I. MÜLK-DÖVLƏT VƏ POLİS DÖVLƏTİ MƏRHƏLƏSİ
A. MÜLK-DÖVLƏT
“Dövlət mənəm”, deyən 14-cu Louis (1638-1715), mülk-dövlət anlayışını
gözəl şəkildə ifadə etmişdi.
Bu anlayışda dövlət, torpaq və onun üzərində yaşayanlar, dənizlər, başqa
coğrafi ünsürlər və qurğular orada hegemon olanların malı sayılırdı, ona görə
də ona “Mülk-dövlət” deyilirdi.
75
Qanuni ləqəbi ilə tanınan Osmanlı Sultanı
Suleyman, “Ədalət mülkün təməlidir” deyəndə, mülk sözü ilə dövləti nəzərdə
tuturdu. Hökmdar (hegemon) ölkənin müəyyən parçasını (üzərində yaşayan
xalq da daxil olmaqla) canlı-cansız bütün ünsürləri ilə birlikdə istədiyi vaxt sata
bilər, bağışlaya bilər və ya yox edə bilərdi. Mülk-dövlətdə insan hüquq sahibi
deyildi, hökmdarın mülkiyyət hüququnun predmeti olan bir subyekt idi.
76
Mülk-dövlət anlayışı daha çox feodal dövlətlərin hakim olduğu orta çağları
əhatə edir. Bununla belə, daha əvvəlki vaxtlarda olan mütləq və despotik rejim-lər
də idarəetmə forması və üsulu baxımından mülk -dövlət sayılır. Orta çağda feodal
dövlətlərin, dərəbəylərin hakimiyyətlərinin zəifləməsi və mərkəzi dövlətin güc-
lənməsi polis dövlətinin ortaya çıxmasına yol açdı.
Mülk-dövlət anlayışında hakimiyyət hüququna mülkiyyət hüququ kimi baxı -
lırdı. Bu status, o zamanların ifadəsi ilə “Kral öz mülkündə imperatordur” kimi
ortaya qoyulurdu. Ortaçağ Fransasında bələdiyyə üzvlüyünü kral satırdı.
77
Feodal senyorluqlarda da qanunvericilik, icra və mühakimə səlahiyyətlərinin
feodal senyora satılması və ya verilməsi mümkün idi. Mülk-dövlətdə xalq yaşa-
dığı torpağa bağlı idi və torpaqla bərabər satılır, bağışlanır, miras yolu ilə baş -
qasına verilirdi.
75
Özay, s.25.
76
Akyılmaz Bahtiyar, Sezginer Murat,
Dostları ilə paylaş: | 
