Chirchiq davlat pedagogika instituti

Mutaxassislik bо`yicha magistraturaga kiruvchilarning sinov savollariga javoblarini baholash mezonlari
Kiruvchining variant savollarga bergan javoblaridan quyidagilar ma`lum bо`lganda qoyiladi: Savollar mazmunini tо`liq yoritgan; Qonunlar, tushunchalar mazmuni tо`liq yoritilgan, atamalardan tо`g`ri va о`z о`rnida foydalanilgan; Mazmuni yoritishda qо`shimcha materiallar, fan yangiliklaridan foydalangan; Fikrni dalillashda kuzatish va tajribalardan foydalangan, uning natijalari jadval, sxema tarzida ifodalangan. 86-100 ball. 2) Kiruvchining variant savollarga bergan javoblaridan quyidagilar ma`lum bо`lganda qoyiladi: Savollar mazmunini tо`liq yoritishda izchillikka amal qilmagan; qonunlar, tushunchalar mazmunini yoritishda muayyan kamchiliklarga yо`l qoygan, atamalardan foydalanishda noaniqliklarga yо`l qoyilgan; Mazmunini yoritish va fikrini dalillash, kuzatish va tajribalar natijalarini bayon etishda xatolikka yо`l qoygan. 71-85 ball. 3) Kiruvchining variant savollarga bergan javoblaridan quyidagilar ma`lum bо`lganda qoyiladi: Savollar mazmunini tо`liq yoritishda izchillikka umuman amal qilmagan; Qonunlar, tushunchalar mazmunini yoritishda jiddiy kamchiliklarga yо`l qoygan, atamalardan foydalanish qoidalariga amal qilmagan bо`lsa; 56-70 ball. 4) Kiruvchining variant savollarga bergan javoblaridan quyidagilar ma`lum bо`lganda qoyiladi: Savollar mazmunini tо`liq yoritmagan; Qonunlar, tushunchalar mazmunini yoritish, atamalardan foydalanishda qо`pol xatoliklarga yо`l qoygan. 0-55 ball. Magistraturaga kirish sinovlarini test shaklida о`tkazilganda har talabaga 50 ta test beriladi va har bir tо`g`ri javob 2 balldan jami 100 ball bilan baholanadi.
M illiy mustaqillik sbaroitida ma’naviyat masalalarining dolzarblashuvi va buning sabablari Mustaqillik ma’naviyatining tayanch qoidalari 1992-yildayoq Prczidentimizning kitoblarida aniq va ravshan ifodalab bciilgan edi. Biz o ‘z o ‘rnida ulai^ga batafsil to ‘xtalamiz. Hozir Mustaqillik m a’naviyatining bosh masalasidan so‘z ochmasak boimaydi. Ma’naviyat haqida har qancha gapirish, yozish m um kin. Ammo ma’naviyat falsafa emas, dunyoni har qancha izohlab, qonun-qoidasini aniqlab, tushuntirib bcrganingiz bilan siz aqlli, bilim don, mantiqiy fikrlovchi odam sifatida qadrlanishingiz mumkin, am m o bular sizni ma’naviy barkamol ckanligingizdan dalolat bcrmaydi. Yana Siz o‘ta iste’dodli bo‘Iishingiz, Vatan haqida, mustaqillik haqida ajoyib qasidalar bitishingiz mumkin. Albatta, istc’dod ham m a’naviyat nishonasi, ammo ta ’rif-u tavsiflar bilan Vatan ravnaqi ta’min etilmaydi, mustaqillik mustahkamlanmaydi. Mustaqillik ma’naviyatining bosh mczoni. asos-poydevori mas’uliyat tuyg‘usidir. N ccha mingyillik tarix davomida nc-nc xoqonlar-u xonlar, amirlaru shohlar o ‘tdi. Ularning birlari millat dovrug‘ini dunyoga tarqatgan bo‘lsalar, boshqalari yurtni abgor qilganligi ham sir cmas. Oxirgi yuz yil davomida yurtimizning yetakchi o‘g‘lonlari fojc taqdirga rokbaro‘ kcldilar. Amir Olimxonning siyosatidan norizo bo‘lgan Fayzullaxo'ja xalqim dcya qon yutdi, am m o orzusi ushalmadi. Usmon Yusupov um rini 0 ‘zbekiston xalqi uchun tikdi, ammo xalq asoratda qolavcrdi. Sharof Rashidov xalq og‘irini ycngil qilaman deb ko*p urindi, ammo oxiri borib xalqni ham, uning o ‘zini ham yomonotliq qilish boshlandi. Qaramlik kasofatidan cdi bu fojialar. Yangi davrda o'zbek xalqining baxti Islom Karimov nomi bilan bogMandi. Biz Prczidcntning mustaqil milliy siyosat, Ota yurt mavqeyini olam uzra yuksaklarga koktarish, mamlakatda barqarorlik va ijtimoiy uyg‘unlikni ta’minlash, dcm okratik huquqiy davlat tizimini shakllan* www.ziyouz.com kutubxonasi tirish, ijtimoiy kafolatlami mukammallashtirish yoiidagi va boshqa qator xizmatlariga alohida to‘xtalmaymiz. Zotan, bulaming har biri alohida mavzu. Sobiq SSSRning xomashyo bazasi bo‘lmish markaz manfaatlariga qat’iy bo‘ysunuvchi yagona tizim zanjiriga qo‘l-oyog‘i, har bir hu- ¡ayrasi bilan chambarchas bog‘lab tashlangan respublikaning asli nochor iqtisodiy-ishlab-chiqarish binosi, SSSR parchalangach, butkul xarobaga aylangan cdi. Islom Karimov bozor iqtisodiga o‘tish yoklidagi islohotlarni shunday murakkab sharoitda, shunday nosoz poydevorga tayanib amalga oshira boshladi. Bugungi kunda 0 ‘zbekistonning ahvoli Mustaqil davlatlar hamdo‘stligida barqarorligi va ijobiy siljishlari bilan ajralib turibdi. Ammo biz iqtisodiy masalalarga ham batafsil to‘xtalmoqchi cmasmiz. Bugungi kunda aytish mumkinki, 0 ‘zbekiston jahon miqyosida o ‘ziga xos barqaror siyosiy mavqc kasb ctib turibdi. Jahonning eng ilg‘or davlatchilik an'analarini o‘zbckning milliy tabiati bilan, o ‘z qadim udumlari bilan uyg'unlashtira olgan Konstitutsiyamiz — mustaqil mamlakatning asosiy qonuni — har bir sohada batafsil ishlab chiqilayotgan qonun va kodekslar bilan amalda qo‘llanib, mustahkamlanib bormoqda. Bozor iqtisodiga oltish, m am lakatning ichki iqtisodiy tizim ini uyg‘unlashtirish, ilg‘or texnologik jarayonlarni ishlab chiqarishga tatbiq etish borasida o‘tgan yillar ichida ulugk ishlar amalga oshirildi va oshirilmoqda. Ijtimoiy uyg'unlik, barqaror osoyishtalik, xalq birdamligi fikrlar, qarashlar xilma-xilligi bilan bahamjihat rivojlanmoqda. Turli siyosiy partiyalar o‘z mustaqil yo'nalishlarini shakllantirib, siyosiy m uhorabaning madaniyatli usullarini, dem okratik tam oyillarini o‘zlashtirib bormoqdalar. “Vatan manfaati, mustaqiUik manfaatinihamma narsadan ustun qo[vad/gan, qalbida o 'ti va erk tuyg'usi bor, g'ayratli, kuyunchak”1, ayniqsa, bugungi kun millat ehtiyoji va jahon talablariga javob bcra oladigan yosh va qobiliyatli avlod asta-sekin maydonga kirmoqda. Xullas, yutuqlar bisyor. Eng muhimi, xalq, millat o‘zligini anglab bormoqda. Ammo, baribir, xotiijamlikka o‘rin yo‘q. Chunki muammolar hanuz yctarli. Jumladan, kishilarimizning, ayniqsa, yosh avlodning m a’naviy 1 I.K arim o v . O '/.b e k islo n : m illiy istiqlol, iq tiso d , s iy o sa t, m aflcura. 1-jild, T ., « 0 ‘z b c k isto n * - 1996, 245-b. (K ey in g i sahifalarda sh u k ito b n o m i q isq a rtirilg a n h o ld a .) - I. K a rim o v . A sarlar. l-jild d eb sahifasi bilan k o 'rsa tila d i. I.K a rim o v a sa rla rin in g b o sh q a jild la ri h a m s h u tartib d a b erilad i.) www.ziyouz.com kutubxonasi tarbiyasi borasida qiyinchiliklar ko‘ngildagidek bartaraf ctildi, dcyish qiyin. Insonlar ongining eski aqidalar asoratidan poklanishi oson savdo cmas ckan. Ayniqsa, yurtning yctakchilari bolishi lozim bo‘lgan ziyolilarimiz ruhiga singib ketgan ko‘nikmalami ycngib o‘tish mashaqqati har qadamda sezilib qolyapti. Agar katta-kichik rahbarlar ham odatan ayni shu ziyolilar toifasi ichidan yetishib chiqishini inobatga olsak, vaziyatning jiddiyligi yanada oydinlashadi. ülarning harbiri jamiyatda o‘zi cgallab turgan mavqc va maqomini butun mas’uliyati hilan, ko‘lami va zalvori bilan his ctyaptimi, o‘tmish va kelajak oldida, xalq va Alloh oldida o ‘zining har bir qadami uchun javob berishga hozirmi? 0 ‘ziga ishonib topshirilgan vazifani cplab, ko'ngildagidck uddalay olishga qudrati, bilim va iqtidori, ¡roda va saboti yetadimi? Ncga jamoani boshqarish iqtidori, amalga oshirgan ezgu ishlari tufayli xalq c’tiborini qozongan, yaxshi nom orttirgan odamlar ba’zan kattaroq lavozimlarga munosib topilsa, ikki-uch yil o‘tmay tabiatida o‘zgarish paydo bo‘lib qolyapti? Iqtisodiy va siyosiy islohotlar xalq ongiga teran yctib borishi, amaltla jadal o‘zgarish!ar hosil qilishi uchun insonlar ongida tub o'zgarishlar yuz bcrishi zanir. Biz totalitar davlat mulkiga asoslangan iqtisodni rad ctib, mulkchilik shakllarining turli-tumanligiga asoslangan crkin bozor iqtisodiga o‘tmoqdamiz. Siyosatda yakka paniya, yagona mafkura zo‘ravonligiga barham bcrib, kolp partiyaviylik, fikr va qarashlar xilma-xilligiga yo‘l ochmoqdamiz. Lekin insonlar tafakkurini cski anda- ¿alar, tor qoliplar tugal tark ctishi qiyinchilik bilan amalga oshmoqda. Tafakkurimiz, qarashlarimizdagi yangi tamoyillar hanuz ancha yuzada, ongimizning sirtqi qatlamlarida qolib kctmoqda, ba’zan yangi qadriyatlarni ham cski oMchovlar bilan baholashga urinmoqdamiz. Insonlar ongida tub o'zgarishlar yuz bermas ckan, O'zbckistonning buyuk kelajagini qurish orzusi shirin xayolligicha qola bcradi. Ma’naviyat va matkuraga alohida e ’tibor qaratilishining bosh sababi ham shunda. 2-fasl. Insonlar ongidagi cski mafkura asoratlaridan qutulish muammosi va yangicha tafakkur /arurati Inson agar Haq y o iid a astoydil urinsa, ko‘p ish qo‘lidan kcladi. Ammo insonlarda faqat fazilatlar cmas, qusurlar ham bor. Ma,salan, g'aflat, shahvatparastlik, takabburlik. Insoniy illatlar ichida eng qattoli — xudbinlik balosi, nafs balosidir. Bu kasallik jami ahli basharga begona cmas. Shunga qaramay, dunyoning kokpgina mamlakatlarida www.ziyouz.com kutubxonasi jamiyat bu illatni qandaydir hududlarda jilovlashga crishgan. H ar bir inson o‘z huquqi va mas'uliyati m e’yorlarini muayyan o'lchovlarda saqlab borishga odat hosil qilgan. Afsuski, sobiq totalitär tuzum davrida ayni shu mc’yorlaming asos tomirlari qirqib tashlandi, tub ma’naviy ncgizlariga jiddiy rahna solindi. Kommunistik aqidaparastlar diktaturasi 70 yil davomida, izchil sur’atda million-million xalqlarni yalpi manqurtlashtirish siyosatini olib bordi. Bu tuzum turli millat, turli oikalarni majburiy ravishda bir partiya izmiga bo‘ysundirgan quram a mamlakat aholisini millatsiz, ma'naviyatsiz, mustaqil o‘y-fikrsiz “konv munizm quruvchilari” atalmish qiyofasiz mavjudotlarga, dunyoga hukm dorlik orzusida bo'lgan kichik bir guruhning irodasini quloq qoqm ay ijro ctuvchi ulkan tnexctnizmning “parrak” va “vinteha”lariga aylantirish niyatida edi. Va darhaqiqat, okz m anfur niyatlaiini ancha-muncha amalga oshirib ulgurdi. XX asrning 70-yillariga kclib, aytish mumkinki, «Sovct Ittifoqi» atalmish ulkan bir hududda voqcan «m anqurtlar saltunati» shakllandi. Kcyinchalik 0 ‘zbckiston Rcspublikasi Oliy majlisining birinchi yig‘ilishida Prczidcnt I. Karimov bu haqda shunday fikr bildiradi: "Bu tuzum o'z xalqining tarixini, uning ruhi vu urfodntlmini, o 'z tivlod-njdodinibiimuydigan manqurtinrsu tayanarcdi". Ular yo‘q cm as cdi, hayotimizda mavjud cdi. Xalq ongini, uning barcha faoliyatini markaz izmiga bo'ysundirish asosan o ‘shalarga ishonib topshirilgan cdi. Allohga bcadad shukrlar boklsinki, bizning xalqimiz aksariyati ushbu makr domiga to ‘liq tushib qolmadi. Chunki tuzum olg‘a surgan marksistik mafkura bizning nccha mingyillik m a’naviy mcrosimiz, milliy an’analarimiz, xalqimiz ruhi uchun m utlaqo begona bollib, faqat siyosiy va iqtisodiy qaramlik sharoitida chetdan zo'ravonlik yo‘li bilan kiritilgan va shafqatsiz usullar bilan ongimizga singdirishga urinilgan cdi. Ammo, taassuf bilan qayd etish lozimki, totalitär tuzum ining urinishlari baribir muayyan “natija'Uarga erishdi. Chingiz og‘a Aytm atov juda yorqin gavdalantirib bergan “manqurtlik kasali” odamlarimiz ongida aneha-muneha tomir otib ulgurdi. 70-yillik istibdod mobaynida bolshevistik mafkuraning yakka hukmronligi, ayniqsa, 1937—1938- yillarqatag'onlaridan kcyingi avlodni o‘z milliy qadriyatlaridim, ma’naviy mcrosidan jiddiy begonalashuviga sabab bo‘ldi. Ana shu majburiy yuqtirilgan illat ba’zi insonlar ruhiyatida hanuz qaramlik asorati sifatida nainoyon boMmoqda. www.ziyouz.com kutubxonasi uO ‘z istiqlol va taraqqiyot yo'iim iz, — deb yozgan edi I. Karimov mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq, ~ bu gui bilan qoplangan yo'I emas, totalitarizm merosidan xalos bo‘lish va poklanish, mafkuraviylik illati yetkazgan ziyon-zahmatlarni bartaraf etishning qiyin, uzoq davom ctadigan yo'lidir”1. Bugungi kunda ham ushbu poklanish jarayoni davom etmoqda. Yangicha, mustaqil tafakkur zarurati hanuz dolzarb, milliy mafkurani shakllantirish, xalq m a’naviyatini yuksaltirish bugunning ham eng muhim vazifasidir. M ustaqillik mas’uliyati ayni shu vazifalarni mukammal hal etishni taqozo qilib turibdi.