Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnzibati hüquq 67
- Fərhad Mehdiyev 68
İnzibati hüquq 67 mexanizm gətirməklə yanaşı, praktikada sistemin tam işləməməsindən, təəssüf ki, hüquqların bir hissəsi təmin edilmir. Bunda rifah səviyyəsinin də aşağı olmasının rolu vardır. Pozulan hüquqlar siyahısına gəldikdə, bunların arasında başda qatılma və qoruyucu hüquqlar olmaqla istəmə hüquqları da yer alır. Azərbaycan Konstitusiyası əsas hüquqları açıqladıqdan sonra məhdudlaş - dırma şərtləri və hüquqların qorunması baxımından əhəmiyyətli qaydalar qo- yur. Bu məhdudlaşdırmalar əsasən fövqəladə hal / müharibə vəziyyəti rejimi ilə bağlıdır. Modern cəmiyyətlər cinayət təqibindən kənar, adi vaxtlarda hüquq və azadlıqların məhdudlaşdırılmasının mümkün olmadığını qəbul edir və istisna olaraq fövqəladə hal/hərbi vəziyyəti nəzərdə tuturlar. Buna görə də Azərbay- canın 1995-ci il Konstitusiyasının 71-ci maddəsində deyilir: “…müharibə, hərbi vəziyyət və fövqəladə hal, habelə səfərbərlik elan olunarkən insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq öhdə- likləri nəzərə alınmaq şərti ilə qismən və müvəqqəti olaraq məhdudlaşdırıla bilər. Məhdudlaşdırılan hüquq və azadlıqlar haqqında əhaliyə qabaqcadan xəbər verilir…” Ancaq bu hallarda hüquq və azadlıqların məhdudlaşdırıla biləcəyi nəzərdə tutulub. 71-ci maddənin göstərdiyi ölçülər bunlardır: 1) müharibə, hərbi vəziyyət, fövqəladə hal və səfərbərlik (nə vaxt?); 2) beynəlxalq öhdəliklər nəzərə alınmaq şərti ilə (nələr nəzərə alınmalı?); 3) qismən və müvəqqəti olaraq məhdudlaşdırma (nə qədər məhdudla şdır- malı?). Müharibə, hərbi vəziyyət, fövqəladə hal və səfərbərliyin elan edilməsi ad - ministrasiyanın mülahizə səlahiyyətinə buraxılmayıb, qanunla müəyyən edilib və parlament təminatına bağlıdır. Digər tərəfdən, beynəlxalq öhdəliklərin nəzə- rə alınması Azərbaycanın tərəf olduğu insan hüquqları konvensiyalarına uyğun hərəkət edilməsini tələb edir. Yenə eyni maddədə Konstitusiya müddəalarını şərh etmək baxımından azadlıqların ləğvinə yol açan şərh qadağası qoyulub. Hüquqların qorunması baxımından isə əhəmiyyətli olan tənzimləmə budur ki, Konstitusiya müddəaları birbaşa qüvvədədir; bu, Konstitusiyada iki yerdə göstərilir. Bütün inzibati hüquqi aktlardan məhkəməyə şikayət etmə imkanının nəzərdə tutulması və məhkəmələrin insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı hə r cür iddialara baxa bilməsi müsbət haldır. Onu da qeyd etməliyik ki, Konstitusi - yadakı bu tənzimləmə xeyli məhduddur. Məsələn, məhdudlaşdırma səbəbi kimi ancaq konkret hallar göstərilir - müharibə, hərbi vəziyyət, fövqəladə hal və sə- fərbərlik. Lakin faktiki olaraq insan hüquqları başqa səbəblərə görə də məh- dudlaşdırıla bilər. Məsələn, pornoqrafik yayımların müsadirə olunması fikir və ifadə azadlığına müdaxilədir, amma Konstitusiyanın 71 -ci maddəsi buna imkan vermir, çünki müsadirə müharibə və fövqəladə h ala əsaslanmır. Lakin burada Fərhad Mehdiyev 68 AİHK-nın 10-cu maddəsinin 2-ci bəndini tətbiq edərək məhdudlaşdırmanı əsaslandırmaq mümkündür. Konstitusion tənzimləmənin insan hüquqları lehinə olmasına baxmayaraq, nəyə görə Azərbaycanda insan hüquqları təmin olunmur? Bunun səbəbini iki boşluqda görmək mümkündür. Birincisi, bəzi qanuni tənzimləmələrin neqativ təsirləri, ikincisi isə sistemin işləməməsidir. Qanuni tənzimləmə bəzən açıqca insan hüquqlarına zidd ola bilər – “Dini etiqad azadlığı haqqında” Qanunda dini icmaların qeydiyyatı şərti kimi. Bəzi hallarda isə, hüquq pozuntusunun qarşısını alan mexanizm yaratmır. Məsələn, Konstitusiyanın 49-cu maddəsi sərbəst toplaşmaq hüququnu tanıyır və ondan istifadəni “xəbər vermə”dən asılı edir. Lakin eyni sahəni tənzimləyən «Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında» Qanun “xəbər vermə” yerinə faktiki icazə siste - mini gətirir. 147 Məsələn, toplantının saatı müvafiq icra hakimiyyəti ilə razılaşdırılmalıdır, toplantılar üçün xüsusi yerlər ayrılmalıdır və bunların xaricində, bir qayda olaraq, toplantıya icazə verilməməlidir (9 -cu maddə). Məsələn, ictimai xidmətə aid binaların 200 metrlik 148 məsafəsində küçə yürüyüşləri və mitinqlər qadağandır; Bakıda isə inzibati binaların olduğu yerlər az deyil. Dövlət əhəmiyyətli beynəlxalq tədbirlərə hazırlıq mər hələsində mitinq keçirmək qadağandır, bu hazırlıq mərhələsi bir neçə ay sürə bilər və s. Vaşinqtonda küçə nümayişi üçün ən populyar yer Ağ Evin, yəni hökumət binasının qarşısıdır. Parlamentin bu şəkildə tənzimləməsi siyasi yanaşmadır və insan hüquqlarına uyğun gəlmir. Lakin Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət edilsə də, bu gün çətin ki, qanunun həmin müddəaları ləğv edilsin. Cinayət qanunvericiliyimiz böyük ölçüdə Rusiyanın qanunvericiliyindən götürülüb. Lakin ölkəmizdə qanunsuz mitinqlərdə iştirak etmə cinayət məsuliyyətinə yol açdığı halda, 149 Rusiyada tam tərsinədir; dövlət qulluqçuları vətəndaşların sərbəst toplaşmaq azadlığını qanunsuz olaraq məhdudlaşdırsalar, bənzər məsuliyyət məmurlar üçün nəzərdə tutulub. Obyektivlik adına onu da qeyd etməliyik ki, AİHM mitinglərin keçirilməsini icazə sisteminə bağlanılmasını, AİHK -nın 11-ci maddəsinin pozuntusu kimi saymır. Dövlət mitinglərin keçirilməsini icazə sisteminə bağlaya bilər. Lakin orada qoyulan məhdudiyyətlər (icazənin verilib- verilməməsi), hər halda AİHK 11-ci maddənin 2-ci bəndinə uyğun olmalı, 147 İcazə, yəni qanundakı ifadə ilə “razılaşdırma”, müvafiq qanunun 5 -ci maddəsində nəzərdə tutulur. Hərçənd qeyd o lunmalıdır ki, AİHM presedent hüququna görə, sərbəst toplaşmalar üçün icazə sisteminin nəzərdə tutulması, başlı -başına Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu sayılmır. 148 2008-ci ilin May ayında bu qanuna dəyişiklik edildi, bundan əvvəl sözü edilən məsafə 300 metr idi. 149 Müvafiq cinayət məsuliyyəti toplantıda iştirak nəticəsində mənafelərin əhəmiyyətli pozuntusu şərtinə bağlıdır. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|