Демо Сонэ Плайбажк
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
~ 34 ~
vermişlər. Mətndə yazılıb: “Hökmdar! Bu otaq sənindir! Sən rahat yat. Düşmən,sən də diz çök. Xaqan həlak olsa da xalqın azuqəsi olacaq.” Bu tapıntıda həmçinin yüksək sənətkarlıqla, bədii zövqlə işlənmiş qızıl zin ət əşyaları ilə yanaşı əldə edilən əynində zərif ipək köynəyi,qısa qollu kişi geyimi, qırmızı zamşadan dar kişi şalvarı, ayağında dabansız uzunboğaz ç əkməsi olan, qısa qollu kamzolun üstündə əfsanəvi maral və sığın başı şəklində metaldan tökmə üsulu ilə düzəldilmiş,ağır yığma kəmər bağlanmış, hökmdarın başında uca konusvari üçağızlı qalpaq-papaq, boynunda ucları p ələng başı şəklində olan hörülmüş boruvari boyunbağı, sağ əlində barmaqlarında biri güzgü kimi parlaq qalxanvari, digəri başında radius formalı ç ələng şəklində insanın profildən təsviri həkk olunmuş qaşlı üzük, sol çiyni t ərəfində ucu qızıl və üzərinə qızıl lent sarılmış rəmzi əsa, sağında qını qırmızı r əngdə boyanmış, atlı döyüş sılahı olan qılınc, solda qınında sığın və at şəkilli d əstəyi qızıl suyuna çəkilmiş, ikibaşlı qrifon şəklində tiyəsi qızıl örtüyü ilə müxt əlif vəhşi heyvanların təsvirlər ilə bəzədilmiş dəmir xəncər olan “Qızıl geyimli xaqan” heyk əli Türk maddi mədəniyyətini özündə cəmləşdirən nadir s ənət nümunəsidir. Danılmaz faktdır ki, bütün bəşəri dəyərlərin əsası milli zəngnliklərdən yaranıb. Bu milli zənginlikləri yaradan millətin özüdürsə, hər bir milləti, onun milli z ənginliklərini bəşəriyyətə tanıtdıran da o millətin içindən çıxan hökmdarlar, dövl ət xadimləri, dahilər və müdrik şəxsiyyətlər olmuşdur. Belə müdrik şəxsiyyətlər mənsub olduğu milləti dünyaya tanıtmaqla bərabər, həm d ə o millətin gələcəyinə işıq tutmuşlar. Dünya, o cüml ədən də Türk tarixində əfsanələşmiş, mifləşmiş, xüsusilə dastanlaşmış tarixi hökmdarlara çox nadir hallarda rast gəlmək olar. Türk dünyasında belə şəxsiyyətlərdən biri və birincisi Türklərin ilk fateh atası, bütün milli nizam- intizamın, idarəçiliyin və “Tufan”dan sonrakı İkinci Böyük Turan İmperatorluğunun qurucusu sayılan Oğuz Xaqandır. Oğuz Xaqan əsrlərcə Türk soyuyna yol göstərən kimi vəsfləndirilmiş, haqqında müxtəlif r əvayət, əfsanə və dastanlar yaranmışdır.Qədim Türklərin tarixi fəthlərini dastan şəklində əks etdirən ilk əsər də məhz “Oğuz Xaqan dastanı”dır. Bu dastana elmi ədəbiyyatda “Oğuznamə” də deyilir. Ən qədim Türk dastanı olan “Oğuz Xaqan dastanı”na daha sonralar İslam motivləri də daxil edilmiş və yeni bir İslami “Oğuznamə” yaranmışdır. Bu dastana gör ə ilk Cahan hakimiyyətini quran Oğuz Xaqandır. Bir çox orta əsr mənbələri haqlı olaraq Oğuz Xaqanı “Tufan”dan sonra İkinci Böyük Turan İmperatorluğunu quran Alp Ər Tonqa, Alp Ər Tonqanı da “Avesta” və bir çox Şərq mənbələrində adı keçən Turan İmperatoru Əfrasiyabla ~ 35 ~
eynil əşdirirlər. Trklərin əfsanələşmiş hökmdarı olan Əfrasiyab (Oğuz Xaqan, Alp Ər Tonqa) fars mənbələrinə görə Nuh peyğəmbərin oğlu Yafəsin oğlu Türkün n əvəsidir. Bu mənbələrə əsaslanaraq deyə bilərik ki, Çini, Hindistanı, Persistan ı, Azərbaycanı, İraqı, Suriyanı, Misiri, Anadolunu, indiki Rusiya ərazisini, hətta Firəng ölkələrini fəth edərək İkinci Böyük Turan İmperatorluğunu yaradan Alp Ər Tonqa (Əfrasiyab, Oğuz Xaqan) olmuşdur. “Oğuz Xaqan dastanı”na görə də Oğuz Xaqan altı oğlu – Göy Xan, Gün Xan, Ay Xan, Ulduz Xan, Dağ Xan və Dəniz Xanla birlikdə dünyanı fəth edib “Cahangir” olduqdan sonra ana yurdu Türküstana dönmüş, böyük bir Qurultay çağıraraq İmperatorluğu oğulları arasında bölüşdürmüş, törəyə və birliy
ə bağlı qalmalırını vəsiyyət etmiş, hər birinə aid hüquqi mövqe mü əyyənləşdirmiş, tamğa və onqonlarını bəlirtmiş, hakimiyyəti təmsil edən “Yay”ı sağ qolu təşkil edən Gün, Ay və Ulduz Xana, “Ox”u da onlara tabe olan v
ə sol qolu təşkil edən Göy, Dağ və Dəniz Xana vermiş və demişdir ki: “Ey oğullarım! Mən artıq çox yaşlandım, çox savaşdım. Düşmənləri ağlatdım,dostları sevindirdim. Göy Tanrıya borcumu ödədim” (Bax: Oğuz Xaqan Dastanı, səh.32-33; Oğuznamə, səh. 343-344) Orta əsr mənbələrində İkinci Böyük Turan İmperatorluğunun paytaxtı M ərv və Bəlx şəhərləri göstərilmişdir. Tarixi mənbələrə görə (Bax: Firdovsi, Şahnamə, Mahmud Kaşqarlı Divan-ül-lüğət-it-Türk, Yusif Xas Hacib Balasaqunlu Kutadqu-bilik; M əhəmmədtağı Zeytabi, İran Türklərinin əski tarixi v ə s.) Əfrasiyab (Oğuz Xaqan, Alp Ər Tonqa) Türküstan, İran, Az ərbaycan, Hindistan, Anadolu və Rusiya ölkələrində bir çox şəhərlər sal dırmışdır ki, bunlardan da ən məşhuru sonradan Kiçik Midiya dövlətinin paytaxtı olmuş Pərspə (indiki Təxti-Süleyman), Qəzvin, Çəncək-indiki Gəncə v ə Şiz şəhərələridir. Türk mill ətinin qəlbində böyük cahangir olaraq yaşayan, Türk dövl ətçilik və mədəniyyət tarixində əvəzsiz rol oynayan İkinci Böyük Turan İmperatorluğunun qurucusu Oğuz Xaqan (Əfrasiyab, Alp Ər Tonqa) sayğı əlaməti olaraq sonrakı bütün Türk hökmdarları, hətta Çingiz Xan belə özünü Oğuz Xaqan nəslindən hesab etmiş, öz şəcərələrini ona bağlamış, özlərini Oğuz Xaqanın varisi və xələfləri saymış və bundan qürur duymuşlar. Q ədim və orta əsr Türk mədəniyyətindən, Türk tarixindən, Türk dilind ən, Türk ədəbiyyatından bəhs edən elə bir əsər yoxdur ki, orada bu və ya dig ər dərəcədə bu böyük Turan İmperatoru Oğuz Xaqandan bəhs edilməsin. Bir çox t ədqiqatçılar “Tufan”dan sonrakı dünyanın ilk qədim m ədəniyyətini Şumer Türklərinin adı ilə bağlayırlar. Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|