Covid-19 pandemiyasının ölkə iqtisadiyyatına və qeyri-formal məşğulluğa təsiri ilə bağlı cari vəziyyətin təhlili
Aktiv maliyyə və pul-kredit siyasəti
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 13. Aktiv maliyyə və pul-kredit siyasəti
Hökümət öz gəlirlərini itirən sahibkarlara yardım göstərmiş, hətta onların işçilərinə belə aldıqları əmək haqlarına uyğun olaraq ödənişlər etmişdir. Lakin, rəsmi maaşlar ailələrin ehtiyaclarını qarşılamaq üçün yetərli deyildir. Əvvəllər işçilərin maaşları və digər xərclər ödənildikdən sonra adi sahibkarın xidmət sektorundakı kiçik obyektlərdən əldə etdiyi qazanc ayda təxminən 1200 manat (710 ABŞ dolları) təşkil edirdi. İndi dövlətdən aldığı 700 manat (410 ABŞ dolları) dövlət yardımı ilə obyektin icarə haqqını ödəməkdən başqa heç nə edə bilmir. İşsiz kimi qeydiyyatdan keçmiş şəxslərə dövlət tərəfindən verilən yardıma gəldikdə isə190 manat (111 ABŞ dolları) məbləğində müavinət ödəyərkən, vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsinin (VÖEN) olması heç bir əhəmiyyət daşımır. Belə “qeyri-standart vəziyyətdə” hökumət əsas istehlakçının tələbatının azalmasının qarşısını almağa çalışır, işini itirmiş və evdə qalan insanların gəlirlərini kompensasiya etmək üçün addımlar atır. Biznes sahəsinə gəldikdə, hökümət pandemiyadan sonrakı mərhələ üçün hazırlaşır və biznesin inkişafi - sabitliyi üçün kredit imkanlarını təklif edir. Ölkənin əsas gəlir mənbəyi neft ixracı olduğundan, neftin qiymətlərində müşahidə olunan azalma 2020-ci ildə ölkədə iqtisadi artım tempi və gəlirdə azalmaya gətirib çıxaracaq. Bununla yanaşı, 2021-ci ildə neft və qaz qiymətlərindəki canlanmanın təsiri ilə iqtisadi artımın 1,5 % olacağı proqnozlaşdırılır. Təbii qaz istehsalının genişləndirilməsi, xidmət sahəsində və ticarətdəki artım templəri iqtisadi inkişafa dəstək olacaq, ölkənin xalis ixracatını 30
gücləndirəcəkdir. Minimum əmək haqqının, təqaüdlərin, bütün növ müavinətlərin artması ilə istehlakın da artacağı gözlənilir. İqtisadi tənəzzülə baxmayaraq, hökumət ölkədəki makroiqtisadi vəziyyətə nəzarət edir və dövlət rəsmilər öz bəyənatlarında vəziyyətin düzələcəyinə ümid edirlər. Bütün mümkün ssenarilər proqnozlaşdırılır, dünya enerji və fond bazarlarındakı kəskin dalğalanmalara qarşı tədbirlər planlaşdırılır. Azərbaycan hökuməti əhaliyə təxminən 2,5 milyard manat (1,5 milyard ABŞ dolları) həcmində yardım paketi və 1 milyard manat (590 milyon ABŞ dolları) həcmində vergi güzəştləri ediləcəyini elan etmişdir. 2020-ci ildə xərclər planlandığından təxminən 2,5-3 milyard manat (1,5-1,8 milyard ABŞ dolları) çox olacaq. Eyni zamanda, dövlət gəlirləri təxminən 5 milyard manat (2,9 milyard ABŞ dolları) azalacaq.
Lakin, koronavirus pandemiyasının Azərbaycan iqtisadiyyatına yalnız mənfi təsir göstərdiyini qeyd etmək yanlış olardı. İnternet texnologiyaları və rabitə xidmətlərinə tələbin artması müəyyən dərəcədə müsbət təsir göstərmişdir. Həm sənayedə, həm də kənd təsərrüfatında oxşar təsirlər mövcuddur. İnflyasiya yenə də aşağı səviyyədə qalır, belə ki, 2019-cu ildəki 2.6%-ə nisbətən, bu il bu rəqəqm yalnız 3.1% olmuşdur. Müsbət təsirlər qısa müddətdə, mənfi təsirlər isə orta və uzun müddətdə ortaya çıxa bilər. Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu daxil olmaqla beynəlxalq təşkilatlar ölkədəki vəziyyəti “çox müsbət” dəyərləndirərək Azərbaycanın “valyuta ehtiyatlarının çox, xarici borcunun isə az olmasının” “ ciddi tədbirlər” görməyə imkan verəcəyini bildirmişdilər. Bu baxımdan, vergi güzəştləri, koronavirus pandemiyasının fərqli sahədə çalışan vergi ödəyicilərinə vurduğu zərərə uyğun olaraq dəyişir. Karantin tədbirləri aradan qaldırıldıqdan dərhal sonra iqtisadi fəaliyyət tam bərpa olunması mümkün olmadığı üçün dövlət sahibkarlara dəstək göstərəcək. Dövlət dəstək proqramlarının punktlarından biri həm mövcud, həm də gələcək kreditlər üçün dövlətin sahibkarlara müəyyən güzəşt verməsini əhatə edir. Digər əsas prioritet tapşırıq da iş yerlərinin qorunmasıdır. Hökümət yardım mexanizmləri işləyib hazırlamış və sahibkarlar artıq müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq artıq həmin mexanizmlərə müraciət edə və onlardan o istifadə edə bilər. Yardım paketinin formalaşdırılması prosesində əsas amillərdən biri olaraq işlər qorunub-saxlanılmışdır. İşçilərin sayını və iş yerlərini azaltmayan sahibkarlar yardım mexanizmlərindən yararlana bilərlər. Sosial cavabdeliyi tətbiq edənlərə isə dövlət tərəfindən yardım göstərilir. |