Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 364 ələ keçirmək üçün heç nədən çəkinmir. Kəndin yaxınlığında çayın sahilində paltar yuyan Laurensiyanı qəfildən yaxalayan, tək olduğunu düşünən Komandor onu dilə tutmağa başlayır. "Gözəl Laurensiya, sənin bu kobud xasiyyətin və vaxtacan davam edəcək?... Burada bir kimsə yoxdur, təklik dostumuzdur... Bu çöl bizim sirrimizi gizli saxlayar... Sən öz senyorun üçün hər şeydən yüksəksən. Gonbul Pedronun kəbinli arvadı Sebastyana da razılaşmadımı? Yaxud Martina Posonun arvadı ilə görüşəndə toylarından cəmi iki gün keçməmişdimi?" Laurensiya da bilir ki, Komandor onunla evlənmək fikrində deyildir. Bununla belə Fernan Qomes həyasızcasına qızın atasının yanına gəlib onu kötəkləməsini, komandorla xoş rəftar etməyi məsləhət görməsini bildirir. "O mənimlə çox şəstlə danışır, dikbaşlıq edir. Başqaları mənimlə o qədər xoşxasiyyət, o qədər mülayim danışır ki, gəl görəsən. Bax birisinin də əri buradadır. Öz kişisinin yanında heç bir lovğalıq, dikbaşlıq göstərməyib mənimlə görüşməyə razı oldu." Esteban, Rexidor və başqa kəndlilər Komandora etiraz edirlər, onun hərəkətlərini alçaqlıq, biabırçılıq adlandırırlar. Rexidor ona ləyaqətsiz hərəkət etdiyini bildirərək deyir: "Siz adınıza layiq danışmırsınız. Bizim namusumuzu təhqir edib, özünüzü də alçaltmaq niyyə- tindəsiniz. Bu ki, biabırçılıqdır." Kəndlilər bildirdilər ki, Fuente Ovexunada da ləyaqətli, namuslu adamlar var. Esteban Komandora vicdan, namus, abır-həya dərsi vermək istəyəndə Aristoteli və onun "Siyasət" əsərini xatırladır. "Oho, bu kəndliyə bir baxın, necə də bülbül kimi cəh-cəh vurur! Flores, bəlkə Aristotelin "Siyasəti"ni verəsən bu boşboğaz oxusun", deyə replika atır. Lope de Veqa bu replikanı əsərə təsadüfi daxil etməmişdir. Aristotel öz əsərində müdrik zadəganlıq, filosoflar hakimiyyətindən XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 365 söhbət edərək onların hakimiyyətini mütləq hakimin hakimiyyətinə qarşı qoymuşdur. İspaniyanın kübar dairələri isə bunu özlərinin istədikləri kimi şərh edib feodalların hakimiyyətinə mütləqiyyətçi idarə üsuluna qarşı qoyurdular. İri feodal zadəganlar arasında Aristotelin "Siyasəti" çox vaxt bu şəkildə izah edildiyindən, xatırlandığından Lope de Veqa yarımsavadlı Komandorun bu replikası ilə onu həmin feodal anarxiyası tərəfdarı olan dairələrin nümayəndəsi kimi göstərir və rədd edir. Komandorun əxlaq prinsipləri də onun siyasi möv- qeyinə uyğundur. O, kəndlilərin namus, qeyrət, ləyaqət haqqındakı prinsiplərini xoşlamır, o da narazıdır. "İlahi, bu kəndlilərlə danışmaq necə də cansıxıcıdır! Ey böyük şəhərlər, haradasınız! Oradakı kişilər az qala minnətçi düşürlər ki, onların arvadlarını qonaq etsinlər!" onun bu düşüncələri bir tərəfdən əxlaqi düşkünlüyü əks etdirirsə, digər tərəfdən can çəkişməsi keçirən, get-gedə mövqeyini itirən iri feodalların əhval-ruhiyyəsini ifadə edir. O özünü ağa sayır, təmiz qanlı hesab edir, kəndlilərə, şəhərlilərə isə heyvanlar, həşəratlar kimi yanaşır, onlara nifrətlə baxır. O, kübar olmayan adamları insan adlanmağa layiq bilmir, onların namusu, şərəfi olduğunu qəbul etmir. "Sizin nə namusunuz var? Sən Kalantravanın ruhani döyüşçülərinə bir bax!" deyən Fernan Qomes özünün qanının təmiz, kəndlilə- rin qanının isə çirkli olduğunu söyləyir. Kəndlilərlə Ko- mandor arasında təmiz, yaxud çirkli qan ətrafında gedən mübahisə özü də müasir, aktual səslənirdi. Estebanın dediyi kimi özünü namusla, vicdanla aparmayan, namusla, vicdanla danışmayan Fernan Qomes sözlərinə sərhəd qoymur. Kəndlilər sübut edirlər ki, komandorun qanı daha çirklidir, insanı çirkaba batırır, onun qanı kəndli qanından daha bulanıqdır, çünki onun davranışı, hərəkəti ləyaqətsizdir. Bütün Qərbi Avropa zadəganları bu qənaətdə idi ki, Afaq Yusifli İshaqlı 366 şərəf, namus prinsipi ancaq zadəganlığa, kübar dairələrə məxsus bir prinsipdir. Bu prinsipi müdafiə edən komandor da kəndlilərin qanının çirkli olmasından danışanda, onların namusu olduğuna şübhə ilə yanaşanda həmin mövqedə dayanır. Lakin hərəkətləri, sözləri ilə öz qanının çirkli, özünün şərəfsiz və binamus adam olduğunu təsdiq edirdi. Xalq içərisindən çıxan Lope de Veqa feodal-zadəgan təbəqələrin ədalətsiz, saxta baxışları ilə razılaşmamış, əsl şərəf, namus, qeyrət prinsiplərinin xalq arasında, sadə kəndlilərdə olduğunu inandırıcı şəkildə əks etdirmişdir. Dramaturq göstərir ki, sadə kəndlilər öz şərəf və namuslarını ən qorxmaz cəngavərlərdən daha artıq cəsarət və şücaətlə qoruya bilərlər. Komandor xalqın namusu, şərəfi ilə oynadığı, onların ən müqəddəs duyğularını təhqir etdiyi üçün, əxlaqını ləkələdiyi üçün xalq ayağa qalxır və onu öldürür. Pyesdə kəndlilərin ağır iqtisadi vəziyyətindən, istismarından, vəkillərdən danışılmır. Onun insani ləyaqət və şərəfinin təhqir olmasından söhbət açılır. Döyülən, incidilən, təhqir olunan xalq, nəhayət, ayağa qalxıb öz intiqamını alır. Pyesin əsas müsbət qəhrəmanı Laurensiyadır. Məhz Laurensiya ilə qarşılaşmaq, onu ələ keçirməyə çalışan Fernan Qomesi məhv edir. Laurensiyaya qədər komandor çoxlarını ələ keçirmiş, çoxlarının namus və şərəfini çirkaba bulamışdır. Öz çirkin əməlləri ilə dönə-dönə öyünən komandor Laurensiya ilə də eyni şəkildə rəftar etmək istəyir, lakin bacarmır. Bu cazibəli, məğrur, hazırcavab, ağıllı və zarafatcıl qız həm də möhkəm əxlaqi prinsiplərin, dəmir iradənin sahibidir. O həmişə özünün şəxsi ləyaqətini qorumağı bacarır, heç kəsin onu təhqir etməsinə imkan vermir. Pyesin əvvəllərində biz onu şən, qayğısız bir qız kimi görürük. O Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|