Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. ntellektual kapital idar
- 3. ntellektual kapitalın t
- 4. ntellektual kapitalın dövretm
- Leonardo da Vinçidi (1452-1519)
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 145 Ə ksər ölkələrdə insan kapitalı toplanmış milli sərvətin yarısından çoxunu təşkil edir (OPEK ölkələri istisna olmaqla). Bu da, həmin ölkələrin yüksək inkişaf səviyyəsini əks etdirir. Dünya Bankının analitikləri insan kapitalının dəyərinin qiymətləndirilməsi üçün diskont metodunu təklif etmişlər. Məcmu milli sərvətin verilmiş gəlirlilik norması üzrə onun dəyəri hesablanır. Sonra, alınmış kəmiyyətdən, torpağın, faydalı qazıntıların, meşə və dəniz resurslarının dəyəri, istehsal kapitalı və digər aktivləri çıxırlar. Nəticədə, insan kapitalının dəyəri qalır. Bu metodika üzrə hesablanmış K dəyəri, hətta ən kasıb ölkələrdə belə, milli sərvətin yarısını, inkişaf etmiş ölkələrdə isə – 3/4 təşkil edir. Belə ki, makrosəviyyədə güclü sinergetik səmərə (effektlər) yaranır. Texnoloji vençur biznesində, yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin təmərküzləşməsi nə qədər yüksək olsa, onların hər birindən alınan səmərə bir o qədər yüksək olacaq. Elmi tədqiqatlar sahəsində sinergetik effektlər daha da əhəmiyyətlidir. Son onilliklərdə, inkişaf etmiş ölkələrdə K qoyulan investisiyaların qabaqlayıcı artımı müşahidə olunur. Fiziki kapitala nisbətən, insan kapitalı daha sürətli templərlə artırdı. 1990-cı illərdə ABŞ-da təhsilə, səhiyyəyə və sosial təminata məcmu xərclər, istehsala yönəldilən kapital qoyuluşlarını üç dəfədən çox üstələyirdi. nkişaf etmiş ölkələrdə ixtisaslı və intellektual əməyin yüksək səviyyədə ödənilməsi bilik əldə etmənin əsas stimullarından olub, həmin ölkələrin əsas inkişaf amili olmuşdur. Öz növbəsində, intellektual əməyin yüksək imici, yeni iqtisadiyyatlar, biliklər üçün onun yüksək əhəmiyyəti, güclü sinergetik effektlər yaradaraq, ölkənin, sənaye sahələrinin, korporasiyaların məcmu intellektini, və son nəticədə, ölkənin məcmu insan kapitalını gücləndirir. Buradan, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin çox yüksək üstünlükləri, və onlarla bir cərgəyə durmağa cəhd edən, onlara çatmağa çalışan Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 146 inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlı ölkələrin problemləri gündəmə gəlir. 2. ntellektual kapital idarə etmə obyekti kimi. K iki tərkib hissədən ibarətdir: 1) kadr kapitalı (KK), bura insan aktivləri ( A) və struktur aktivlər (SA) daxildir. 2) intellektual mülkiyyət ( M), bura sənaye mülkiyyəti (SM), müəllif hüquqları obyektləri (MHO) və nou-hau daxildir. M istehsal intellektual aktivlər və marketinq intellektual aktivlərə bölünür. A – insanlara məxsus biliklər, təcrübə, peşəkar cəhətlər, onların qabiliyyəti, xarakteri, tərbiyəsi, mədəniyyət səviyyəsidir. Bunlar K tərkibinin baza hissəsidir və M yaranması üçün baza təşkil edir. SA – kollektivin, cəmiyyətin yaradıcı potensialını göstərir və A istifadəsi işçilərin fəaliyyətinin cəmindən artıq bir nəticədə verir. SA səviyyəsi nə qədər yüksək olarsa, o qədər kollektiv işin sinerqetik səmərəsi çox olur. Kollektivin əldə etdiyi nəticə korporativ mədəniyyətdən, biliklərin cəmləşməsindən, işçilərin qarşılıqlı münasibətindən və peşəkar səviyyələrindən asılıdır. Korporativ mədəniyyət SA bütün tərkib hissələrinə (kollektiv fəaliyyətin texnologiyalarına, kollektivin idarə olunmasına, təhsil sisteminə və s.) təsir edir. M – təşkilatın qeyri-maddi aktivlərinə aiddir və burada işçilərin yaradıcılıq fəaliyyəti, onların bilik və təcrübələrinin nəticələri yaradılır. Şirkətdə yaradılan M, birincisi, innovasiyalı məhsulun istehsalında istifadə oluna bilər, ikincisi, intellektual bazarda satılıb başqa şirkətin mülkiyyətinə çevrilə bilər. M üç obyektdə cəmləşə bilər: sənaye mülkiyyətinin obyekti, müəllif hüququ obyekti və nou-hau. Sənaye mülkiyyətinin obyektləri 2 qrupa ayrılır: 1) i xtiralar, faydalı modellər, sənaye məhsulunun nümunələri, seleksiya nəticələri; Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 147 2) f irma nişanı, ticarət nişanı, xidmət nişanı, məhsulun istehsal olunduğu yer adı. Müəllif hüququ obyektlərinə elmi işlər, ədəbiyyat və incəsənət əsərləri, EHM proqramları, göstəricilər bazası, qarışıq hüquq obyektləri (tele-, radioquruluşlar və s.) daxildir. 3. ntellektual kapitalın təsnifatı K təsnifat əlaməti Ə lamətlərin xarakteristikası stifadə dairəsinə görə qtisadiyyatın maddi dairəsi qtisadiyyatın qeyri-maddi dairəsi stifadə xarakterinə görə stifadə olunur nkişaf edir stifadə olunmur Mülkiyyət formasına görə Xüsusi Kollektiv Dövlət Qarışıq Dövriyyə dairəsi görə stehsal Ticarət Xidmət Təsərrüfat fəaliyyətində istifadəsinə görə nnovasiya resursu stehsal resursu stifadə dövrü Uzunmüddətli Qısamüddətli Ortamüddətli stehsal-təsərrüfat fəaliyyətində rolu Ə sas Köməkçi Formalaşma şərtinə görə Ş irkətdə yaradılan Cəlb olunan Qarışıq Risk səviyyəsinə görə Yüksək risk səviyyəsi Orta risk səviyyəsi Yüksək risk səviyyəsi 4. ntellektual kapitalın dövretmə mərhələləri K tərkibində kadr kapitalı və intellektual mülkiyyət olaraq dövr edərək 3 mərhələ keçir. Birinci mərhələdə pul formasından istehsal kapitalının intellektual formasına çevrilməsi baş verir. Bu mərhələdə: Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 148 1) intellektual fəaliyyətlə məşğul olan, tələb olunan bilik, təcrübəyə malik insanlar işə qəbul olunur; 2) innovasiyalı ideyaların işlənib hazırlanması, intellektual mülkiyyətin yaradılması və ya başqa şirkətlərdən alınması həyata keçirilir. 3) Heyətin öyrənilməsi və peşəkar səviyyəsinin artırılması həyata keçirilir, nəticədə onların biliyi artır, peşəkar səviyyəsi təkmilləşir; 4) Şirkətin korporativ mədəniyyəti yüksəlir; 5) ntellektual əməyin motivasiyası, yaradıcılıq aktivliyi artırılır. kinci mərhələdə istehsal kapitalının elementləri intellektual məhsulun istehsal olunmasında iştirak edirlər, onun maddiləşməsinə imkan yaradırlar. ntellektual kapitalın maddiləşməsi texnoloji prosesinin bütün mərhələlərdə öz əksini tapır və nəticədə əlavə dəyər yaranır. Üçüncü mərhələdə intellektual kapital yenə əmtəə çevrilir, onun bazar qiyməti formalaşır. Beləliklə, bu mərhələdə K satılaraq pula çevrilir və şirkətə gəlir, mənfəət gətirir. Biznesin düz təşkili bu pulun bir hissəsinin K artırılmasına yönəldilməlidir və yenidən birinci mərhələnin kəmiyyət və keyfiyyət baxımından daha yüksək səviyyədə başlamasına istiqamətləndirilməlidir. K idarə olunması bu 3 mərhələnin fasiləsiz dövriyyəsini təmin etməlidir. Bu tsiklin tərkib hissələrinin hər hansı biri olmadıqda K inkişafı zəifləyə bilər, qoyulan investisiyaların səmərəsiz xərclənməsinə, ödənilməməyinə gətirib çıxara bilər. Ə lavə Bunu bilmək maraqlıdır. Siz bilirsiniz ki, XX əsrdə bir çox icad olunanların ilk müəllifi ntibah dövründə yaşayıb yaradan bənzərsiz rəssamı və mütəfəkkir Leonardo da Vinçidi (1452-1519) olub? Leonardo da Vinçi uçmaq imkanları ilə çox maraqlanırdı, o quşların uçmaq mexanizmini öyrənir, buna dair bir çox sxem Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|