D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bekir Sıtkı Çobanzade
83 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ dost olmuştur. Öğretmenler seminerini 1917 yılında altın madalya ile tamamlayan Mağcan daha sonra evlenmiş, fakat karısını 1919’da doğum sırasında kaybetmiştir. Dünyaya gelen çocuğunu da 1920’de kaybeden Mağcan, bu dönemde büyük üzüntü ve sıkıntılar yaşamış, yaşadığı üzüntü ve sıkıntılar şiirlerinde yansımasını bulmuştur. Mağcan, 1917’de kurulan Alaş-Orda Partisi’nin kurultayına davet edilmiş, daha sonra da partinin eğitim komisyonuna üye seçilmiştir. “Üş Cüz” Partisi tarafından hapse atılan Mağcan, Çek isyanı sırasında hapisten çıkmıştır. Kolçak Hükûmeti’nin Kazakistan’ı hedef alması üzerine bağımsızlığa dair umutlarını yitirme noktasına gelmiştir. Kızıl Ordu’nun Kolçak Hükûmeti’ni devirmesinden sonra Alaş-Orda yöneticileri için genel af çıkarılmıştır. Mağcan, bu dönemde Ahmet Baytursun’un saflarında yer alarak, Orınbor’da kurulan ilk Kazak Hükümeti’nin üyesi ve Eğitim Komiseri olmuştur. Aynı dönemde Akmola’da çıkan “Bostandık Tuvı” adlı gazetenin redaktörlüğünü de yapan Mağcan, ileriki yıllarda (1921-1922) eğitim-öğretim alanında çeşitli makale ve kitaplar (“Cazılaşak Okuv Kuralları Hem Mektebimiz”, “Pedagogika”) yayımlamıştır. 1924 yılında Moskova’da okuyan Kazak gençlerin bir toplantısı düzenlenmiş ve bu toplantıda Mağcan’ın şiirleri değerlendirilmiştir. Toplantıda Mağcan’ın şiirlerinin çoğunda geçmişin övüldüğüne, eskinin takip edildiğine, milliyetçiliğin dillendirildiğine, kişiselliği ön plana çıkardığına hükmedilmiştir. Bu dönemden itibaren KazAPP liderleri Mağcan’a karşı girişimler başlatmışlar, yazdırdıkları makalelerde onu milliyetçi, Türkçü, zengin-feodal yanlısı, bencil diye nitelendirmişlerdir. 1929’da üç yüzden fazla Kazak aydını tutuklanmış, Mağcan da aynı yıl tutuklanıp Moskova’daki Butırka Hapishanesi’ne kapatılmıştır. 1935 yılında M. Gorki’ye bir mektup yazmış ve Gorki’nin girişimleriyle serbest bırakılmıştır. Bundan sonra Kızılcar’daki bir orta mektepte Rus dili ve edebiyatı dersleri vermeye başlamış, 18 Mart 1937’de Seken Seyfullin’in daveti üzerine Almatı’ya geçmiştir. Çok geçmeden 30 Aralık 1937’de yeniden tutuklanmış ve 1938’de Stalinizmin kurbanı olmuştur. Mağcan, atıldığı hapishanenin dar hücresinde kurşuna dizilip şehrin sırtına gizlice gömülmüştür. Sovyet yönetimi sadece Mağcan’ı tutuklayıp kurşuna dizmekle yetinmemiş, kardeşlerini de her türlü eziyete (kovuşturma, hapis ve sürgün) maruz bırakmıştır. 1938’de Alaş-Ordacı, Türkçü (Pantürkist) olmakla ve “Alka” adlı gizli bir milliyetçi edebi derneği kurmakla suçlanıp kurşuna dizilen, başta İngiliz emperyalizmine karşı mücadele veren Türkiye’deki kardeşlerine yazdığı “Alıstağı Bavırıma” olmak üzere, yüzlerce şiirin şairi Mağcan Cumabayoğlu, 1960’ta aklanmıştır (Abdullin-vd. 1989: 391-399; Doscanov 1992: 232-243). 23 Bekir Sıtkı Çobanzade Kırım Türklerinin en büyük şairlerinden ve Türk dilinin önde gelen uzmanlarında olan Bekir Sıtkı Çobanzade, hayatını Türklüğün ve Doğunun geri kalmışlıktan kurtulmasına ve Türk dilinin birliğine adamış bir insan olarak, 1937 84 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z yılında, Stalin’in insanlık tarihine kan kızılı harflerle yazılmış olan “Kızıl Terör”ünün kurbanlarından olmuştur. “Kırım Talebe Cemiyeti”nin yardımıyla parasız yatılı olarak 1909-1914 yılları arasında Galatasaray Sultanisi’nde (bir başka rivayete göre, İstanbul Sultanisi’nin idadi kısmında) okumuş, 1914’te Kırım’a geri dönmüş, Odesa’da okumaya başlamıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Ruslar tarafından askere çağrılmış, Rus ordusunda Türkiye’ye karşı hizmet etmemek için Besarabya, Kişinef, Romanya yoluyla Rusya’dan kaçarak tekrar İstanbul’a gelmiştir. İstanbul’a gelir gelmez İstanbul Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nde okumaya başlamıştır. Öğrenciliği sırasında Macar kökenli bir öğretmeninin yönlendirmesiyle Budapeşte’ye gitmiştir. Burada Péter Pazmany Üniversitesi’ne kaydolmuş, üniversiteyi bitirdikten sonra Şarkiyat Akademisi’nde işe kabul edilerek İ. Kunoş’un danışmanlığında “Codex Cumanicus”u incelemiştir. Tezinin konusu, “Kıpçakların Codex Cumanicus Yazma Edebiyat Abideleri ve Türk Lehçelerinde Telaffuzun Temel Problemleri” olmuştur. 1919’da aynı üniversitede Türk filolojisi, Arap edebiyatı tarihi ve Macar edebiyatı tarihi konularında doktora çalışması yapmıştır. İstanbul’da bulunduğu sırada, “Genç Buharalılar Cemiyeti” üyeleriyle yakından meşgul olmuş ve onlara İsmail Gaspıralı’nın “usul-i cedid”ini aşılamaya çalışmıştır. Kırımlılar Cemiyet-i Hayriyesi’nin tahsil için Macaristan’a gönderdiği öğrencilerin 7 Ekim 1918’de Budapeşte’ye varışları sırasında, onları karşılayanlar arasında Turan Cemiyeti üyelerinden başka, Kırımlılar Cemiyeti murahhası olarak Çobanzade de istasyonda hazır olmuştur. 1919’da doktorasını verdikten sonra Budapeşte’de öğretim üyeliğine alıkonmuş ve bu sırada Lozan Üniversitesi’nden de davet almıştır. 1920 yılının Mart ayı sonlarında Cafer Seydahmet Kırımer’in daveti üzerine Lozan’a gitmiş ve orada üç ay kalarak Kırım Türklerinin millî teşkilatı olan Millî Fırka’ya katılmıştır. 1920 Temmuzunda İstanbul’a gelmiş ve oradan Kırım’a geçmiştir. Kırım’ın Ruslar tarafından işgalinden sonra da Millî Fırka’nın Millî Kurtuluş Merkezi toplantılarına katılmayı sürdürmüş, partinin yeraltı çalışmalarına katılmaktan da geri kalmamıştır. Kırım Türklerinin en büyük şairlerinden ve Türk dilinin önde gelen uzmanlarında olan Bekir Sıtkı Çobanzade, hayatını Türklüğün ve Doğunun geri kalmışlıktan kurtulmasına ve Türk dilinin birliğine adamış bir insan olarak, 1937 yılında, Stalin’in insanlık tarihine kan kızılı harflerle yazılmış olan “Kızıl Terör”ünün kurbanlarından olmuştur. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|