Demografiy a

Dunyo aholisi sonining davrlar bo`yicha o`zgarishi
Yilnoma
Davr
Davrning davom 
etishi (yil)
Davr boshida aholi 
soni (mln.k)
Aholi soining 
o`rtacha yillik 
o`sishi (%)
Miloddan avvalgi 
7000 yil ilgari 
Neolit 
5000 
10 
Miloddan 2000 yil 
ilgari 
Antik 
2000 
50 
0,03 
0 (yangi era) 
Yangi earning 
boshlanishi, o`rta 
asrning dastlabki 
davri 
2000 
230 
0,1 
1000-yil 
O`rta asrlar 
1000 
305 
0,02 
1500-yil 
O`rta asrlarning 
yakuniy davri 
500 
440 
0,1 
1650-yil 
Yangi zamonning 
boshlanishi 
150 
550 
0,3 
1800-yil 
Yangi zamon 
150 
952 
0,5 
1900-yil 
Yangi zamonning 
yakuniy davri 
100 
1656 
0,8 
1950-yil 
Eng yangi zamon 
50 
2527 
1,0 
1980-yil 
Yaqin o`tgan davr 
30 
4430 
1,9 
2001-yil 
Hozirgi davr 
33 
6134 
1,5 
2013-yil 
7095 
1,2 
Aholi dinamikasidagi farqlar mamlakatlarda mavjud aholi soni va ular egallagan o'rinlarda o‗z 
aksini topmoqda. Dunyoda aholisining soni bo'yicha yetakchi 25 mamlakat aniqlanib, ular egallagan 
o'rinlarda 1985-2004-yillarda bo`lib o‗tgan o'zgarishlarning tahlili quyidagi xulosalarga olib keldi: 
- ana shu yillarda va 2025-yillargacha bo`lgan davrda birinchi to`rtlik mamlakatlarining nomi, 
o‗rni o'zgarmaydi (Xitoy, Hindiston, AQSH, Indoneziya); 
- mamlakatlar aholisining sonidagi farq kamaymoqda (birinchi mamlakatda 25 mamlakatga 
nisbatan aholi soni 28 marotaba ko‗p bo'lgan bo'lsa. bu ko`rsatkich 2013- yilda 25 martaga teng 
bo‗ldi); 
- ushbu mamlakatlarning asosiy qismi Osiyoga (1985-yilda 11 ta, 2013-yilda 12 ta) to‗g‗ri 
keladi. Yevropada 1985-yilda 6 ta, 2013-yilda 5 ta shunday mamlakat bo'lgan. Bu ko'rsatkichlar 
Amerika bo'yicha tegishli tarzda 3 va 3 ga, Afiikada ham 3 va 4 ga tengdir. Ikki Yevrosiyo mamlakati: 
Rossiya va Turkiya alohida guruhga kiritilgan. Dunyo va uning qit‘alari, materiklari hamda ayrim 
regionlari bo'yicha aholi tabiiy harakatini ifodalovchi koeffitsientlar quyidagi jadvalda berilgan. 
Dunyoda yuqori darajadagi tug'ilish koeffitsientlari Afrika materigiga regionlar ichida Afrikaning 
barcha hududlariga hamda Markaziy Amerika, Janubiy va Janubi-g'arbiy Osiyo regionlariga, past 
darajadagi tug'ilish koeffitsientlari esa Shimoliy Amerika, Sharqiy Osiyo hamda Avstraliya va 
Okeaniyaga xosdir. O'lim koeffitsientining yuqori ko'rsatkichlari Afrika va Yevropada, Markaziy va 
Janubiy Osiyo regionlarida kuzatilmoqda. Tabiiy o'sish Afrika, Markaziy Amerika, Janubi-g'arbiy 
Osiyo hamda Markaziy va Janubiy Osiyoda yuqori koeffitsientlarga ega. Ushbu ko'rsatkich Yevropada 
nolga, Rossiyada esa minus 2-3 promillega teng. Rossiyada immigratsiya katta miqdorga ega 
bo'lmaganda depopulyatsiya jarayoni, ya‘ni aholi sonining qisqarishi undan ham sezilarli bo'lardi.