Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I

Liberal,  Marxist,  Faşist ve  Sosial  Devlet  Sistemleri,

Fakülteler  Matbaası,

İstanbul, 1977, s.158.

---

İnzibati hüquq

51

əmlakın  inzibati  orqanların qərarları ilə  dövlətləşdirilməsidir.  Liberal  dövlətdə

toxunulmaz  sayılan  mülkiyyət  hüququ  anlayışı sosial  dövlətdə  qəbul  edilmir.

Sosial  dövlətdə  mülkiyyət  hüququ  mütləq  deyil,  nisbi  hüquqdur  və  ictimai

maraqlara zidd şəkildə istifadə olunmamalıdır. Digər tərəfdən, sosial dövlət liberal

dövlətdən  fərqli  olaraq,  sadəcə  fərdə  deyil,  müxtəlif  sosial,  eko-nomik,  siyasi

qruplara və qurumlara əhəmiyyət verib onlara bəzi hüquqlar tanı -yır. Bununla belə,

sosial dövlətin məqsədi yenə də insandır.

101

Dövlətin  (idarəetmə  orqanlarının)  bu  vəzifələri  sosial  və  iqtisadi  azadlıq -ların

təmin  edilməsi  üçün  artırılıb.  Bu  vəziyyətə  paralel  olaraq  idarəetmə  orqan-larının

fəaliyyətinə  qarşı  qanuni  qorumanın  və  hüquqa  uyğunluq  nəzarətinin  əhəmiyyəti

də  artıb.  Sosial  dövlət  prinsipinin  hüquqi  dövlət  prinsipi  ilə  eyni  zamanda  ortaya

çıxmasının  səbəbi,  hər  halda,  budur.

102

  Sosial  dövlətdə  dövlətin  vəzifə  və

səlahiyyətləri  artıb,  ancaq  dövlət  bunları  hüquq  çərçivəsində yerinə  yetirir.  Sosial

dövlətin eyni zamanda hüquqa bağlı dövlət olması zərurəti bu -radan irəli gəlir.

Hüquqi  dövlətin  sosial  dövlətin  bir  xüsusiyyəti  olduğu  irəli  sürü lə  bilərmi?

Bizə görə, bu, mümkün deyil. Dar mənada sosial dövləti insanlara sosial-ekonomik

hüquqların tanındığı və təmin edildiyi dövlət kimi ifadə etsək, köhnə Sovet İttifaqı

kimi  ölkələrin  sosial  dövlət  olduğu  qəbul  edilməlidir.  Lakin  SSRİ-nin  hüquqi

dövlət olduğu fikri əsla irəli sürülə bilməz. Aşağıda tədqiq olunan hüquqi dövlətin

ünsürlərinin bir çoxunun SSRİ-də olmadığını bilirik.

Digər  tərəfdən,  sosial  dövlətin  hüquqi  dövlətin  bir  xüsusiyyəti  olduğunu  irəli

sürmək mümkündürmü? Sosial dövlətin məqsədi sosial ədaləti, sosial rifahı, sosial

təhlükəsizliyi  təmin  etmək  və  sosial  hüquqları  həyata  keçirməkdir.  Yuxarıda

vurğulandığı kimi, belə vəziyyət dövlətin vəzifə və səlahiyyətlərini, bu arada sosial

ictimai  xidmətləri  yerinə  yetirəndə  idarəetmə  orqanlarının  mülahizə  səlahiyyətini

artıracaq  və  bu  sahədə  məhkəmə  nəzarətinin  təsiri  azalacaq.  Yəni  sosial  dövlət

ehtiyacları  idarəetmə  orqanlarının  hərəkət  sahəsini  və  sərbəstliyini  genişləndirib

hüquqi  dövlət  sahəsini  az  da  olsa  daraldır.  Lakin  unudulmamalıdır  ki,  hüquqi

dövlətin  əsas  məqsədi  insan  hüquq  və  azadlıqlarını  qorumaq  və  yaşatmaqdır.  Bu

məqsədə nail olunması sosial dövlətin şərtləri reallaşmadan çətindir. Uyğun misal

kimi  qonşu  ölkələrdən  qardaş  Türkiyə  Respublikası  Konstitusiya  Məhkəməsinin

bir  qərarını  göstərmək  olar:  “Konstitusiyanın  2-ci  maddəsi,  Türkiyə

Respublikasının sadəcə hüquqi dövlət deyil, eyni zamanda, sosial dövlət olduğunu

göstərib.  Hüquqi  dövlətin  irəli  mərhələsi,  bu  prinsiplə  təmin  edilir”.

103

  “Hüquqi

dövlətin  məqsəd  güddüyü  “şəxsi  təhl ükəsizlik”  prinsipi  cəmiyyətdə  sosial

101

Göze,