156
D
Ü Ş Ü N C E
D
Ü N Y A S I N D A
T
Ü R K İ Z
Azerbaycan şöbesi 40 il fealiyyet göstermiş, buranı tehminen 240’dan artıg telebe
bitirmişdir.
Sefereli bey Velibeyov Seminariyanın ilk mezunlarındandır. O, Şuşa şeher dörd
sinifli Rus ibtidai mektebinde ohumuş, 1881-1896. illerde Gori seminariyasında işlemişdir.
O, “Veten dili” dersliyinin II hissesini yazmışdır (A.O.Çernyayevski ile birlikde).
S.Velibeyov “Üsuli-cedidi-lisani-Farsi” dersliyinin de müellifidir.
Maarifperver ziyalı, Ereb, Fars, Rus ve Azerbaycan dillerini mükemmel bilmişdir.
1896. ilden Bakı’da müellimlik fealiyyetini davam etdirmişdir.
Teymur bey Bayramelibeyov Lenkeran’da molla mektebinde ohumuş, iki sinifli
Rus şeher mektebinde tehsilini davam etdirmişdir. O, 1879. ilde Gori Müellimler
Seminariyasının ikinci sinfine dâhil olmuş, 1881. ilde tehsilini tamamlamış ve Lenkeran
şeher iki sinifli mektebine Rus dili ve hesab müellimi teyin olunmuşdur, “Ziya” adlı Rus-
Azerbaycan mektebini açmışdır.
Duma üzvlüyünden istifade eden T. Bayramelibeyov dörd sinifli gimnaziya, 1917.
ilde ise yeni tipli gız mektebi açdırmışdır.
İlk tehsilini Nuha şeher Rus mektebinde almış Reşid bey Efendiyev 1879-1882.
illerde Gori Seminariyasında ohumuşdur. R.Efendiyev tehsilden sonra Gutgaşınlı
ibtidai halg mektebine müdir gönderilmiş, 8 il orda işlemiş, 1890. ilde Nuha’nın Haçmaz
kendinde yeni tipli mekteb açmışdır. 1892. ilden tehsilini Tiflis Aleksandrovski Müellimler
İnstitutu’nda davam etdirmişdir. 1899. ile geder şeher mektebinde müellimlik etmiş, 1900.
ilde Gori Müellimler Seminariyasında şeriet ve Azerbaycan dili müellimi işlemiş, “Uşag
bağçası”, “Besiretül-etfal” dersliklerini yazmışdır.
R.Efendiyev 1916-1917. illerde İrevan guberniyasının Azerbaycan mekteblerinde
inspektor işlemişdir. 1918. ilde Bakı Müellimler Seminariyasını yaratmış ve oranın müdiri
olmuşdur. Nuha’da da gadın ve kişi seminariyalarını yaratmışdır.
Mahmud bey Mahmudbeyov da Gori Seminariyasının yetirmesidir. Gence’de
Padar kend mektebinde müellimliye başlamış, Şamahı gezasının Dilman ve Kalva
kendlerinde, Bakı’nın Sabunçu gesebesinde müellimlik etmişdir. 1898. ilde üçüncü
Rus-Azerbaycan mektebine müdir teyin olunmuş, Bakı halg mekteblerinin inspektoru
vezifesinde çalışmışdır. “Yeni elifba”, “Birinci il”, “Giraet”, “Türk elifbası”, “İlk giraet”,
“İkinci il”, “Üçüncü il” (Abbas Sehhetle birlikde) dersliklerinin müellifidir. Onun 1913.
ilde yazdığı “Türk edebiyyatına ilk gedem” kitabı Azerbaycan edebiyyatını nezerde tutan
yuharı sinifler üçün ilk müntehebat hesab edilmişdir. M.Mahmudbeyov Azerbaycan
Pedagoji İnstitutunda işlemiş, yeni elifba komissiyasının üzvü olmuşdur.
Seminariyanın diger görkemli mezunu Firidun bey Köçerlidir. O, 1872. ilde
Şuşa’da Mirze Kerim Münşizade mektebinde Fars dilini öyrenmiş, 1875. ilde onun
vasitesile Rus mektebinde ohumuşdur. A.O.Çernyayevski’nin kömeyi ile 1879. ilde
157
S
İ Y A S E T V E
K
Ü L T Ü R
D
E R G İ S İ
seminariyanın hazırlıg şöbesine gebul edilmiş, 1885. ilde oranı bitirmişdir. 1895. ilden Gori
Seminariyasında işlemiş ve 25 il şeriet ve ana dilini tedris etmişdir. F.Köçerli “Balalara
hediyye” (1912), “Azerbaycan edebiyyatı tarihi” (1903,1908,1925-1926) kitablarını yazmış,
S.M.Genizadeden sonra seminariyada inspektor vezifesinde çalışmışdır. F.Köçerli 10 il
İrevan gimnaziyasında müellim işlemiş, M.Zöhrabzade ile birlikde “Telimi-lisani-türkü”
dersliyini tertib etmişdir. 1918. ilde seminariyanın Azerbaycan şöbesini Gazaha köçürmüş
ve oranın direktor olmuşdur. 1920. ilde Ermeniler terefinden öldürülmüşdür.
Ehmed ağa Mustafayev (1864-1932), Celil Memmedguluzade (1866-1932),
N.Nerimanov (1870-1925), Süleyman Sani Ahundov (1875-1937), Semed bey Ağalov (1876-
1969), Bedelbey Bedelbeyov (1875-1932), Hacı Kerim Sanılı (1878-1937), Henefi Teregulov
(1877-1942), Hüseyn Minasazov (1881-1932), Ferhad Ağazade (1982-1931), Abdullabey
Divanbeyoğlu (1883-1936), Üzeyirbey Hacıbeyov (1885-1948), Müslüm Magamayev
(1885-1937), Eli Teregulov (1881-1950), Penah Gasımov (1881-1939), Memmed Garayev
(1887-1913), İsfendiyar Vekilov (1888-1960), Teymur Hüseynov (1892-1938), Eli Sebri
Gasımov (1892-1983), Yusif Gasımov (1896-1957) Gori Müellimler Seminariyasının 70-80-
ci iller mezunları sırasındadır. S.M.Genizade ve H.Mahmudbeyov kimi görkemli maarif
hadimleri burada ders demişler.
Celil Memmedguluzade Nahçıvan üç sinifli Rus şeher mektebinde,
A.O.Çerniyayevski’nin kömeyi ile Gori Müellimler Seminariyasında (1882-1887) ohumuş,
Uluhanlı, Baş Noraşen, Nehrem mekteblerinde ders demişdir.
Neriman Nerimanov ilk millî giraethana-kitabhana açmış, Tiflis-Borçalı gezasında,
Bakı’da altı sinifli progimnaziyada müellim işlemişdir.
Dövrünün görkemli maarif hadimi olan Süleyman Sani Ahundov 1889-1994.
illerde Gori seminariyasında ohumuş, Bakı’dakı üçüncü Rus-Azerbaycan mektebinde
müellim, sonra müdir olmuşdur. 4 il sonra Bakı’dakı Lavrov progimnaziyasına müellim
işlemiş, 1901. ilden Rus-Azerbaycan mektebinde fealiyyetini davam etdirmişdir. O, ana
dili uğrunda mübarize aparmış, Azerbaycan müellimlerinin I gurultayında (1906) ana
dili tedrisi ile bağlı olan komissiyanın üzvü olmuşdur. M.Mahmudbeyov, F.Ağazade,
A.Ş.Talıbzade, A.Efendiyevle birlikde “İkinci il” dersliyini yazmışdır. Türk ziyalıları
istemişdir ki, hemin derslik Azerbaycan dilinde yoh, hem de Osmanlı dil ve edebiyyatı
hüsusunda da olsun. Osmanlıperest ziyalılar derslikde K.Uşinski teliminin tesiri güclü
olduğundan buna etiraz etmişler.
Azerbaycan müellimleri gurultayının katibi olmuş Üzeyir Hacıbeyov da yeni
üsullu mektebde çalışmışdır. O, ibtidai tehsilini Şuşa’da, Rus-Azerbaycan mektebinde
almış, 1899-1904. illerde seminariyanı bitirmişdir. Ü.Hacıbeyov Cebrayıl gezasının
Hadrut kend mektebinde ders demiş, “Hesab meseleleri” dersliyini, “Metbuatda istifade
Dostları ilə paylaş: |