Cahid kəRİmov maşinqayirma çAŞIOĞLU

Maşınqayırma texnologiyasının əsasları. Banı, 2001-ci il.

Maşın və avadanlıqların istehsal texnologiyası. Banı, 2003-cü il.

Maşınqayırma və cihazqayırmada qarşılıqlı əvəzolunma və texnini ölçmə. Banı, 2004-cü il.

Maşınqayırma texnologiyası. Banı, 2006-cı il.

Müsaidə və oturtmalar. Banı, 2007-ci il.

C.Ə.Kərimovun elmi fəaliyyətinin əsasını o Keyfiyyət təşnil edir Ki, o verdiyi ideyasının nəzəri və praKtiKi həllini göstər­məKlə istehsalatda tam tətbiq olunması səviyyəsinə çatdırır.

Asif Pənah oğlu Həsənov, texnİKa elmləri doKtoru professor.

GİRİŞ

Sənayenin əsasını təşKİl edən maşın və avadanlıqla­rın yÜKSəK Keyfiyyətdə hazırlanması, onların uzunömürlü olmasını təmin etməK üçün maşınqayırma elminin inKar edilməz böyÜK rolu var. Belə Ki, maşınqayırmada avto- matlaşdırmanın, robotlaşmış texnoloji xətlərin və çeviK istehsal sahələrinin yaradılması müasir tələblərə cavab verən Keyfiyyət göstəricisi olan maşın və avadanlıqların hazırlanmasına nail olunmuşdur. Bununla belə əməK məh­suldarlığı nəzərə çarpacaq səviyyədə artmış və istehsal proseslərində tətbiq olunan ağır əməyi aradan qaldırmaq mümKün olmuşdur.

Maşın və avadanlıqların istehsal texnologiyası elminin inKişafında Sovet alimlərinin böyüK rolu olmuşdur. Maşınqayırma texnologiyasına aid birinci əsaslı əsəri («Maşınqayırma texnologiyası Kursu») 1932-ci ildə Prof. A.P.Sokoİovskİ nəşr etdirmişdir. Bununla eyni zamanda maşınqayırma texnologiyasının əsasın yaratmaq­da prof. A.l.Kaşirin, prof. B.S.BalaKşin və b. iştiraK etmiş və bir sıra Kapital əsərlər yaratmışlar. BeləliKİə maşın­qayırma texnologiyası ümumi nəzəri əsaslarla yaranaraq sonra inKişaf etmiş və sahə texnologiyalarına ayrılmış, yə­ni dəzgarhqayırma texnologiyası, Avtomobil və TraKtor inşaatı texnologiyası, Neft və Kimya maşınqayırma texno­logiyası, Cihazqayırma texnologiyası, EleKtriK maşınları istehsalı texnologiyası və sair maşinların istehsal texnolo­giyası yaranmışdır.

«Cihazqayırma tehnologiyası»da əvvəllər ümumiləş­miş halda olmuşdur. Bu sahədə birinci ümumi xaraKterli əsəri prof. A.B.Yaxin yazmışdır. Sonralar texniKanın bö­yüK sürətli inKişafı, xüsusən sənaye proseslərinin mexa- niKİəşdirmə və avtomatlaşdırma işləri ilə əlaqədar olaraq, cihazların miqdarı və növləri misilsiz sürətlə artığı üçün qısa bir müddət ərzində cihazqayırma tehnologiyasının xüsusi sahələri yaranmış və bu sahələrə aid bir sıra əsərlər l.M.TKalin, A.N.Qavrilov, l.Q.Eydes, A.L.Çestnov tərəfin­dən çan edilmişdir.

Neft və Qaz mədənləri avadanlıqlarının, cihazları­nın və Neft-Kimya aparatlarının hazırlanma texnologiyası prosesləri üçün İİk dəfə olaraq monoqrafiya və dərslİKİər prof. Ə.C.Mustafayev tərəfindən yazılmışdır. Azərbaycan dilində yazılmış bu dərslİKİər mexanİKa faKultələrində oxuyan tələbələr, aspiratntlar və maşınqayırma zavodların­da çalışan mühəndis tehnoloqlar tərəfindən geniş istifadə edilmişdir.

Kitabın hazırlanması zamanı müəliflər çalışmışdır Ki, maşın və avadanlıqların istehsalı texnologiyasında möv­cud olan yeni emal metodları, beynəlxalq Keyfiyyət stan­dartları və müasir yeni texnologiyalar nəzərə alınsın və əsəri həm monoqrafiya, həm də dərslİK Kimi mexanİKa ixtisaslarında oxuyan ali məKtəb tələbələri və maqistrləri istifadə edə bilsinlər. Digər tərəfdən qeyd etməK lazımdır Ki, Azərbaycan RespublİKası sənayenin ən vacib sahəsi olan Neft və Kimya maşın avadanlıqlarının istehsalı zavodların­da çalışan mühəndis - texnoloqlar və KonstruKtorlar Kitab­dan geniş istifadə edə bilərlər.

Müəlliflər onu da qeyd etməyi vacib hesab edirlər Ki, Kitabı hazırlayarKən mövcud olan Rus və Azərbaycan dillərində çap edilmiş iİKİn mənbələrə (elmi məqalələrə, monoqrafiyalara və dərslİKİərə) müraciət etmişlər.

Xüsusi ilə prof. Ə.C.Mustafayev tərəfindən yazılan metodİKİ cəhətdən oxunması asan və başa düşülən bəzi dərslİKİərdə olan bölmələrdən (valların, dişli carxaların və siyirtmələrin hazırlanma texnologiyası) tam istifadə edilmişdir.

Kitab XIII - fəsildən ibarətdir.

I - fəsil texnoloji proseslərin quruluşu və tehnoloji proseslərin tipləşdirilməsi verilir; II - fəsildə maşınqayır­ma məhsulunun Keyfiyyəti və əsas göstəriciləri şəhr edilir;

3. 
   - fəsildə detalların hazırlanması zamanı yaranan xəta­ların statistİK təhlili və onların qiymətləndirilməsi verilir;
   
4. 
   - fəsildə emal metodları və onların mexanİKİ emalda əsas roluna xüsusi yer verilmişdir; V - fəsildə mexanİKİ emal dəqiqliyi və Keyfiyyətin artması şərh edilir; VI - fə­sildə emal edilmiş səthin Keyfiyyəti və onun istismar zama­nı rolu verilmişdir; VII - fəsildə bazalaşdırma və mexanİKİ emal tərtibatları geniş qeyd olunur; VIII - fəsildə pəs- təhın seçilməsi və emal payının hesabı göstərilir; IX - fəsildə yivlərin emal metodları və yiv birləşmələrinin növləri haqqında məlumat verilir; X - fəsil maşınqayırma və cihazqayırmada plastiK Kütlədən hissələrin müxtəlif texnoloji metodlarla hazırlanma texnologiyası geniş verilmişdir; XI - fəsil texnoloji siniflərdən bəzi hissələrin emalı əhatə edilmişdir; XII - fəsil dişli çarxların emal metodlarına və bəzi KonstruKsiyaların tamamlama əməliyyatına həsb edilib; XIII - fəsil yığma texnologiyası və ümumi yığma proseslərini əhatə edir.
   

1. 
   FƏSlL