Bu fəsildə Əmirəl-möminin əleyhis-salamın xütbələri, fərmanları seçilib və bura o böyük şəxsiyyətin

لا ابا لكم sözü ərəb dilində danlaq və qarğış məqsədilə işlədilir. Belə ki, onlar atasızlığı insan üçün zillət və rəzillik sayırdılar.

2 Bu fəslin sözləri o böyük şəxsiyyətin Nəhrəvan hadisəsindən sonra buyurduğu və Həzrət Peyğəmbərin vəfatından həmin dövrə qədər həyat yolunu açıqladığı müfəssəl söhbətindən seçmələrdir.

1 Buna görə də layiqlisi budur ki, insan dünyadakı müvəqqəti həyatına könül bağlamasın və ölümdən, Allah yolunda dinin zəfər çalması üçün döyüşdən üz döndərməsin.

2 Nö’man ibn Bəşir İraq əhalisini qorxutmaq üçün Müaviyənin əmri ilə iki min nəfərlə Şamdan hərəkət edərək Kufə yaxınlığındakı «Eynut-Təmr»ə çatdıqda Həzrətin tərəfindən oranı idarə edən və yüz nəfərdən artıq adamı olmayan Malik ibn Kəəb Ərhəbi Həzrətə bu haqda xəbər verir. Həzrət minbərə təşrif gətirərək İlahiyə həmd və səna etdikdən sonra buyurur: «Allah sizi hidayət etsin. Nö’man ibn Bəşir Şam əhalisindən ibarət, sayları çox olmayan dəstə ilə sizin qardaşınız olan Malik ibn Kəəbə yaxınlaşmışdır. Hazırlaşın, gedin və qardaşınıza kömək edin. Bəlkə də, Allah-təala sizin səbəbinizə kafirlərin bir dəstəsini məhv edər». Camaat Malik ibn Kəəbə köməyə səhlənkar yanaşdığından, Həzrət onların başçılarını çağıraraq, köməyə getməyi əmr etdi. Təxminən üç yüz nəfər toplaşdı və qalanları bundan boyun qaçırdılar. Bundan sonra o böyük şəxsiyyət qəmgin halda qalxaraq bunları buyurdu.

1 Böyük Allah bütün işlərə hakim və itaəti vacib olandır. Xalqın yaşayışını və axirətini nizamlamaq üçün onların arasında rəis və ya əmirin olması ilahi hökmlərin tələblərindəndir.

1 Həzrətin məqsədi budur ki, Allah qorxusu olmasaydı hiylə və məkr işlətməkdə mən hamıdan mahir olardım.

2 Deməli, bu günləri qənimət bilib Allahın razılığı olan işləri görməyə çalışın ki, qiyamətdə hesab vaxtı rahat olasınız.

1 Əgər sənin müharibə etməyin bizi fərmanını qəbul etməməyə vadar etdi desələr, onların itaətsizliyinə bizim iradımız olmaz. Fərzən, bey’ət etmək istəsələr, bizim müharibə başlamağımız onların fikrini dəyişmələrinə səbəb olar.

2 Bu ərəb atalar sözü «mən bu işi yüz dəfə ölçüb-biçmişəm» mənasında işlədilir.

1 Çünki kafirlərin və münafiqlərin azğınlıq və yolsuzluqlarının qarşısını almamaq Allahın, peyğəmbərin əmrinə etinasızlıqdır və bu da Əli üçün küfrdür. Deməli, Allahın və peyğəmbərin əmrinə itaət etmək üçün əlbəttə, onlarla döyüşüb şərlərini dəf etməliyəm.

2 Bəni-Naciyədən bir dəstə Siffeyn müharibəsindən sonra Nəhrəvan Xəvaricilə müttəfiq olaraq Həzrətə düşmən kəsilmiş və Mədainə üz tutmuşdu. Həzrət iki min süvari ilə Məqəl ibn Qeysi onlarla döyüşə göndərdi. Məqəl Fars dənizinin sahilində onlara çataraq döyüşə başladı və Bəni-Naciyyə qəbiləsinin başçısı Xirrit ibn Raşidi tərəfdarları ilə birgə öldürdü, əvvəl xristian, sonra müsəlman, həmin döyüş zamanı isə mürtəd olan və Xirritə qoşulan beş yüz qadın, kişi və uşağı əsir aldı. Qayıdarkən Xuzistanın Ərdəşir Xürrə şəhərinə çatdıqda əsirlər Əmirəl-mömininin tərəfindən şəhərə hakim təyin olunmuş Məsqələyə pənah gətirərək ondan azad edilmələrini istədilər. Məsqələ onları Məqəldən beş yüz min dirhəm alaraq, azad etdi və müəyyən olunmuş vaxtda həmin pulu Həzrətə göndərəcəyini vəd etdi. Sonra Məqəl Kufəyə gedərək əhvalatı Həzrətə danışdı. O böyük şəxsiyyət Məsqələnin beş yüz min dirhəmi göndərəcəyini gözləyirdi. Ödəniş gecikdiyinə görə, ona məktub yazdı ki, ya malı göndər, ya da işinə baxılmasına hazırlaş. Məsqələ Həzrətin qulluğuna gələrək ona iki yüz min dirhəm verdi, pulun qalanını isə ödəyə bilmədi. Bir neçə günlük möhlət istəyib gecə ikən Şama, Müaviyənin yanına qaçdı. Həzrət onun qaçması xəbərini eşitdikdə bunları buyurdu.

1 Əsirləri azad etməsi onun tərifinə, mədhinə səbəb olsa da, onların pulunu ödəməmək üçün düşmənin yanına qaçması ilə öz mədhini məzəmmətə çevirdi və xalqın qınağına tuş gəldi.

2 Çünki yalnız O, ibadətə layiqdir və ibadətələrinə, sitayişlərinə görə təkəbbür etmir ki, bəndəyə başıaşağılıq gətirsin.

3 Dünyada var-dövlət toplamağa çalışmayın. Çünki onun halalının sorğu-sualı, haramının isə cəzası və əzabı var.

1 Kufə şəhərinin yaxınlığında Nuxeylədə Müaviyə ilə döyüş üçün mübarək ayağını üzəngiyə qoyduğu vaxt, səfərə çıxmaq və yaxınları, ailəsini Allahın amanına tapşırmaq üçün ən yaxşı dua olan buradakı duanı oxudu.

2 Dartılan, uzanan və elastik olduğuna görə gönçülükdə, dabbaqlıqda çox istifadə olunur. Okkaz Nəxlə ilə Taif arasındakı çöldə bazarın adıdır. Ərəblər İslamdan öncə hər il bir ay orada toplaşar, şe’r oxuyar və əsl-nəsəbləri ilə öyünərdilər. Orada ən çox alınıb-satılan məhsul isə gön idi.

1 Bu xəbər Həzrətin qeybdən agah olmasını göstərən xəbərlərdəndir. Çünki Kufədə baş verən hadisələr və onun zülmkarlarının başına gələnlər tarixdə şərh olunmuşdur.

1 Əlamət və nişanələr əsasən görünür, bilinir. Çünki məxluqun xaliqə ehtiyacı var. Varlığı mümkün olanın öz-özünə vücud və varlıq sahibi olması qeyri-mümkündür.

2 Çünki idrak onun zat və sifətlərinin həqiqətini dərk etməsə də, vacib həddə qədər əlamət və nişanələrindən tanıma üçün yol taparaq, onu etiraf etmişdir.

3 Sözləri və əməlləri ilə Allahı inkar edənlər olsa da, mövcud əlamət və nişanlar onların ürəklərində bunu etiraf etdiklərini göstərir.

1 Azğınlıq üçün fürsət qazanaraq batili haqqı istəyənlərin nəzərində cilvələndirərək din düşmənləri üçün nalayiq söhbətlərə yol açır.

1 Müaviyənin qoşunu çox olsa da, onlar azsaylı dəstəyə bənzədilib. Onların müharibə elmini bilməmələrinə işarə olunur.

1 Ərəblərin adətinə görə, susuz şəxslər səhrada az miqdarda su tapsaydılar xırda çınqılları bir qaba yığar, üstünə onun üzərini örtəcək həddə su tökərdilər. Sonra, onların hər biri susuzluğunu yatırmaq üçün lazım olan qədər həmin sudan içərdi. Beləliklə də, azacıq suyu da öz aralarında bölərdülər. Həmin daş çınqıllara «məqlə» deyilir.

2 Mənim sizə əmr etdiyim Allaha ibadətin savab və mükafatı, onun istəyərkən yalvarıb, zarıdığınız ibadətinə mükafatından və dərgahına yaxınlıq vasitəsi kimi əl atdığınızdan daha artıqdır. Mənim sizləri çəkindirdiyim günahın cəzası, onun bağışlanması üçün ah-nalə etdiyiniz, yas tutduğunuz günahdan daha ağırdır. Xülasə, Allaha ibadət və bəndəliyin mükafatı, Ona itaətsizlik və günahın cəzası barədə mənim bildiyim, sizin qavrayışınızdan, idrakınızın hüdudlarından kənardır. Deməli, əmr etdiyimə çalışın və çəkindirdiyimdən gözünüzü çəkin.

1 Yağılarla vuruşmaq İmama vacibdir, imkanı və qüdrəti olduğu halda vuruşmasa vacibi tərk etmiş olar və bu da İmam üçün Həzrəti Məhəmmədin əhkamını inkar etmək kimidir.

2 Çünki Siffeyndə su Həzrətin əlinə keçdikdə, o, suyu Şam əhalisinin üzünə bağlamadı və bir neçə günlük müharibə dayandı. Buna görə də döyüşçülərdən Bəzisi dedilər: «Onun müharibə fərmanı verməkdə düşünməsi, ola bilər ki, ölmək və öldürülməkdən qorxduğu üçündür». Başqa bir hissəsi isə onun Şam əhalisi ilə vuruşmağın vacibliyinə şəkk və şübhəsi olduğu üçün belə etdiyini dedilər. Həzrət onların cavabında bunları buyurmuşdur.

1 «Süfrəni yığışdırın, yorulsam da doymadım» deyənə qədər hər şeyi yeyir, ancaq yenə də doymurdu. Deyilənə görə, onun qarınqululuğu Həzrət Peyğəmbərin lənətləməsinə görə idi. Peyğəmbər Həzrətləri bir nəfəri onu çağırmaq üçün yanına göndərəndə Müaviyə yemək yeyirmiş. Həmin şəxs qayıdaraq onun yemək yediyini demişdir. Bir daha həmin adamı göndərəndə, Müaviyə yenə də yemək yeyirmiş. Bu zaman Həzrət buyurmuşdur: اللَّهُمَّ لا تَشْبَعْ بَطْنَهُ Ey Allah, onun qarnını doydurma!

2 Heç vaxt küfr və şirk yolunda olmamışam. Başqaları kimi kafir və bütpərəst olub, sonra İslama gəlməmişəm, əvvəlcədən İslamı seçmişəm.

3 Peyğəmbərə iman gətirən və İslam dininin inkişafı üçün ona kömək edən ilk kişi mən olmuşam. Deməli, məndən bezmək Allahdan bezməkdir. Allahdan bezmək isə əbədi əzaba gətirib çıxarar.

1 Siffeyn döyüşü bitdikdən, hakim təyin etmək müqaviləsi və əhdnamə yazıldıqdan sonra, xəvaric o böyük şəxsiyyətdən uzaqlaşaraq, hər tərəfdən لا حُكْمَ إِلاّ لِلّهِ (yəni, Allahdan başqa qeyrisindən hökm yoxdur) qışqırdılar və dedilər: