Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Müqayisəli inzibati hüquq (Fransanın inzibati hüququ)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Müqayisəli inzibati hüquq (Fransanın inzibati hüququ)
, «Qanun» Nəşriyyatı, Bakı, 1997, s.38. 57 Balta, s.94. Fərhad Mehdiyev 38 tanışdır. 58 Analizlər, aşağıda görünəcəyi kimi, müasir mənada inzibati hüquq və hüquqi dövlət prinsipinin həm inkişaf, həm də formalaşma baxımın -dan yaxın olduğunu göstərir. İnzibati (idarəetmə) hüququnun bu qədər gec ortaya çıxması bəlkə də qəribə görünə bilər. Tarixin qədim zamanlarından bəri dövlət deyilən varlıq olduğuna və dövlətdə ictimai idarəetmə münasibətləri mövcud olduğuna görə, bunların xaotik deyil, müəyyən qaydalarla aparıldığı və ya buna cəhd edildiyi danılmazdır. 59 Belə olan halda nəyə görə idarəetməni tənzimləyən hüquq sahəsi bu qədər gec yaranıb? Əzəldən dövlət idarəçiliyinin siyasi motivlər və qaydalarla aparıldığını bi- lirik. Siyasət isə çox vaxt hüquqi qaydalara söykənmir. 60 Hüquq elmi müəyyən fənlər kimi ortaya çıxır və bu fənlər özlərinə məxsus anlayışlar yaradır. İnzibati idarəetmə hüququ idarəetmə orqanlarının hüquqiliyini qəbul etdiyi anlayışlara uyğunluq baxımından araşdırır. Lakin orta əsrlərin dövlət idarəetməsinin adət- ənənəyə (idarəçilərin özlərini qaydalarla məhdudlaşdırmaq istəməməsi) əsas - lanması inzibati hüququn gərəkliyini göstərməklə bərabər, onun ortaya çıxmasını əngəlləyib. Çünki inzibati hüququn siyasət elmini məhdudlaşdırmaq özəlliyi var: dövlət idarəsi müəyyə n qaydalara əsaslanmalıdır. 61 İnzibati hüququn müstəqil fənnə çevrilməsindən əvvəl, bu hüquq sahəsinin araşdırdığı sahələrdən bəziləri ümumi hüquq və ya konstitusiya hüququna daxil idi. Fransız konstitusiya hüquqçusu Esmeinin, 1895-ci ildə yayımladığı “Konstitusiya hüququnun ümumi əsasları” kitabında i nzibati hüquq sahələrini 58 « Common law» a əsaslanan ingilis hüquq sistemi məhkəmələrin (hakimlərin) tarixi dövr içində inkişaf etdirdikləri prinsipləri/ə sasları ehtiva edir. Kontinental hüquq sistemimizdə bunlardan bəziləri “hüququn ümumi prinsipləri” adlandırılır. Bunlar eyni olmasa da, bənzərlikləri var. Məsələn, “haqq-ədalət” prinsipi, “müdafiə hüququ (
)” kökləri çox qədimə uzanan prinsiplərdir. 59 Avtoritar idarə tərzi və ya mütləqiyyət rejimi olsa da, idarəetmə müə yyən qaydalara ə saslan- malıdır, çünki bunu etmək rasionaldır. Qaydalara ə saslanan idarəçilik nizam-intizam gətirir, bu da öz növbəsində sağlam dövlət idarəçiliyi yaradır. « Administrativ personal » və ya «dövlət məmurları» adlandırdığımız təbəqə hər zaman olub, orta əsr dövlətlərində bunlara ə n gözəl misal vəzirlər, valilər, inzibatçılar və ya vergi məmurlarıdır. 60 Politologiya kitablarında uğurlu siyasətçiyə əxlaqi və ya şə xsi xüsusiyyətlər nəzərə alınmadan, siyasətdə və dövlət idarəsində qalmağı bacaran siyasətçi kimi tərif verilir. Lakin demək olar ki, hüquq elmi, təbii hüquq məktəbinə əsaslanır. Dolayısıyla, klassik mənada siyasət elmi çağdaş duruma çatmazdan qabaq makiavelist fikirlərə əsaslanırdı və hüquqilikdən xeyli uzaq idi. 61 Козырин, Штатина, Зеленцов, с. 7. |