Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 345 komediyalarının süjeti zaman baxımından dünyanın yaradılması haqqında bibliyada göstərilən tarixdən başlamış Lopenin müasiri olduğu dövrə qədərki hadisələri əhatə edir. Məkan baxımından onlar İspaniyanın sərhədlərindən çox- çox kənara çıxırlar, tamaşaçını gah Rusiyaya, gah Albaniyaya, gah Macarıstana, gah Bohemiyaya, gah Polşaya, gah Amerikaya aparırlar. İspaniya özü Lopenin dramaturgiyasında az qala özünün bütün əsas şəhərləri, bütün əyalət və vilayətləri ilə təmsil olunmuşdur. Lope de Veqa teatrında iştirak edən surətlərin qeyri-adi dərəcədə böyük miqdarı nəinki təkcə çoxlu millətləri, həm də daha artıq dərəcədə çoxlu tiplərini, peşələrini cəmiyyətin bütün silk və təbəqələrinin nümayəndələrini əhatə edir. Lope de Veqanın surətlər aləminin universallığı ilə onun dilinin universallığı tamamilə uyğundur. O, leksik baxımdan dünyanın ən zəngin yazıçılarındandır, ən müxtəlif nitq üslublarından sərbəst və asan bir tərzdə faydalanır." "Seviliya ulduzu" /1623/ pyesi Lope de Veqanın dünya teatrlarının səhnələrində bu günə qədər ən çox oynanılan əsərlərindən biridir. Əsərin qəhrəmanları varlı kübar dairələrinə məxsus adamlardır. Lakin kübar dairələrin özündə nisbətən aşağı silkə mənsub olanlar daha yüksək mərtəbədə dayananlar tərəfindən sıxışdırılır, kiçik bir müdaxilə, azacıq bir şıltaqlıq qəhrəmanların səadətini alt-üst edir. Dost dostunu, sevdiyini itirir. Yaranmış şərait nəticəsində qəhrəmanın şərəf, namus qarşısındakı borcu ilə şəxsi sevgi duyğuları arasında uçurum yaranır. İspan zadəganlığının şərəf-namus, verdiyi sözə əməl etmək məsələləri ilə əlaqədar qanun şəklinə saldığı prinsiplər insana öz əlilə öz səadətini məhv etdirir, onu dünyada ən əziz adamına əl qaldırmağa yönəldir. Daha aşağı təbəqələr daha yuxarı təbəqələrin ucbatından əzab çəkir, onların səadəti Afaq Yusifli İshaqlı 346 əlindən alınır. Bununla bərabər əsərin qəhrəmanları yüksək insani ləyaqət nümayiş etdirir, çətin sınaqlardan qalib çıxırlar, şərə, eybəcərliyə güzəştə getmirlər. Dramaturq şərin ən güclü təcəssümü, fəlakətlərin baisi olan Kralı peşman olmağa, geri çəkilməyə, çirkin planlarını unutmağa məcbur edir. Lope de Veqa insana inanır, onu yüksəklərə doğru çağırır. Əsərdə təsvir edilən hadisələr Seviliyada, Cəsur IV Sançonun hakimiyyəti illərində, 1284-1295-ci illərdə cə- rəyan edir. Dramaturqun tərcümeyi-halını yazan alimlərin müəyyənləşdirdiyinə görə, Lope de Veqa XVII əsrin əvvəllərində Seviliyada olmuş, onun gözəlliyinə vurulmuşdur. "Seviliya ulduzu" pyesində onun ən gözəl əfsanələrindən biri əsasında bu şəhəri və onun insanlarını tərənnüm etmişdir. Əsərin əvvəlindən sonuna qədər Seviliyanın insanlarının gözəlliyindən, namus və igidliyindən söhbət açılır. Bu şəhərə şəhvani duyğularını təmin etmək yeri kimi baxan Kral özü də onun insanlarının təsiri ilə dəyişir. O, açıq-açığına etiraf edir: Gör necə insandır sevilyalılar! Alicənabdırlar! Satılmaz onlar! Daha möhkəmdirlər, tuncdan, mərmərdən. Kralın yaxın nədimlərindən olan Don Aryas isə Sevilyanı bir şəhər kimi Romadan üstün tutur, onun geniş küçələrindən, qəsrlərindən söhbət açır. Bəli, gözəllikdə bizim Sevilya, Qədim Romanı da ötmüş belə, Geniş küçələri, qəsrləriylə. İlk baxışdan Sevilya uca binaları, geniş küçələri, abadlığı, qonaqpərvərliyi ilə diqqəti cəlb edirsə, daha XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 347 yaxından tanışlıq onun insanlarının mənəvi gözəlliyini üzə çıxarır. Dramaturq vətənpərvər bir sənətkar kimi pyesin əvvəlindən sonuna qədər İspaniyanın ən gözəl bir bucağı saydığı Sevilyanı vəsf edir, onun gözəlliyinə nəğmə qoşur. Əsərin əsas surətlərindən biri kral Cəsur Sançodur. Sevilyalılarla ilk söhbətində onların köməyilə Cəbəllütariqi tutmaqdan söz açan kralın, sonrakı hərəkət və söhbətləri göstərir ki, onu xalqın, ölkənin taleyi az maraqlandırır. O, şəhərə daxil olduğu vaxtdan qadınlara göz gəzdirir, özü üçün yeni-yeni ov müəyyənləşdirir. Onun nədimi və mənfi cəhətdən daha düşkün bir adam olan Don Aryas Sevilyanın ümumi gözəlliklərindən, inkişafından, qəsr və küçələrindən danışanda kral onun sözünü kəsir. Sevilyanın gözəllərindən söhbət açmadığı üçün onu məzəmmət edir. Söhbətin belə şəkil alması, kralın dövlət və idarə işləri ilə deyil, gözəl qadınlarla daha çox maraqlanması, fikri-zikrinin ancaq bu istiqamətə yönəlməsi onun mənəvi şikəstliyindən xəbər verir. Məlum olur ki, yol boyu Don Aryas da kral kimi bir müştəri gözü ilə qadınlara baxırmış. Ağasının ən çirkin və iyrənc istəklərində də işə yaramağa çalışan bu kral nökəri Leonora, Koronel, Beatris, Anna və başqa qadınlardan, onların gözəlliyindən söhbət açır, ağasının növbəti ovunu müəyyənləşdirməyə çalışır. Don Aryas təriflədiyi gözəllər krala xoş gəlmir, birini "qızıla tutulmuş soyuq mərmər" adlandırır, bir başqasını "ancaq buz kimi içməli su" sayır, bir ayrısının adını bəyənmir. Kralla Don Aryas arasında gedən bu söhbət Kralın və onun nökərinin mənəvi cılızlığını üzə çıxarır. Bu baxımdan kral – Nizaminin yaratdığı Xosrov surətini yada salır. Görünür ki, hər iki intibah sənətkarı döv- rünün hökmdarlarının sevgi, ehtiras düşkünlüyünü onların əsas qüsuru kimi görmüş və rədd etmişlər. Kralın söhbətindən aydın olur ki, o, şəhərə daxil olarkən eyvanda gördüyü bir qız onu daha çox cəlb etmişdir. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|