

• 11.2-rasmda birinchi birlik mahsulot uchun chegarali daromad
• eng yuqori, chegarali xarajatlar esa eng past bo’lgan.
• Har bir qo’shimcha mahsulot birligining cheklangan daromadi
• pasayadi, cheklangan xarajatlar esa ortib boradi.
• Shuning uchun firma umumiy hajmi Q* mahsulot ishlab
• chiqaradi, bunda chegarali daromad chegarali xarajatlarga teng
• bo’ladi. Mahsulotni Q* dan ko’p bo’lgan har qavday miqdorda
• ishlab chiqarish chegarali xarajatlarni chegarali daromaddan
• oshirib yuborgan va shunday qilib, foydani pasaytirgan bo’lur
• edi. Jami foyda har bir sotilgan mahsulot birligi keltiradi-
• gan barcha foyda summasi bo’lib 11.2-rasmdagi chegarali daromad
• egri chizig’i bilan chegarali xarajatlar egri chizig’i orasidagi
• chiziqlar tortilgan yuzada ifoda etilgan.
• Iste’molchi yutug’i o’rtacha daromad chizig’i bilan xaridorlar
• to’laydigan narx R* oralig’ida bo’lib, u yuqorida uchburchak shaklida
• tasvirlangan.
•  

Agar firma narxning mukammal diversifikatsiyasiga qo’l ursa,

• Agar firma narxning mukammal diversifikatsiyasiga qo’l ursa,
• unda nima bo’ladi? Har bir xaridor uchun u to’lay oladigan narx
• belgilanar ekan, chegarali daromad egri chizig’i endi firmaning
• qancha mahsulot ishlab chiqarish haqidagi qaroriga bog’liq emas.
• Buning o’rniga har bir qo’shimcha mahsulot birligini sotishdan
• kelgan qo’shimcha daromad narx funktsiyasining o’zginasi bo’ladi,
• bu narxga binoan esa tovarga pul to’lanadi va natijada chegarali
• daromad egri chizig’i talab egri chizig’iga mos keladi.
• Biroq, narx diversifikatsiyasi xarajatlar tarkibiga ta’sir
• etmaydi va har bir qo’shimcha birliqtsagi mahsulotni chiqa-
• rish xarajati chegarali xarajatlar egri chizig’ida ifodalanadi.
• Demak, har bir qo’shimcha mahsulotni ishlab chiqarish va sotish
• keltirgan foyda endilikda talab bilan chegarali xarajatlar
• o’rtasidagi farkdan iborat bo’ladi. Talab chegarali xarajatlardan
• qancha ortiq bo’lsa, firma ishlab chiqarishni shungacha
• kengaytirib foydani oshirishi mumkin. Firma ishlab chikdrish
• hajmi Q** ga erishmaguncha shunday qiladi ham. Ishlab
• chiqarish hajmi Q** ga etganda talab chegarali xarajatlarga teng
• bo’ladi va ishlab chiqarishni yanada kupaytirish foydani keskin
• kamaytirib yuboradi.
•