Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
105 məxaric kassa sənədlərinin qeydi, kassa kitabı, kassir tərəfindən nağd pulların verilmə və qəbul olunma hesab kitablarının real vəziyyətini nəzərdən keçirir. Bank nəzarət edir ki, kassirin gündəlik hesabatı mədaxil, məxaric sənədlərinə görə ödəmə hesab cədvəlinə uyğundurmu? Bütün bu suallar yoxlama aktında öz əksini tapmalıdır . İlkin kassa sənədlərinin aparılma keyfiyyəti və müntəzəmliyi qeyd olunur, kassa kitabında və mədaxil -məxaric sənədlərindəki yazılar qeyd olunmuş yazılara uyğundurmu? Kassa nizam-intizamın yoxlama nəticəsinə görə bankın nümayəndəsi nəticə çıxarıb müəssisə rəhbərliyinə aşkar olunmuş pozğuntuların aradan götürülməsi haqqında təkliflərini verir. Kassa nizam–intizamın kobud və sistematik sürətdə po- zulmasını və müştərilər tərəfindən bankın aldadılma faktları aşkar edildiklə onlara qarşı cərimə sanksiları tətbiq olunur: 1. Hüquqi şəxslər arasındı müəssisə öhdəliklərinə görə nağd pullar əvəzinə nağd olmayan pullarla hesablaşma aparılması aşkar olunduqda (qanunla təyin olunmuş ölçüdən yüksək olduqda); 2. Kassada nağd pulların təyin olunmuş limitdən artıq ol- masına; 3. Bankın kassasından alınmış nağd pulun məqsədsiz istifadəsinə; 4. Bank tərəfindən təyin olunmuş mədaxil təhvil alınma qaydasının müəyyən olunmuş müddətdə yerinə yetirilməməsinə; 5. Başqa təşkilatlara nağd pulun borc verilməsi zamanı çatışmamazlıga yol verildikdə; 6. Hesabdan nəğd pul verilməsi zamanı əvvəllər verilmiş mabləğ üzrə tam uçot aparılmadıqa; 7. Kassa nizam – intizamına digər hallarda əməl edilmə- dikdə. Bank dövri olaraq, müəsissə tərəfindən bir neçə çatış- mamazlıq aşkar edərsə, onda cərimə məbləğinə əlavələr edilir və çatışmamazlıqların ödənilməsi tələb olunur. Cərimə sanksiyalarını həyata keçirmək kassa əməliyyatlarına nəzarət edilməsi hüququ olan bankın üzərinə düşür. 106 Mərkəzi Bank nağd pulla işləmə qaydalarına əməledən və nağd pul tədavülünü təşkil edən kommersiya banklarında planlı qaydada yoxlanılmalar həyata keçirir. Burada Mərkəzi Bankın məqsədi müəsissələrdə qanunçuluğun yerinə yetirilməsini yoxlamaq, Mərkəzi Bankının normativ aktlarına əməl edilməsinin vəziyyətini yoxlamaq, nağd pul tədavülünün təşkilini tənzimləmək və zəruri olduqda xəbərdarlıq ölçüləri qəbul etmək, aşkar olunmuş çatışmamazlıqların ləgv edilməsi üçün təkliflər vermək. Bank yoxlama zamanı nəğd pul vəsaitinin səmərəli hərə- kətinin təmin olunmasına, vaxtında müəssələrin, sahibkarların və fiziki şəxslərin ehtiyaclarının bankın kassasına cari daxil olunmuş nağd pul hesabına təmin etməyə, xidmət edilən müştərilərdən vaxtında və tam pul mədaxillərinin toplanmasına, müəsissələrin kassalarından pul vəsaitlərinin verilməsinə diqqət yetirir. 107 FƏSİL 4. BANKLARIN LİZİNQ VƏ FAKTORİNQ ƏMƏLİYYATLARI 4. 1. Lizinq əməliyyatı Dünya təcrübəsində «lizinq» termini uzunmüddətli is- tifadə üçün malların icarəsinə əsaslanan müxtəlif sövdələşmə növlərini bildirmək üçün istifadə edilir. İcarə müqaviləsinin bağlanma müddətlərindən asılı olaraq üç növdə icarə əməliyyatları fərqləndirilir: qısa müddətli icarə (rentinq) - bir gündən bir ilə kimi olan müddət; orta müddətli icarə (hayrinq) – bir ildən üç ilə kimi olan müddət; uzun müddətli icarə (lizinq) – üç ildən 20 ilə və daha çox müddətə. Lizinq anlayışı müqavilə müddəti ərzində icarəyə verən tərəfindən istehsalatda istifadə üçün alınmış, həmin əşyaya olan mülkiyyət hüququnu özündə saxlamaqla maşın və avadanlıqların müqavilə ilə uzun müddətə icarəsi kimi başa düşülür. Bundan başqa, lizinq – üçüncü şəxs üçün əmlak əldə edən və ona uzun müddətli icarəyə verən ixtisaslaşdırılmış (lizinq) şirkətin vasitəsilə əsas fonda vəsait yerləşdirməsinin maliyyələşdirilməsinin xüsusi forması mənasını verir. Beləliklə, lizinq şirkətləri faktiki olaraq icarədara «kredit» verirlər. Buna görə də lizinqi bəzən «kredit-icarə» adlandırırlar. Alqı-satqı müqaviləsində mala olan mülkiyyət hüququ satıcıdan alıcıya keçir, lizinqdə isə icarə predmetinə mülkiyyət hüququ icarəyə verəndə qalır, lizinq əldə edən isə ancaq müvəqqəti istifadə hüququna sahib olur. Lizinq müqaviləsi bitən zaman lizinq əldə edən obyekti razılaşdırılmış qiymətə ala, lizinq müqaviləsinin vaxtını uzada və ya müqavilə müddəti başa çatdıqda avadanlığı sahibinə qaytara bilər. Həmçinin lizinqin icarədən bu kimi fərqləri var: 108 1. İcarədardan fərqli olaraq lizinq alan əmlakın sığortasını, onun texniki xidmət haqqını və əmlakın məhv olma və ya korlanması zamanı mülkiyyətçinin zərərini ödəyir; 2. Lizinq sövdələşməsi üzrə lizinq obyektində qüsur aşkar edildiyi halda lizinq alan lizinq verənə, avadanlığı təchiz edən tərəfə öz etirazını bildirir. Bununla əlaqədar lizinq sövdələşməsinin müddəti ilə paralel olaraq avadanlığın texniki xidmətinə görə təchizatçının zəmanəti də nəzərdə tutulur. İqtisadi nöqteyi nəzərdən lizinq avadanlığın satışını təqdim etməyə görə kreditə bənzəyir. Kredit verilən zaman borc alan əsas fonda müəyyən edilmiş müddətdə borcun ödənilməsi üçün ödənişlər edir. Bu zaman bank kreditin qaytarılmasının təminatı kimi borc tam ödənilənə kimi kredit verilmiş obyektə mülkiyyət hüququnu özündə saxlayır. Lizinq zamanı icarədar ancaq müqavilə müddəti bitdikdə və icarəyə götürdüyü əmlakın dəyərini tam ödənikdikdən sonra icarəyə götürülmüş əmlakın sahibi olur. Belə ki, belə oxşarlıq ancaq maliyyə lizinqi üçün xarakterikdir. Lizinqin digər növü olan operativ lizinq avadanlığın klassik icarəsi ilə müşahidə olunur. Öz hüquqi formasına görə lizinq sövdələşməsi investisiya dəyərlərinin uzun müddətli icarəsinin özünəməxsus növüdür. Lizinq əməliyyatının daha dəqiq müəyyənləşdirilməsi təcrübi əhə- miyyətə malikdir; belə ki, onu qanuna müvafiq qaydada rəsmi- ləşdirmədikdə, o, lizinq sövdələşməsi hesab oluna bilməz, əməliyyat iştirakçıları üçün bir sıra mənfi maliyyə nəticələrinə səbəb ola bilər. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|