Бяйляр абдуллайев
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
Namiq Abbasov, Rəhim Həsənov ~ ~ 114 Xəvvas yəni, xüsusi peyğəmbərlərin sayı 313 nəfər, digər peyğəmbərlərin hamısı ümumi peyğəmbərlərdir. Xəvvas peyğəmbərlərdə öz növbəsində iki qisimə bölünür. Xəvvas peyğəmbərlərin beş nəfəri Ulul-əzm, qalan 308 nəfəri mürsəl peyğəmbər adlanır. Ulul-əzm o peyğəmbərlər vəhy və möcüzələr göstərir, Allahın göndərdiyi mələk Cəbrail onlara nazil olur və yaradanın göstərişlərini bu peyğəmbərlərə çatdırır. Bu beş peyğəmbərin əsas xüsusiyyəti insanların arasına yeni din və müqəddəs kitab gətirimək olub 1. Hz. Nuh (ə) - ləqəbi - Nəciyullah (Allahın nicat ver- diyi). 2. Hz. İbrahim (ə) ləqəbi - Xəlilullah (Allahın dostu). 3. Hz. Musa (ə) ləqəbi - Kəlimüllah (Allah ilə danışan). 4. Hz. İsa (ə) ləqəbi - Ruhullah (Allahın ruhu). 5. Hz. Məhəmməd (s.ə.v.) ləqəbi - Həbibullah (Allahın sevimlisi). Bu kitablar Ulul-əzm peyğəmbərlərinin gətirdiyi ki- tablar «Zəbur», «Sühüf», «Tövrat», «İncil» və «Quran»dır. Mürsəl peyğəmbərlər 308 nəfər olaraq, onlarada vəhy və ilham olub. Cəbrail nazil olub, möcüzələr göstəriblər, lakin yeni din gətirməyib, özlərindən qabaq gələn peyğəm- bərlərin dinini və kitabını təbliğ ediblər. Ümumi peyğəmbərlərin sayı 123687 nəfərdir, bu pey- ğəmbərlərə Cəbrail nazil olmayıb, yeni din və kitab gətir- məyiblər, lakin Allah tərəfindən onlara vəhy və ilham yolu ilə göstərişlər verilib. Onlar möcüzələrdə göstərə bilməyib- lər. Əvam peyğəmbərlər də adlanan bu ümumi peyğəmbər- lər yalnız özlərindən qabaqkı peyğəmbərlərin dinini təbliğ ediblər. NƏSİRƏDDİN TUSİNİN MÜDRİKLİK FƏLSƏFƏSİ ~ ~ 115 Tusi qeyd edirdi ki, hər bir müsəlman qeyd-şərtsiz 124000 peyğəmbərə inam gətirməli, etimad göstərməlidir. Və imanın əsa hissəsindən biri də Xatəmül-Ənbiya Həzrəti Məhəmməd (s.ə.v) peyğəmbərdən sonra heç bir peyğəm- bərin gəlməməsinə şübhəsiz inanmaq, islamın sonuncu din olması ideyasını qəbul etmək vacibdir. İmamətə böyük hörmət bəsləyən Nəsrəddin Tusinin qələmə aldığı «Təcridül-etiqad» adlı əsərinin «Nübüvvət» fəslində peyğəmbərlərin besətinin səbəbini açıqlayır və peyğəmbərlərin besət etməsinə doqquz səbəb göstərir. Eyni zamanda bu doqquz səbəbin məsum imamlara da aid olmasını vurğulayırdı. 1. Əqli mərifətin nəqli yolla qüvvətləndirilməsi. Belə ki, insan əql qüvvəsilə bir çox nəzəri və əməli həqiqətləri dərk etsə də, bəzən qəlbində şübhələr baş qaldırır. Bu isə bir şeyə inam və imanın qarşısını alır. Amma əqlin hökm- ləri ilahi və məsum rəhbərlərin bəyanı ilə təsdiq edildikdə, bütün maneələr aradan qalxır, insan qəlbən rahatlıq tapır və hər hansı işə meyli artır. 2. Bəzən insan bir sıra işlərdən çəkinir və qorxur ki, onun əməli Allahın istəyinə əks olsun. İlahi rəhbərlərin icazəsi ilə bu qorxu aradan qalxır. 3. İnsanın bütün əməl və rəftarları «əql yaxşı-pisi dərk edir» ölçüsünə yerləşmir. Çox olar ki, əql bir işin yaxşı, yaxud pis olduğunu dərk etməsin. Yaxşını pisdən ayırd etmək üçün ilahi rəhbərlərə ehtiyac duyulur. 4. İnsan ilahi rəhbərlər olmadan, yalnız öz düşüncəsi ilə xeyir-ziyanını dərk etməyə qadir deyildir. 5. İnsan ictimai bir varlıq olduğundan fərdlər bir-birləri ilə həmkarlıq və bir-birlərinə kömək etmədən həyatın prob- lemlərini həll etməyə qadir deyillər. Şübhəsiz, bütün fərd- Namiq Abbasov, Rəhim Həsənov ~ ~ 116 lərin hüquqlarını qoruyan, onları düzgün istiqamətləndirən qanunlar olmadan ictimai ədalət bərpa olunmayacaq, istənilən nəticə əldə edilməyəcək. Bu qanunları tam məna- da düzgün ayırd və icra edə bilən kəs yalnız agah, pak, məsum ilahi rəhbərlər ola bilər. 6. İnsanlar kamilliyi dərk etmək, elm və maarifə yiyələnib fəzilətlər qazanmaq baxımından bir-birlərindən fərqlənirlər; bəziləri buna tam qadir, bəziləri isə acizdirlər. İlahi rəhbərlər birinci qrupa təkan verir, ikinci qrupa kömək edirlər ki, hər ikisi mümkün kamala çatsın. 7. Ümumiyyətlə, insan həyatı elm, sənət və digər sahə- lərlə sıx əlaqədardır. İlahi rəhbərlər isə onların inkişafında çox güclü mühərrikdirlər. 8. İnsanlar öz əxlaqi səciyyələri ilə bir-birlərindən fərq- lənirlər. Onların düzgün təlim-tərbiyəsində pak və məsum kəslərə ehtiyac vardır. 9. İlahi rəhbərlər itaətlə bağlı savab və mükafat, gü- nahla bağlı cəza və əzabdan tam agahdırlar. Onların əməllərin aqibəti ilə bağlı xəbərdarlıqları hər hansı vəzifə- nin düzgün yerinə yetirilməsində güclü amil sayılır.(105). Dindar bir mühitdə böyüyən Tusinin axirət dünyasına, qiyamət gününə, inamı sonsuz idi, mükəmməl dini təhsil almışdı və bütün ömrü boyu Allaha ibadət etməklə məşğul olmuşdu. Tusi yazdığı əsərlərinin əksəriyyəti Quran ayələri ilə zəngindir, Quran ayələrindən sitat gətirmək Tusi yaradı- cılığının əsas xarakterik xüsusiyyətlərindən biri hesab oluna bilər. Bir sıra tədqiqatçılar axirət günü isna əşəriyyə şiələrin sonuncu imamı olan Həsən ibn Məhəmməd əl-Əskəri Meh- dinin zühur etməsi barədə fikirlərin möhkəmlənməsində Tusinin böyük rol oynadığını qeyd edirlər. Cəfərilik məz- Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|