Buxoro davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi kafedrasi

Vaqt tavsifiTana qismi yoki buyumni o’tish yo’lini troektoriya G yo’nalish G’ deb ataladi. Troektoriyada shakl, yo’nalish va amplitudalar mavjud.A) Shakli bo’yicha hamma harakatlar to’g’ri chiziqli va egri chiziqli yo’nalishda bo’ladi. Boksda va qilichvozlikda to’g’ri chiziqli harakatlarni uchratish mumkin. Qolgan hamma mashg’ulotlarda, sport turlarida faqat egri chiziqli harakatlarni ko’rish mumkin. Harakat vazifalari muvaffaqiyatli bajarish uchun, buyum yoki tana harakati.
B) yo’nalishi katta ahamiyatga ega, hamda ayrim muskullarning rivojlanishiga jismoniy mashqlarning ta’sirchanligi kattadir.
V) harakat amplitudasi, bu tana qismining o’tish yo’lining kattaligi, burchak G’ gradus G’, chiziqli G’ qadam uzunligi G’, o’lchamlarda har xil bo’g’imlar, tana belgilar bilan belgilanishi mumkin.Fazoviy vaqt xarakteristikaga - tezlik va tezlanishlar kiradi. Harakat tezligi - yo’lning bosib o’tish uchun ketgan vaqtga nisbati bilan aniqlanadi. Agar harakat tezligi yo’lning hamma nuqtalarida bir xil bo’lsa, harakat tekis harakat deyiladi.
Vaqt xarakteristikasi. Vaqt xarakteristikasiga mashq va ularning elementlarini bajarish, ayrim statistik holat hamda harakat tezligining uzunligi kiradi. Texnikaning ayrim elementlari turli vaqtda bajariladi.
Temp deyilganda harakat davri yoki harakat miqdorining vaqt birligidagi takrorlanish tezligi chastotasi tushuniladi.
Ritimik xarakteristika. Ritm - muskul kuchlanishi va bo’shashining navbatma navbat almashuvidir. O’zlashtirilgan harakatlarda ritm turg’un xarakterga ega. Ritmik harakatlar oson bajariladi, shuning uchun ham charchov hosil qilmaydi. Dinamik xarakteristika. Jismoniy mashqlarni bajarishda juda ko’p omillar, jumladan ichki va tashqi kuchlar ta’sir etadi.Ichki kuchlarga tayanch harakat apparatining sust kuchlari, harakat apparatining faol kuchlari, reaktiv kuchlar kiradi. Tashqi kuchlarga inson tanasi tashqaridan ta’sir etuvchi kuchlar: o’z tanasining ogirlik kuchi, tayanchining reaktiv kuchi. tashqi muhit havo, suv, qum, erning va tabiat jismlari buyumlar, juft mashqlardagi raqiblarG’ning qarshilik kuchi, sport anjomlari, inertsiya kuchi kiradi.Ularga harakat davomiyligi, tezligi va uzviyligi mansub.
- harakatni davom etish vaqtiMashqni davom etishi umuman uning tanaga ta’siri, yuklamaning kattaligini belgilaydi (yugurish, arqon bilan sakrash va h.k.).
Ayrim harakatning davomiyligi barcha mashqlarga ta’sir etishi mumkin.
Masalan: harakatning biror bir qismidagi egilish yoki rostlanishning davomiyligini buzilishi butun mashqning bajarilmasligiga sabab bo’ladi. Saltoni bajarishda guruhlashtirilganidan keyin erta yoki kech ochilish erga tushish-da aniq bo’lmasligiga olib keladi.Harakat tezligi vaqt oralig’ida harakat miqdorini bel-gilaydi.Siljish tezligi qarakat tezligiga bog’liq (yugurish, suzish, eshkak eshish va h.k.) harakat tezligiga yuklamani kattaligi ham bog’-liq.