Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. nvestisiya portfell
- 3. Maliyy
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 133 Səhm – sahibinə səhmdar cəmiyyəti mənfəətinin bir hissəsini dividentlər şəklində almaq, səhmdar cəmiyyəti işlərinin idarə olunmasında iştirak etmək və cəmiyyətin ləğvindən sonra qalan əmlakın bir hissəsinə malik olmaq hüququ verən qiymətli kağızdır. Törəmə qiymətli kağızlara o maliyyə vəsaitləri aiddir ki, onların dəyəri digər baza vəsaitlərinin qiymətindən asılıdır. Baza vəsaitlərin ən yayılmış növü – səhmdir. Törəmə qiymətli kağızlara opsion və fyuçerslər aiddir. Opsion (latın dilində seçim, istək deməkdir) – sazişdir. Bu sazişə əsasən gələcəkdə və ya müəyyən vaxt ərzində sazişə ə sasən əvvəlcədən müəyyən olunmuş qiymətə potensial alıcı, ya potensial satıcı qiymətli kağızın alınması və satılması hüququnu əldə edir. Bu hüquq heçdə öhdəlik demək deyil. Opsionlar satış, alış və ikitərəfli olurlar. Fyuçers – törəmə maliyyə vasitəsidir ki, onun vasitəsi ilə aktivlərin alğı-satqısı həyata keçirilir. Fyuçers sazişə əsasən aktivlərin qiyməti və alğı-satqı müddəti müəyyən edilir. Aktivin digər parametrləri – məsələn, miqdarı qabaqcadan birja sazişində müəyyən edilib. Fyuçers saziş – iki tərəf arasında razılıqdır ki, ona əsasən gələcəkdə müəyyən olunmuş tarixdə və qabaqcadan müəyyən edilmiş qiymətlə bir tərəfin əmtəə satmaq, digər tərəfin isə bu malı almaq öhdəliyidir. Fond birjasında əmtəə kimi valyuta, borc öhdəlikləri, fond indeksləri (S&P 500, Dow Jones, FTSE, DAX) istifadə olunur. Qiymətli kağızların cəlb ediciliyi müəyyən meyarlara görə təyin olunur. Qiymətli kağızların investisiya cəlb ediciliyi onların növündən asılıdır. Belə ki, səhmlərin cəlb ediciliyi onların kurs dəyərinin artma ehtimalı, dividentlərin alınması və mülkiyyət hüququnun təmin olunmasıdır. stiqrazların cəlb ediciliyi onların etibarlılığı ilə bağlıdır. Bir qayda olaraq, istiqrazların gəlirlik səviyyəsi səhmlərdən alınan gəlirdən azdır, lakin etibarlığı daha yüksəkdir. Opsion və fyüçerslərin Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 134 investisiya cəlb ediciliyi yüksək gəlir əldə edilməsi imkanı ilə bağlıdır. nvestisiya portfelini formalaşdıraraq investor elə qiymətli kağızları seçməlidir ki, onlardan minimal risklə maksimum gəlir əldə etmək imkanı olsun. nvestor müəyyən etməlidir ki, hansı emitentlərin qiymətli kağızlarına vəsait qoymaq daha məqsədə uyğun olar. nvestisiya portfelini formalaşmasında əsas şərt investorun müxtəlif qiymətli kağızlara vəsait qoymasıdır, başqa sözlə desək, portfelin diversifikasiyasıdır. Diversifikasiya risk səviyyəsini azaldır. Lakin diversifikasiya əsaslandırılmış olmalıdır. Əks halda çox sayda müxtəlif növ qiymətli kağızlara qoyulan vəsait əsassız olaraq xərclərin artmasına gətirə bilər. Səmərəli investisiya portfeli deyərkən mövcud risk səviyyəsində maksimal gözlənilən gəlirliliyə malik olan portfel nəzərdə tutulur. Və yaxud əksinə: tələb olunan gəlirliliyə görə minimal riski təmin edən portfel başa düşülür. Hesablamalar zamanı, adətən, belə ehtimal edirlər ki, investor – artıq riskdən qaçır. Yəni, iki eyni gözlənilən gəlirli portfeldən, o ən aşağı riskli olanı seçir. Optimal portfel isə investor üçün bir neçə səmərəli portfeldən ən yaxşısıdır. nvestisiya portfelinin formalaşma prinsipləri aşağıdakılardır: - investisiya məqsədlərinin, portfelin strategiya və növünün müəyyən edilməsi; - investor üçün əlverişli gəlirlilik səviyyəsinin əldə edilməsi; - likvidliliyin təmin edilməsi; - risklərdən sığortalanması və gəlirin əldə edilməsində sabitlik; - gəlirlilik və risk arasında optimal nisbətin, o cümlədən, diversifikasiya və portfelin strukturunun yenilənməsi yolu ilə ə ldə edilməsi. nvestisiya portfelinin restrukturizasiyası (tərkibinin dəyişməsi) onun səmərəliliyinin artmasının daimi alətidir. Fond Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 135 bazarı kifayət qədər dinamik olduğu üçün, portfelə daxil olan qiymətli kağızların hal-hazırkı və gələcək (proqnozlaşdırılan) dəyəri, daim dəyişir. Buna görə də, investor tez-tez portfelin strukturuna düzəliş edir ki, özünə münasib (optimal) olan gəlirlilik və risk səviyyəsinin nisbətini əldə edə bilsin. nvestorun məqsədi – kapitalını artırmaqdır, buna görə də, vaxtaşırı olaraq, ona investisiya qoyuluşlarının səmərəliliyini qiymətləndirmək tələb olunur. 2. nvestisiya portfellərinin təsnifatı. nvestisiya portfelləri müxtəlif növlərə bölünür. Təsnifat meyarı kimi, investorun məqsədləri, gəlirin mənbələri və risk dərəcəsi götürülür. Gəlirin mənbəyindən asılı olaraq, portfellər artım portfeli və gəlir portfelinə ayrılırlar. Artım portfelləri elə qiymətli kağızlardan formalaşır ki, bunların dəyəri orta və uzun müddətdə artır. Bu tip portfelin məqsədi – portfelin dəyərinin artırılmasdır (investorun kapitalının artımıdır). Yüksək artım portfeli – kapitalın maksimal artımına istiqamətlənib. Portfelin tərkibinə surətlə artan kompaniyaların qiymətli kağızları daxil edilir. nvestisiyalar kifayət qədər risklidirlər, lakin bununla belə, onlar gələcəkdə yüksək gəlir gətirə bilərlər. Mülayim artım portfeli (konservativ portfel) – ən aşağı risklidir. O, əsasən, tanınmış kompaniyaların qiymətli kağızlarından ibarətdir. Bu kompaniyalar, elə də yüksək olmayan, lakin dayanıqlı artım templəri ilə xarakterizə olunurlar. Portfelin tərkibi uzun müddət ərzində nisbətən sabit olaraq qalır və kapitalın qorunub saxlanılmasına istiqamətlənmişdir. Orta artım portfeli – özündə nisbətən aşağı və yüksək artım portfellərinin investisiya xüsusiyyətlərini birləşdirir. Eyni zamanda o, kapitalın orta artımı və mülayim risk dərəcəsini təmin edir. Portfelin ən çox yayılmış modelidir. Cari gəlirin gəlir portfeli - istiqrazlar üzrə faizlər və səhmlər üzrə dividentlərin əldə edilməsinə istiqamətlənib. Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 136 Buraya, kurs dəyərinin mülayim artımı və yüksək dividentlərlə xarakterizə olunan səhmlər, istiqrazlar, eləcə də, kifayət qədər yüksək cari ödəmələri təmin edən digər qiymətli kağızlar daxil edilməlidir. Bu portfelin yaranmasında məqsəd – ölçüsü minimal risk dərəcə səviyyəsinə uyğun olan gəlirin müəyyən edilmiş cari səviyyəsinin əldə edilməsidir. Bu halda, investisiya portfelinin obyekti kimi yüksək etibarlılığa malik maliyyə aktivləri çıxış edir. Daimi gəlir portfeli – yüksək etibarlılığa malik qiymətli kağızlardan ibarət olan və minimal risk səviyyəsində orta gəlir gətirən portfeldir. Yüksək gəlir portfeli – orta risk səviyyəsində, yüksək gəlir gətirən qiymətli kağızları özündə birləşdirir. Kombinasiya edilmiş (qarışıq) portfel – fond bazarında həm kurs dəyərinin (məzənnənin) düşməsindən, həm də aşağı divident və faiz ödəmələrindən gələn mümkün itkilərdən qaçmaq üçün formalaşdırılır. Kurs dəyərinin qalxması ilə ə laqədar olaraq, maliyyə aktivlərinin bir hissəsi öz sahibinə kapital artımı gətirir. Digər hissə isə – investora uyğun olan cari gəlir gətirir. Riskli kapital portfelləri – riskli kağızlara və yüksək gəlirə istiqamətləniblər. Xüsusiləşdirilmiş portfellər – ayrıca qrup qiymətli kağızlara, məsələn, hansı sa bir sahənin qiymətli kağızların istiqamətləniblər. 3. Maliyyə aktivləri portfelinin idarə olunma strategiyaları. Qiymətli kağızlar portfelinin tənzimlənməsinin əsas strateji vəzifəsi - əsas makroiqtisadi funksiyanın yerinə yetirilməsidir – iqtisadiyyatın inkişafı və əhalinin yığımlarının formalaşması məqsədi ilə azad maliyyə resurslarının cəmləşməsidir. (səfərbər edilməsi) Bunu təmin etmək üçün dövlət bir neçə metoddan istifadə edir: Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|