D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ahmet Baytursun
79 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Münevver Kari, Feyzullah Hoca, Abdulrauf Fıtrat ve Çolpan gibi isimleri ana hatlarıyla ele aldıktan sonra, şimdi üzerinde duracağımız isimlerin başında Ahmet Baytursun, Bekir Sıtkı Çobanzade, Halid Seyid Hocayev ve Gaziz Gubaydillin gelecektir. Çalışmamız bir makale sınırları içerisinde kalacağı için Tatar (Kırım- Kazan), Azeri, Türkmen, Özbek ve Kazak Türkleri arasından yetişmiş ve “repressiya”nın kurbanı olan diğer isimler hakkında ayrıntılı bilgiler verilemeyecek, çalışma sonunda bu isimlerin bir listesi ve kısa açıklamalar yer alacaktır. Liste ve kısa açıklamalara geçilmeden önce, Galiyevci düşünce temsilcileri ortadan kaldırılmamış, Galiyevci düşünce ile Türkistan ve Kafkasya’daki Rıskolovcu ve Nerimanovcu düşünce başarıya ulaşmış olsaydı 20. yüzyılın “esir” ve “bağımsız” Türklerini nasıl bir gelecek bekliyor olabilirdi sorusuna da cevap bulunmaya çalışılacaktır. Sultangaliyev’in ideolojisinin biçimlenme- sinde önemli bir yere sahip olan Molla Nur Vahitov, Mirseyid Sultangaliyev, Mustafa Suphi, Turar Rıskulov gibi isimlerin ortadan kaldırılması ve Neriman Nerimanov gibi önde gelen milliyetçi komünist aydın ve siyasilerin etkisizleştirilmesinden sonra, Stalin’in talimatlarıyla 1937-1938 yıllarında Sovyetler Birliği’ndeki Türklere yönelik büyük katliamlara girişilmiştir. Girişilen katliamlar, kitleleri hedef almakla ve milyonlarca insanın ölümüne neden olmakla birlikte, asıl vurucu etkisini, Kazan’da “Galiyevclilik”, Bakü’de “Nerimanovculuk”, Türkistan’da da “Rıskulovculuk” adını alan ve İsmail Gaspıralı’nın “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” şiarını esas alan milliyetçi komünizmin takipçilerini ortadan kaldırarak ve Sovyetler’de yaşayan Türk topluluklarını ülkeleri, alfabeleri, edebi dilleri ve tarihleri ayrı topluluklar haline getirerek göstermiştir. 1937-1938 yılları, yukarıda da ifade edildiği üzere, binlerce Türk aydınının, siyasetçisinin, bilim adamının, yazarının, şairinin öldürüldüğü, sürgüne gönderildiği, hapsedildiği yıllar olmuştur. Repressiya yılları, Sultangaliyev, Rıskulov ve Nerimanov’un takipçilerinin ortadan kaldırılmasına, özellikle de Bolşevik Rusya egemenliğinde yaşayan Türk topluluklarının ortak bilincinin çok ağır darbeler almasına, Türk topluluklarının Sovyet yönetimi karşısında her anlamda mağlup olmasına, boyun eğmesine neden olmuştur. Özellikle de Repressiya yılla- rı, Sultangaliyev, Rıskulov ve Nerimanov’un takipçilerinin ortadan kaldırıl- masına, özellikle de Bolşevik Rus- ya egemenliğinde yaşayan Türk topluluklarının ortak bilincinin çok ağır darbeler almasına, Türk topluluklarının Sovyet yönetimi karşısında her anlamda mağlup olmasına, boyun eğmesine neden olmuştur 80 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z bağımsızlık mücadelelerinin bilimsel, kültürel ve fikri alt yapısını oluşturan Türkologların, aydınların ve siyasilerin öldürülmesinin, sürgün ve hapis yöntemleriyle etkisizleştirilmesinin zararlı ve bilinç yıkıcı etkileri, sadece Sovyetler Birliği döneminde değil, bağımsızlık döneminde de kendisini çok ciddi bir şekilde göstermiştir. Çarlık Rusyası döneminde, misyoner papaz- larca başlatılan Türkoloji araştırmalarının, Çarlık Rusya’sı ve Sovyet Rusya dönemlerinde, Türk topluluklarını Ruslaştırma ve Hrıstiyanlaştırma, parçalama ve ayrı ayrı milletler haline getirme çabalarına hizmet ettiği herkesçe malumdur. 19. yüzyılın sonlarına doğru yetişmeye başlayan ve Sovyetler döneminin başlarından itibaren sayıları artmaya başlayan Türk kökenli Türkologların çoğunun Türkçü, Türkbirlikçi olduğu da bilinen bir husustur. Türkolojiyi hem Çarlık Rusya’sı hem de Sovyet Rusya dönemlerinde Rusların çıkarları doğrultusunda biçimlendiren ve yönlendiren Rus şovenizminin, repressiya yıllarında Türkçü- Türkbirlikçi Türkologları hedef almamasını ve onları ortadan kaldırmaya çalışmamasını düşünmek, elbette safça bir beklentiden öteye gitmeyecektir. Aşağıda, repressiya yıllarında ortadan kaldırılan bazı Türkçü-Türkbirlikçi Türkologlara Sovyet yönetimince isnat edilen suçlar ve ortadan kaldırılış biçimleri hakkında bilgiler verilecektir. Ahmet Baytursun Alaş-Orda Hükûmeti (1919’da feshedilmiştir) reisliğiyle Turar Rıskulov’un başkanlığını yaptığı Türkistan Cumhuriyeti’nin Maarif Komiserliğini yapan Ahmet Baytursun, Kazak Türklerinin yetiştirdiği en büyük Türkologdur. Kazak Türkçesi ve edebiyatı, Kazak kültürü üzerine yaptığı son derece önemli çalışmalarının yanı sıra, güçlü bir yazar, gazeteci (“Kazak”, “Aykap”, “Ak Col”), etnograf, bestekâr müzisyen olmasıyla da tanınmıştır. 1873 (kimi kaynaklara göre 1872) yılında Torğay’da dünyaya gelen, ilköğrenimini köyündeki ceditçi öğretmenlerden alan Baytursun, daha sonra Torğay’daki iki yıllık Rus-Kazak mektebinde okumuş, ardından da Ibıray Altınsarin’in Orınbor’da açtığı muallim mektebini tamamlayarak 1895-1909 yılları arasında Kostanay, Aktöbe, Karkaralı bölgelerindeki mekteplerde dersler vermiştir. Hayatı boyunca beş kez hapse atılan, iki kez sürgün hayatı yaşayan Ahmet Hayatı boyunca beş kez hapse atılan, iki kez sürgün hayatı yaşayan Ahmet Baytursun, 8 Aralık 1937’de kapatıldığı Almatı cezaevinde yatarken (beşinci hapis cezasıdır) kurşuna dizilerek öldürülmüş, cesedi gizlice şehir dışına gömülmüştür Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|